Portal Orzeczeń

POSTANOWIENIE

Dnia 21 listopada 2016 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSA w SO Grzegorz Ślęzak
Sędziowie:	SSO Paweł Hochman (spr.) SSR del. Wioletta Krawczyk
Protokolant:	st. sekr. sąd. Beata Gosławska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 listopada 2016 roku

sprawy z wniosku W. L.

z udziałem A. Ł. , B. U.

o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie

na skutek apelacji wnioskodawczyni i zażalenia uczestniczki B. U.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim

z dnia 3 czerwca 2016 roku, sygn. akt I Ns 913/14

postanawia: oddalić apelację i zażalenie ustalając, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

SSA w SO Grzegorz Ślęzak

SSO Paweł Hochman SSR Wioletta Krawczyk

Sygn. akt II Ca 661/16 (II Cz 817/16)

UZASADNIENIE

W dniu 13 sierpnia 2014 roku W. L. wniosła o stwierdzenie, że nabyła w drodze zasiedzenia własność nieruchomości położonej w T. przy ulicy (...), dla której jest prowadzona księga wieczysta numer (...).

Uczestniczki postępowania A. Ł. i B. U. wnosiły o oddalenie wniosku.

Postanowieniem z dnia 3 czerwca 2016 roku Sąd Rejonowy w Tomaszowie Maz. oddalił wniosek o zasiedzenie i ustalił, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane z własnym udziałem w sprawie.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Rejonowego:

J. U. (1) nabył własność nieruchomości zlokalizowanej przy ulicy (...) w T. na podstawie aktu notarialnego z dnia 2 stycznia 1935 roku.

Po śmierci J. U. (1), na podstawie postanowienia Sądu Powiatowego w B. z dnia 29 marca 1952 roku w sprawie Ns 41/52 prawo do spadku po ww. nabyli W. L., A. Ł. i J. U. (2) w częściach równych po 1/3, z tym zastrzeżeniem, że przypadające ww. części zostały obciążone w 1/4 części dożywociem na rzecz H. U..

Po śmierci swoich rodziców, część spadku przypadającą J. U. (2) nabyła w drodze dziedziczenia jego córka – B. U..

A. Ł. od 1963 roku mieszka w B., B. U. urodziła się i mieszka w S., zaś W. L. mieszka w T., przy czym od około 7 lat na stałe mieszka w mieszkaniu przy ul. (...). Dom na nieruchomości przy ulicy (...) zajmuje córka W. B. W. wraz z synem M. W. (1).

Nadzór nad wspólną nieruchomością przy ulicy (...) sprawowała zamieszkująca w T. współwłaścicielka W. L..

W domu zlokalizowanym na ww. nieruchomości zostały wykonane remonty oraz modyfikacje, w tym między innymi przyłącze do sieci wodnokanalizacyjnej, ogrzewanie kominkowe i wymiana okien.

W dniu 23 stycznia 1987 roku A. Ł. złożyła w Urzędzie Miejskim w T. wniosek o udzielenie pozwolenia na budowę domu jednorodzinnego przy ul. (...) w T. (obecnie ul. (...)), który został rozpatrzony odmownie.

W dniu 2 kwietnia 1991 roku A. Ł. i W. L. wspólnie złożyły w Urzędzie Miejskim w T. wniosek o wyrażenie zgody na budowę domu jednorodzinnego oraz pawilonu na działalność handlową na działce położonej przy ul. (...). Wniosek ten został uwzględniony w części dotyczącej pawilonu handlowego, wskutek czego wydano decyzję z dnia 25 października 1991 roku o udzieleniu A. T. pozwolenia na budowę pawilonu handlowego.

