Portal Orzeczeń

POSTANOWIENIE

Dnia 11 grudnia 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Jarosław Gołębiowski
Sędziowie:	SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Dariusz Mizera (spr.)
Protokolant:	st. sekr. sąd. Beata Gosławska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 grudnia 2018 roku

sprawy z wniosku M. M.

z udziałem W. P.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego w Bełchatowie

z dnia 25 maja 2018 roku, sygn. akt I Ns 824/14

postanawia:

. zmienić zaskarżone postanowienie na następujące:

1. zasądzić od W. P. na rzecz M. M. kwotę 185.943,50 (sto osiemdziesiąt pięć tysięcy dziewięćset czterdzieści 50/100) złotych tytułem rozliczenia nakładów z majątku wspólnego na majątek odrębny W. P. płatną w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia;

2. zasądzić od W. P. na rzecz M. M. kwotę 17.322 (siedemnaście tysięcy trzysta dwadzieścia dwa) złotych tytułem zwrotu nakładów z majątku odrębnego M. M. na majątek wspólny płatną w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia ;

3. ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie;

II. oddalić apelację w pozostałej części;

III. ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Dariusz Mizera

Sygn. akt II Ca 705/18 po sprostowaniu

POSTANOWIENIE

Dnia 11 grudnia 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Jarosław Gołębiowski
Sędziowie:	SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Dariusz Mizera (spr.)
Protokolant:	st. sekr. sąd. Beata Gosławska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 grudnia 2018 roku

sprawy z wniosku M. M.

z udziałem W. P.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego w Bełchatowie

z dnia 25 maja 2018 roku, sygn. akt I Ns 824/14

postanawia:

I. zmienić zaskarżone postanowienie na następujące:

1. zasądzić od W. P. na rzecz M. M. kwotę 185.943,50 (sto osiemdziesiąt pięć tysięcy dziewięćset czterdzieści trzy 50/100) złotych tytułem rozliczenia nakładów z majątku wspólnego na majątek odrębny W. P. płatną w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia;

2. zasądzić od W. P. na rzecz M. M. kwotę 17.322 (siedemnaście tysięcy trzysta dwadzieścia dwa) złotych tytułem zwrotu nakładów z majątku odrębnego M. M. na majątek wspólny płatną w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia ;

3. ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie;

II. oddalić apelację w pozostałej części;

III. ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Dariusz Mizera

Sygn. akt II Ca 705/18

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 25 maja 2018r. Sąd Rejonowy w Bełchatowie po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 maja 2018 sprawy z wniosku M. M. z udziałem W. P. o podział majątku dorobkowego

postanowił:

1. ustalić, iż w skład majątku dorobkowego wnioskodawczyni M. M. i W. P. wchodzą nakłady w postaci budynku mieszkalnego usytuowanego na nieruchomości gruntowej położonego w B. przy ulicy (...) o powierzchni użytkowej (...) m ^{( 2 )}na działce oznaczonej numerem (...) o powierzchni (...) ha oznaczonej w ewidencji gruntów: obręb (...), powiat miasto B. województwo (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie Wydział Ksiąg Wieczystych urządzona jest księga wieczysta (...) będąca własnością uczestnika W. P. o wartości 407.000,- zł

2. dokonać podziału majątku dorobkowego M. M. i W. P. opisanego w punkcie I w ten sposób, iż środki opisane w pkt I przyznać na wyłączną własność uczestnikowi W. P.;

3. zasądzić od uczestnika postępowania W. P. na rzecz wnioskodawczyni M. P. 279.947,- zł ( dwieście siedemdziesiąt dziewięć tysięcy dziewięćset czterdzieści siedem złotych w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia;

4. ustalić, że każdy z uczestników postępowania ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem.

Podstawą rozstrzygnięcia były przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

Przed zawarciem małżeństwa, z M. M. W. P. w dniu 28 października 1998 r. uczestnik zakupił niezabudowaną działkę o powierzchni (...) m ², położoną w B. przy ulicy (...) za kwotę 13.500 zł.

Strony zawarły związek małżeński w dniu 18 września 1999 r. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. wyrokiem z dnia 20 grudnia 2013 r., I C 1273/12, orzekł rozwód małżeństwa wnioskodawczym i uczestnika z wyłącznej winy W. P.. Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 18 lipca 2014 r., kiedy Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem w sprawie I Aca 186/14 utrzymał wyrok w mocy.