W dniach 26 lutego 2004 roku i 20 czerwca 2006 roku W. L. skierowała do Urzędu Miasta w T.pisma, w których oświadczyła, iż po porozumieniu z pozostałymi współwłaścicielami nie są oni zainteresowani sprzedażą przedmiotowej nieruchomości na rzecz miasta.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o załączone do akt sprawy dokumenty oraz osobowe źródła dowodowe, w tym zeznania świadków, wnioskodawczyni i uczestniczek postępowania, przyznając tym dowodom przymiot wiarygodności w zakresie, w jakim okazały się istotne dla odtworzenia istotnych dla niniejszego postępowania okoliczności.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji uznał, że wniosek o zasiedzenie nie zasługiwał na uwzględnienie.

Motywując powyższe wskazał, wnioskodawczyni nie wykazała w sposób należyty istnienia podstawowej przesłanki warunkującej nabycie własności w drodze zasiedzenia, tj. istnienia nieprzerwanego i samoistnego posiadania danej nieruchomości przez określony ustawą czas (art. 172 k.c. w zw. z art. 336 k.c.).

W ocenie Sądu Rejonowego sam fakt, że wnioskodawczyni czyniła nakłady na rzecz nieruchomości, przeprowadzała remonty i opłacała konieczne daniny publiczne, nie świadczy jeszcze o samoistnym charakterze posiadania, tym bardziej wobec wątpliwości i rozbieżności, do jakich ujawnienia doprowadziło przeprowadzone w postępowanie dowodowe.

Zeznania powołanych w sprawie świadków, jak również samej wnioskodawczyni i uczestniczek postępowania pozostają w sprzeczności w szczególności co do istnienia ustnego porozumienia pomiędzy współwłaścicielami przedmiotowej nieruchomości w zakresie sprawowania nad nią opieki i bieżącego nadzoru przez W. L., źródeł finansowania wykonanych prac modernizacyjnych (tu szczególnie rozbieżności co do partycypowania w kosztach, czy też poniesienia kosztów przyłączenia nieruchomości do sieci wodno-kanalizacyjnej zarówno pomiędzy samą wnioskodawczynią a jej córką B. W., jak również co do faktu, czy wykonanie tych prac zostało sfinansowane przez wnioskodawczynię, czy też dzierżawcę pawilonu handlowego), rozliczenia za ruchomości po pozostawionym przez H. U. zakładzie pogrzebowym, ewentualnych konsultacji pomiędzy wnioskodawczynią a B. U. w zakresie zarządzania nieruchomością, w tym dzierżawą pawilonu handlowego, czy wreszcie trudności w ustaleniu rzeczywistego miejsca zamieszkania wnioskodawczyni.

Jednocześnie w aktach sprawy znajdują się dokumenty świadczące o podejmowanych przez pozostałych współwłaścicieli działaniach zmierzających do zabudowy przedmiotowej nieruchomości (tak chociażby decyzja na k. 30- 31), czy też pisma, w których sama wnioskodawczyni wskazuje na ustalone pomiędzy współwłaścicielami wspólne stanowisko odnośnie sprzedaży nieruchomości, które w sposób wyraźny i nie budzący wątpliwości zaprzeczają samoistnemu charakterowi posiadania przedmiotowej nieruchomości przy ulicy (...) przez W. L..

Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy oddalił wniosek o stwierdzenie nabycia nieruchomości w drodze zasiedzenia, ustalając jednocześnie, że zainteresowani ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie (art. 520 § 1 k.p.c.).

Powyższe postanowienie zaskarżyła w całości apelacją wnioskodawczyni. Apelująca zarzuciła postanowieniu:

1.  naruszenie przepisów postępowanie tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny materiału dowodowego z pominięciem istotnej jego części, polegającej na oparciu orzeczenia wyłącznie na twierdzeniach uczestników postępowania A. Ł. i B. U., że istniała umowa ustna pomiędzy wnioskodawczynią, a jej rodzeństwem dotycząca zarządu przez wnioskodawczynię sporną nieruchomością w imieniu rodzeństwa, podczas gdy zarówno z zeznań wnioskodawczyni, uczestników, świadków B. W. i M. W. (2) oraz z dokumentów wynika jednoznacznie, iż żadnej umowy dotyczącej zarządu nie było, a wnioskodawczyni włada sporną nieruchomością jak właściciel nieprzerwanie od śmierci swojej matki, tj. od dnia 28 sierpnia 1975 roku, co miało wpływ na treść orzeczenia;

2.  naruszenie przepisu postępowania, tj. art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie, dlaczego sąd przyznał walor wiarygodności zeznaniom uczestników A. Ł., B. U. oraz świadka P. Ł., które to zeznania nie znalazły potwierdzenia w innych dowodach i są wewnętrznie sprzeczne, a odmówił waloru wiarygodności zeznaniom wnioskodawczyni, świadków B. W. i M. W. (2) oraz dokumentom przedstawionym przez wnioskodawczynię, w zakresie w którym dotyczyły władania przez wnioskodawczynię ww. nieruchomością jak właściciel przez 40 lat;

3.  naruszenie prawa materialnego, tj. przepisu 172 k.c. przez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż przesłanką zasiedzenia nieruchomości jest zamieszkiwanie na tej nieruchomości, co w konsekwencji doprowadziło do przyjęcia, iż skoro istnieją wątpliwości co do miejsca zamieszkania wnioskodawczyni, nie zasiedziała ona ww. nieruchomości oraz błędną wykładnię poprzez przyjęcie, iż ponoszenie nakładów i opłat, wykonywanie remontów itp. nie stanowi przejawu uzewnętrznienia faktycznego władania rzeczą jak właściciel.

Wskazując na powyższe apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienie poprzez uwzględnienie wniosku o zasiedzenie oraz zasądzenie od uczestników na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację uczestniczki postępowania B. U. i A. Ł. wniosły o jej oddalenie i zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestników kosztów postępowania.

Na zawarte w postanowieniu Sądu Rejonowego w Tomaszowie Maz. z dnia 3 czerwca 2016 roku rozstrzygnięcie dotyczące kosztów postępowania wniosła zażalenie uczestniczka postępowania B. U. zarzucając naruszenie przepisów postępowania polegające na niezastosowania w stosunku do uczestnika postępowania występującego w sprawie bez adwokata art. 5 k.p.c. oraz wydanie postanowienia w zakresie kosztów w oparciu o art. 520 § 1 k.p.c. z pominięciem regulacji zawartych w art. 520 § 2 i § 3 k.p.c.

W uzasadnieniu zażalenia skarżąca wskazała, że w związku z postępowaniem w niniejszej sprawie była zobowiązana do uczestnictwa w rozprawach odbywających się Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Maz. oddalonym o 600 kilometrów od jej miejsca zamieszkania, tj. S.. Uczestniczka brała udział w ośmiu rozprawach i z tego tytułu poniosła koszty związane z podróżą i noclegiem w łącznej kwocie 9.000 złotych. Z uwagi na fakt, że uczestniczka występowała w sprawie bez adwokata, nie wiedziała o konieczności złożenia wniosku przyznanie zwrotu kosztów, a Sąd Rejonowy nie udzielił jej w tym zakresie niezbędnych pouczeń.

Wskazując na powyższe skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez uczestników od wnioskodawczyni.

W odpowiedzi na zażalenie pełnomocnik wnioskodawczyni wniósł o jego oddalenie i zasądzenie od uczestniczki B. U. na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Wniesione w niniejszej sprawie środki zaskarżenia nie zasługują na uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do skargi apelacyjnej wniesionej przez wnioskodawczynię należy stwierdzić co następuje.

Sąd Okręgowy podziela zastrzeżenia, jakie pełnomocnik wnioskodawczyni wywiódł w odniesieniu do uzasadnienia zaskarżonego postanowienia związane z naruszeniem przez Sąd I instancji przepisu art. 328 § 2 k.p.c. Chodzi tu o zastrzeżenie dotyczące oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Prawdą jest, że ocena ta była dość pobieżna, oględna i nie do końca pozwalała na jednoznaczne zrozumienie motywów Sądu I instancji w zakresie, w jakim ten dokonał ustaleń faktycznych.