W czasie trwania małżeństwa strony dokonały nakładów na działkę stanowiącą własność uczestnika w postaci zbudowania budynku mieszkalnego jednorodzinnego o powierzchni całkowitej (...) m ². Pozwolenie na budowę zostało wydane w dniu 9 września 1999 r. Budowa zakończyła się w 2003 r.

W dniu 07-10-2002 r. uczestnik sprzedał mieszkanie będące jego majątkiem osobistym, za 30 000 zł. Pieniądze te przeznaczył na budowę i wykończenie domu.

Budowa i wykończenie domu częściowo były wykonane z darowizn przekazanych przez rodziny obu stron.

Rodzice wnioskodawczyni kupili pustaki, cegły, stal na zbrojenie, deski, drzewo na więźbę dachową, deski na podłogi, cegłę klinkierową na płot, piec CO, elementy metalowe na płot.

Rodzice uczestnika dali mu 10 000 zł na zakup okien.

Część prac wykonywali członkowie rodzin stron. Mury postawiła zewnętrzna firma. Podobnie pokrycie dachu blachą. Ojciec wnioskodawczyni wykonał ogrodzenie oraz barierki na balkonach i przy schodach.

Wartość naniesień wynosi 437 000 zł, a na dzień zakończenia budowy: 201 100 zł.

Przeciętne zmniejszenie kosztów budowy z racji prac własnych wynosi 10 %.

W czasie trwania małżeństwa strony wyposażyły zamieszkiwany przez siebie dom. Żadna ze stron nie mieszka w tym domu. Dom był wynajmowany w okresie od 11-09-2014 r. do 10-06-2015 r., czynsz wynosił 5000 zł/mies. Każda ze stron zabrała pewną część ruchomości. Od lipca 2015 r. dom jest wynajmowany za kwotę 2500 zł/mies.

W trakcie trwania wspólności majątkowej 25-04-2014 r. wnioskodawczyni pobrała z urzędu skarbowego pieniądze tytułem zwrotu podatku VAT za materiały budowlane, w kwocie 3988 zł.

W 2012 r. strony wykonały remont domu za kwotę około 90 000 zł. Wymieniono okna, wyposażenie łazienki i kuchni, wymieniono płytki w łazience, poprawiono gładzie, zamontowano ogrzewanie podłogowe (zrywano posadzki, położono płytki – w wiatrołapie, w przedpokoju, w kuchni). Cyklinowano i lakierowano podłogi, wstawiono kominek. Przerobiono instalację hydrauliczną. Na piętrze w łazience całkowicie wymieniono płytki, instalację. Pomalowano ściany. Położono płytki w pomieszczeniu gospodarczym i w garażu. Podłączono CO do sieci miejskiej. Pieniądze na remont strony miały z oszczędności, a w części z kredytu zaciągniętego przez wnioskodawczynię, która spłaciła go w części ( tj w kwocie 32 251,98 zł) już po ustaniu wspólności.

Uczestnik w trakcie trwania małżeństwa sprzedał samochód M., który nabył przed zawarciem związku małżeńskiego, a pieniądze ze sprzedaży (około 12 000 zł) przeznaczył na budowę domu.

Mając takie ustalenia Sąd Rejonowy zważył iż wniosek o podział majątku wspólnego zasługuje na uwzględnienie.

Uczestnicy nie zawierali umowy majątkowej małżeńskiej, w związku z czym – zgodnie z art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – między małżonkami
z mocy ustawy istniał ustrój wspólności majątkowej (wspólności ustawowej) obejmującej przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny); udziały obojga małżonków
w majątku wspólnym są równe (art. 43 § 1 Kodeksu). Ustawowa wspólność majątkowa między małżonkami ustała wraz z rozwiązaniem małżeństwa przez rozwód.

Na podstawie art. 45 § 1 Krio, każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty,
z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. W myśl art. 45 § 2, zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego. Stosownie do art. 46 krio w sprawach nieunormowanych w artykułach poprzedzających od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku.

Na podstawie art. 1035 Kodeksu cywilnego, jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów tytułu VIII księgi czwartej Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 1037 § 1 Kodeksu cywilnego, dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Jak stanowi art. 212 § 1 Kodeksu cywilnego (do którego m. in. odsyła powołany wyżej art. 1035), jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne. Rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego (art. 212 § 2), przy czym preferowanym sposobem zniesienia współwłasności rzeczy jest podział rzeczy wspólnej (art. 211 kc). Jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek (§ 3).

W myśl art. 687 w związku z art. 567 § 3 kpc, podział majątku wspólnego powinien nastąpić przede wszystkim na zgodny wniosek stron. Stosownie do art. 622 § 2 kpc (znajdującego zastosowanie odpowiednio do podziału majątku wspólnego na podstawie art. 567 § 3 i 688 kpc), gdy wszyscy współwłaściciele złożą zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności, sąd wyda postanowienie odpowiadające treści wniosku, jeżeli projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych.

Okoliczności faktyczne mające znaczenie dla rozstrzygnięcia Sąd ustalił na podstawie zeznań stron i świadków (z poniższymi zastrzeżeniami), powołanych dokumentów oraz opinii biegłej. Zeznania świadka K. T. (k. 68-69) były przydatne dla rozstrzygnięcia częściowo ponieważ świadek ten zeznawała albo o okolicznościach niespornych, albo jej zeznania były zbyt ogólne, aby stać się podstawą ustaleń potrzebnych do rozstrzygnięcia. To samo dotyczy zeznań świadka B. G. (k. 94) i P. K. (k. 95).

Wnioskodawczyni podnosiła, że tylko 1/3 pieniędzy ze sprzedaży mieszkania przeznaczona została na budowę domu, a pozostała część na jego wyposażenie. Podobnie zeznawał jej ojciec K. M. (k. 93), który nawet stwierdził, że w całości pieniądze poszły na urządzenie. Nie można w ocenie sądu pominąć zeznań tych świadków ponieważ sprzedaż lokalu mieszkalnego, który stanowił majątek odrębny uczestnik nastąpiła w fazie końcowej budowania domu, przy ulicy (...). Nie oznacza w ocenie że całość pieniędzy przeznaczona został na wyposażenie domu. W tym zakresie Sąd nie dał wiary zeznaniom wnioskodawcy ani zeznaniom uczestnika ani zeznaniom ojca wnioskodawczyni, bowiem jego zeznania wydają się bardziej korzystnie dla wnioskodawczyni niż ona sama. Z kolei wnioskodawczyni w informacyjnych wyjaśnieniach przyznała, że pieniądze z mieszkania w całości zostały wydane na budowę i wykończenie domu, a dopiero później w zeznaniach starała się nadać inne znaczenie swoim wyjaśnieniom. Budzi natomiast wątpliwości sądu zeznania wnioskodawczyni, iż w trakcie budowy domu udzielała pożyczki swojej siostrze. Sąd uznał zeznania wnioskodawczyni o tym, że pożyczka udzielona jej siostrze w kwestionowanej przez uczestnika części, tj. 20 000 zł została zwrócona w 2012 r. bowiem wnioskodawczyni nie wykazała posiadanie takich pieniędzy. Ponadto za udowodnione trzeba uznać twierdzenie o tym, że koszt remontu wynosił około 90 000 zł. Wprawdzie uczestnik przyznał (k. 280-281), że remont mógł kosztować do 60 000 zł, natomiast wnioskodawczyni złożyła faktury z okresu remontu na znacznie wyższą kwotę, ponadto bezsprzecznie zaciągnęła kredyt; zeznania świadków K. M. (k-93) i M. F. potwierdzają wyższe koszty remontu. Zakres remontu był znaczny. Uczestnik w informacyjnych wyjaśnieniach nie kwestionował kwoty 90 000 zł. Wszystko to przemawia za przyjęciem, że koszt remontu wynosił około 90 000 zł, a nie 60 000 zł, jak chciał uczestnik. Za wiarygodne Sąd uznał także zeznania wnioskodawczyni o tym, że zaciągnięty kredyt był przeznaczony na remont. Przemawia za tym sam fakt wykonywania remontu, jego duży zakres, co potwierdzają zeznania świadków (m. in. K. M. k. 93, M. U. k. 94, P. K. k. 95). Nie ma właściwie innego wytłumaczenia dla wzięcia kredytu, niż przeprowadzany wówczas remont.