Niemniej jednak jest to uchybienie, które nie ma wpływu na treść rozstrzygnięcia, które co do zasady jest prawidłowe.

Sąd Okręgowy jako sąd merytoryczny dokonał ponownej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Ocena ta polegała przede wszystkim na porównaniu zawartej w aktach sprawy dokumentacji z zeznaniami osobowych źródeł dowodowych. Po dokonaniu tego porównania Sąd II instancji przyjął, że wersja zdarzeń przedstawiona przez uczestniczkę B. U. jest bardziej wiarygodna niż wersja zdarzeń przedstawiona przez wnioskodawczynię i jej córkę B. W..

W ramach wskazanej powyżej analizy przede wszystkim należy się odwołać do treści wniosków o wydanie decyzji administracyjnych dotyczących pozwolenia na budowę na spornej nieruchomości oraz pism wnioskodawczyni, w których to pismach jeszcze w 2004 roku i 2006 roku oświadczała przed organami administracyjnymi, że decyzje dotyczące ewentualnej sprzedaży nieruchomości: odmowę zgody na sprzedaż nieruchomości, podejmowała w porozumieniu z pozostałymi współwłaścicielami. Te dokumenty świadczą w sposób jednoznaczny o prawdziwości wersji przyjętej przez Sąd Rejonowy.

Powyższe wskazuje, że rozstrzygnięcie Sądu I instancji nie zostało wydane w konsekwencji naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. – ustalony przez ten Sąd stan faktyczny był prawidłowy i Sąd Okręgowy przyjął go za własny.

Odnosząc się do podstawowego zarzutu apelacji, tj. zarzutu naruszenia art. 172 k.c. poprzez niezastosowanie tego przepisu i uznanie, że w niniejszej sprawie nie doszło do zasiedzenia spornej nieruchomości wskazać należy, że z treści art. 172 § 1 i § 2 k.c. wynika, iż do nabycia w drodze zasiedzenia prawa własności nieruchomości konieczne jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: samoistnego posiadania oraz upływu czasu 20 lub 30 lat.

Zgodnie zaś z art. 336 k.c. posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel. Posiadanie samoistne nieruchomości polega na faktycznym i dostrzegalnym przez otoczenie wykonywaniu wobec określonej nieruchomości przez osobę nie będącą jej właścicielem wszelkich uprawnień, które składają się na treść prawa własności. Dla kwalifikacji charakteru władania jako samoistnego posiadania niezbędne jest ustalenie faktów, które wskazują na sprawowanie fizycznego władztwa na rzeczą w taki sposób i w takim zakresie, jak czyni to właściciel oraz faktów, które świadczą o zamiarze posiadania samoistnego nieruchomości, czyli woli posiadacza władania rzeczą dla siebie jak właściciel.

Odwołując się do zarzutu naruszenia art. 172 k.c. Sąd Okręgowy ograniczy się jedynie do powołania dwóch orzeczeń Sądu Najwyższego spośród wielu orzeczeń dotyczących problematyki posiadania samoistnego. Pierwsze z tych orzeczeń, to postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2012 roku w sprawie IV CSK 117/12, Legalis Nr 552683, w którym stwierdzono m.in., że niewykonywanie prawa posiadania przez innego współwłaściciela nie uprawnia do wniosku, że współwłaściciel posiadający przejął rzecz w samoistne posiadanie w zakresie jego uprawnień. Podobny pogląd powtórzył Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 10 lutego 2016 roku w sprawie I CSK 55/15, Legalis Nr 1461051, w którym wskazał dodatkowo, że posiadanie współwłaścicielskie całej rzeczy przez współwłaściciela wyłącznie dla siebie i z wolą odsunięcia od realizacji praw do tej rzeczy innych współwłaścicieli jest możliwe, ale wymaga aby współwłaściciel żądający zasiedzenie idealnego udziału innego współwłaściciela udowodnił, że zmienił (rozszerzył) zakres swego samoistnego posiadania ponad realizację uprawnienia przewidzianego w art. 206 k.c. Zgodnie z tym przepisem każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli.