Strony ostatecznie ograniczyły przedmiot postępowania do nakładów na wybudowanie i wykończenie domu. Wnioskodawczyni ponadto żądała zwrotu połowy kwoty, którą wydała już po ustaniu wspólności na spłatę kredytu zaciągniętego na remont domu, który został przez nią spłacony po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej w wysokości 32.251,98 oraz zapłaty połowy dochodów pobranych przez uczestnika z najmu domu. Żądania te są zasadne. Po pierwsze bowiem wnioskodawczyni spłacając kredyt poczyniła nakład z majątku osobistego na majątek wspólny (w postaci wartości naniesień na działce uczestnika), a po drugie dochody z najmu przypadały dzięki poczynieniu nakładów z majątku wspólnego, a zatem jest to dochód analogiczny do dochodu z majątku wspólnego (gdyby nie omawiane nakłady, to dochodu z najmu domu nie można byłoby osiągnąć). Z drugiej strony uzasadnione było odliczenie od wartości omawianych nakładów kwot uzyskanych przez uczestnika w zamian za składniki majątku osobistego (nabyte przed zawarciem małżeństwa). Natomiast podnoszona przez uczestnika okoliczność pobrania przez wnioskodawczynię kwoty przypadającej tytułem zwrotu podatku VAT za materiały budowlane jest bez znaczenia, gdyż weszła ona do majątku wspólnego, a strony nie żądały ostatecznie podziału żadnych składników poza wspomnianymi nakładami w postaci budynku mieszkalnego.

Uwzględniając powyższe ustalenia, i ustalając wartość poczynionych nakład w celu zakończenia budowy wyniósł 201.100,- zł. Gdyby nie nakład uczestnika postepowania z majątku wspólnego wynoszący 1/3 wartości sprzedanego mieszkania udział każdej ze stron wyniósł by po 100.550,- zł. Uwzględniając nakład uczestnika przyjąć należy iż udział przypadający wnioskodawczyni wynosi 95.550,- zł co stanowi 47,5 % , natomiast uczestnik 106.500,- zł. Odnosząc przedmiotowe liczby do wartości budynku według cen z chwili orzekania przyjąć należy, iż wnioskodawczyni przypada kwota według ceny z daty wybudowania domu wynosi 437.000,- zł wnioskodawczyni przypada kwota 200.690,- zł. Wartość pożytków w spornym okresie czasu zamknęła się kwotą 137.000,- zł przy czym udział wnioskodawczyni przy uwzględnieniu wysokości uiszczanego czynszu podlega zwiększeniu o połowę oraz o kwotę 16.322,- tj. ½ część spłaconego przez wnioskodawczynię kredytu. Z tego też tytułu wnioskodawczyni należy się zwrotu z tytułu nakładów, części czynszu oraz ½ części zwrot spłaconego kredytu w wysokości 279. 947 zł­.

Termin płatność Sąd ustalił na podstawie art. 212 § 3 k.c.

Zdaniem Sądu uczestnik prowadząc postępowanie podziałowe od 2014 r. powinien były od dłuższego czasu liczyć się z obowiązkiem spłaty (od początku sposób podziału nakładów i poczynić stosowne oszczędności w celu zaspokojenia wnioskodawczyni. Termin 6 miesięczny w ocenie sądu jest wystarczający do zorganizowania pieniędzy na dokonanie spłaty, a jednocześnie słuszny interes wnioskodawczyni nie zostanie w ten sposób naruszony.

O odsetkach na wypadek opóźnienia Sąd orzekł na podstawie art. 212 § 3 i 481 § 1 kc.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 kpc.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył w imieniu uczestnika jego pełnomocnik zaskarżając postanowienie w zakresie punktów 1, 2 oraz 3.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie:

A) przepisów postępowania, to jest:

1. art. 328 § 2 k.p.c. przez rażąco wadliwe uzasadnienie zaskarżonego wyroku, polegające na licznych uchybieniach, wyliczonych w pierwszej części uzasadnienia przedmiotowej apelacji, przy czym uzasadnienie orzeczenia jest w takim stopniu niedoskonałe, że uniemożliwia odtworzenie rozumowania Sądu I instancji, a przez to kontrolę instancyjną prawidłowości rozstrzygnięcia;

2. art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i dokonanie ich dowolnej interpretacji, prowadzące do błędnego ustalenia, że wartość nakładów z majątku dorobkowego uczestników na nieruchomość przy ul. (...) w B. odpowiada obecnie kwocie 407.000 zł., podczas gdy wynosi co najwyżej 371.450 zł.;

B) prawa materialnego, to jest:

1. art. 45 k.r.o. przez dokonanie rozliczenia nakładów z majątku dorobkowego uczestników na nieruchomość przy ul. (...) w B. w sposób rażąco wadliwy, to jest z pominięciem okoliczności (ustalonej przez Sąd I instancji), że w kwocie 42.000 zł. koszty budowy domu zostały poniesione z majątku osobistego uczestnika, co oznacza, że przy kosztach budowy domu systemem gospodarczym (określonych przez biegłą B. na kwotę 190.000 zł.) oraz przy kosztach remontu przeprowadzonego w 2012 r. (wynoszących 90.000 zł.) nakłady na budowę i późniejszy remont domu zostały w 85% poniesione z majątku dorobkowego - i w takim samym procencie obecnej wartości budynku podlegać mogą rozliczeniu w przedmiotowym postępowaniu;