Takie wymagania, jakie judykatura stawia dla ewentualnego uwzględnienia wniosku o stwierdzenie zasiedzenia udziału, w niniejszej sprawie nie zostały spełnione.

Sąd Okręgowy nie kwestionuje, że to właśnie wnioskodawczyni od co najmniej 40 lat zarządzała sporną nieruchomością, jednakże sam fakt zarządzania nieruchomością w stanie faktycznym, z jakim mamy do czynienia w niniejszej sprawie i w sytuacji gdy tylko wnioskodawczyni zamieszkiwała w T.a pozostałe uczestniczki w S. i w B., nie świadczy o tym, że wnioskodawczyni przez wskazany wyżej okres była posiadaczką samoistną.

Nie można przyjąć takiej tezy, skoro wnioskodawczyni w trakcie rozprawy w dniu 11 stycznia 2016 roku (k. 108) zeznała, że wniosek z dnia 2 kwietnia 1991 roku złożony w Urzędzie Miejskim w T. o pozwolenie na budowę domu jednorodzinnego oraz pawilonu na działalność handlową (k. 29) nie został przez nią podpisany, a jedynie przez uczestniczkę A. Ł., a dokument ten został sfałszowany.

Powyższe oznacza, że pozostali współwłaściciele jeszcze w 1991 roku uważali się za właścicieli i chcieli sprawować i sprawowali zarząd tą nieruchomością.

Co więcej, nie można dać wiarę zeznaniom wnioskodawczyni i przedstawionym przez nią świadków, że była ona posiadaczką samoistną spornej nieruchomości, skoro wnioskodawczyni sama w pismach z dnia 26 lutego 2004 roku (k. 160) i z dnia 20 czerwca 2006 roku (k. 156) informuje organ administracji, że po konsultacji z pozostałymi współwłaścicielami nie wyraża zgody na sprzedaż tej nieruchomości.

W świetle powyższego, nie kwestionując innych praw wnioskodawczyni związanych z zarządem nieruchomością, nakładami czy kosztami utrzymania nieruchomości, nie można się zgodzić się ze stanowiskiem, jakoby wykazała, że przez okres 30 lat wstecz była samoistną posiadaczką będącej przedmiotem wniosku nieruchomości. W konsekwencji uznać należało, że Sąd I instancji prawidłowo zastosował normę zawartą w art. 172 k.c. i wniesioną przez wnioskodawczynię apelację oddalić na podstawie art. 385 k.p.c.

Odnosząc się natomiast do wniesionego przez uczestniczkę postępowania B. U. zażalenia należy wskazać, że zasadą w postępowaniu nieprocesowym jest to, że uczestnicy postępowania ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie (art. 520 § 1 k.p.c.).

Uczestniczka niewątpliwie poniosła koszty w przedmiotowej sprawie, ale nie można zauważyć tego, że nawet wnosząc zażalenie kosztów tych skarżąca w sposób precyzyjny nie określiła, co czyni niemożliwym ich weryfikację przez Sąd Okręgowy. Ponadto nie można pominąć tego, że wnioskodawczyni jest osobą w podeszłym wieku, albowiem ma 86 lat i co nie było kwestionowane przez strony w toku postępowania, sama czy też z pomocą córki i wnuka sprawuje zarząd nad sporną nieruchomością od wielu lat. Powyższe okoliczności uzasadniały zastosowanie w sprawie regulacji wynikającej z art. 520 § 1 k.p.c. i odstąpienie od rozliczenia kosztów procesu pomiędzy stronami.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy nie uwzględnił złożonego zażalenia na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. ustalając, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

SSA w SO Grzegorz Ślęzak SSO Paweł Hochman (spr.) SSR del. Wioletta Krawczyk