2. art. 140 k.c. przez zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni (najprawdopodobniej - gdyż jasno to nie wynika z uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia) równowartości połowy przychodów uzyskanych przezeń z wynajmowania po rozwodzie budynku przy ul. (...), którego był wyłącznym właścicielem, podczas gdy pożytki i dochody z rzeczy przypadają jej właścicielowi z wyłączeniem innych osób.

Wskazując nadto na wadliwą redakcję sentencji skarżonego postanowienia w punkcie 2., w którym odesłano do „punktu I" oraz „pkt I" (oznaczonych cyfrą rzymską), choć w postanowieniu nie ma punktów oznaczonych cyframi rzymskimi.

Powołując się na powyższe zarzuty skarżący wnosił o zmianę zaskarżonego postanowienia:

- w punkcie 1. przez wskazanie, że w skład majątku dorobkowego uczestników wchodzą „nakłady na budowę budynku mieszkalnego [...] o wartości 185.725 zł,;

- w punkcie 2 przez zastąpienie wyrazów „punkcie I" wyrazami „punkcie 1" oraz wyrazów „pkt I" wyrazami „pkt 1";

- w punkcie 3 przez zastąpienie kwoty „279.947 zł." kwotą 201.850,99 zł.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik uczestniczki wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów.

Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił:

Wnioskodawczyni po ustaniu wspólności majątkowej spłaciła kwotę 34.644 zł na poczet zaciągniętego kredytu w czasie trwania wspólności przeznaczonego na remont domu mieszkalnego na nieruchomości uczestnika.

Dowód: - szczegółowe rozliczenie umowy kredytowej k.292-293,

- zaświadczenie z banku k. 88

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jest w znacznej części zasadna i zawiera wiele trafnych uwag i zastrzeżeń zwłaszcza w kwestii dotyczącej pisemnych motywów zaskarżonego postanowienia.

Na wstępie jednak należy przypomnieć, iż postępowanie apelacyjne zostało tak ukształtowane, iż Sąd II instancji jest sądem merytorycznym, a nie tylko kontrolnym. Skoro zatem istotą postępowania apelacyjnego jest merytoryczne sądzenie sprawy to sąd II instancji ma nie tylko uprawnienie ale wręcz obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego materiału dowodowego oraz dokonania jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny w tym oceny dowodów zgromadzonych w postępowaniu przed obu sądami. (por. postanowienie SN z 8 kwietnia 2011r. II CSK 474/10 ). Przy czym należy mieć na względnie, iż Sąd II instancji orzekając w granicach zaskarżenia jest związany zarzutami naruszenia prawa procesowego natomiast z urzędu bierze pod uwagę naruszenia prawa materialnego i może dokonać odmiennych ustaleń lub uzupełnić ustalenia faktyczne dysponując także materiałem dowodowym zgromadzonym przez Sąd I instancji.

Korzystając zatem ze swoich ustawowych uprawnień Sąd Okręgowy dokonał własnych uzupełniających ustaleń faktycznych które były wraz z ustaleniami Sądu Rejonowego podstawą rozstrzygnięcia. Dodatkowo tylko należy podkreślić, iż niejasne jest stanowisko Sądu Rejonowego co do przeznaczenia całej kwoty ze sprzedaży mieszkania uczestnika na budowę domu. W ocenie Sądu Okręgowego cała powyższa kwota była przeznaczona na budowę i winna podlegać rozliczeniu. Powyższy fakt przyznała sama wnioskodawczyni już podczas informacyjnego wysłuchania, a nadto znajduje on swoje potwierdzenie w zeznaniach uczestnika oraz chociażby świadka K. T.. Późniejsze próby wycofania się z tych twierdzeń przez wnioskodawczynię stanowią jedynie nową strategię procesową i nie mogą być uznane za skuteczne.

Dziwi poza tym niekonsekwencja Sądu który z jednej strony ustala, iż uczestnik w czasie trwania małżeństwa sprzedał samochód M. należący do jego majątku osobistego, a pieniądze przeznaczył na budowę domu, a z drugiej zaś strony w żaden sposób nie wyjaśnia jak ten fakt przełożył się na rozstrzygnięcie.

Uszło poza tym uwadze Sądu, iż sam uczestnik nigdy nie twierdził, że pieniądze z samochodu sprzedanego w 1999r. przeznaczył na budowę domu na własnej działce. Wręcz przeciwnie sam w swoich wyjaśnieniach wskazał, że za te pieniądze strony kupiły drugi samochód. (por. wyjaśnienia uczestnika k.42). W takiej sytuacji nie sposób zaakceptować takiego ustalenia Sądu które nie dość, że okazało się całkowicie błędne to jeszcze dokonane wbrew woli samego uczestnika. Powyższe potwierdza lektura pism uczestnika i jego pełnomocnika z dnia 27 grudnia 2014r. k.16-18, z 7 kwietnia 2015r. k.61, z 12 lipca 2016r. k. 182-183, z 23 stycznia 2018r. k.186a-186d w których to pismach nigdy do rozliczenia nie została zgłoszona kwota uzyskana ze sprzedaży samochodu.

Ma rację skarżący, iż motywy zaskarżonego orzeczenia pozostawiają wiele do życzenia niemniej jednak pomimo mankamentów uzasadnienia możliwe jest poddanie orzeczenia kontroli instancyjnej i wydanie merytorycznego orzeczenia w sprawie. Słusznie skarżący podkreśla, iż uzasadnienie orzeczenia sądowego powinno być sporządzone na tyle precyzyjnie aby na jego podstawie dało się odtworzyć i zrozumieć ustalenia faktyczne i motywy rozstrzygnięcia sądu.

Tymczasem w przedmiotowej sprawie uzasadnienie istotnie nie dawało precyzyjnej odpowiedzi na pytanie w jaki sposób sąd rozliczył nakłady które na własną nieruchomość poniósł uczestnik ze swojego majątku osobistego. Sąd nie wyjaśnił w jaki sposób przełożyło się to na wysokość spłaty. Mało tego Sąd ustalił, iż na budowę domu uczestnik przeznaczył także środki ze sprzedaży samochodu w kwocie 12.000 zł choć w toku procesu – co wyżej wykazano - sam uczestnik nie podnosił tej kwestii domagając się rozliczenia jedynie kwoty 30.000 zł ze sprzedaży mieszkania.

W postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd pierwszej instancji orzeka o zwrocie wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. W zakresie wskazanych wydatków i nakładów sąd orzeka z urzędu (art. 45 § 1 zd. 1 k.r.o.).

Przepis art. 45 k.r.o. nie dotyczy w ogóle problematyki składu majątku wspólnego, jak również problematyki tego co powinno być przedmiotem podziału, w tym podziału dokonywanego przez sąd. W szczególności należy stwierdzić, że roszczenia o zwrot wydatków lub nakładów poczynionych z majątku wspólnego małżonków na majątek osobisty któregokolwiek z nich oraz roszczenia o zwrot wydatków lub nakładów poczynionych z majątków osobistych małżonków na ich majątek wspólny nie stanowią składników majątku wspólnego. Roszczenia te wynikają ze specyficznych stosunków prawnych, w których jedną ze "stron" (odpowiednio wierzycielem lub dłużnikiem) jest masa majątkowa (majątek wspólny), a drugą ze stron (odpowiednio wierzycielem lub dłużnikiem) z osobna każdy małżonków. (por. postanowienie Sądu Okręgowego w Lublinie z 14 grudnia 2017r. , II Ca 706/16, postanowienie SN z 25 stycznia 2000r. I CKN 376/98, baza Legalis) .

Mając na uwadze, iż o roszczeniach związanych z nakładami z majątku wspólnego na majątek odrębny uczestnika Sąd ma obowiązek orzekać z urzędu w podziale majątku wspólnego nie było przeszkodą procesową, że strony dokonały między sobą podziału majątku w toku procesu pozostawiając do rozstrzygnięcia sporną kwestię nakładów, rozliczenia spłaconego kredytu oraz pożytków z nieruchomości.

Przechodząc do dalszych rozważań nie sposób nie dostrzec, iż skarżący słusznie podkreśla, iż Sąd błędnie odjął środki pochodzące z odrębnego majątku uczestnika od aktualnej wartości budynku traktowanego jako nakład. Otrzymując w ten sposób kwotę 407.000 zł. Nie można bowiem od aktualnej wartości wartości nieruchomości odejmować nominalnych środków ze sprzedaży mieszkania które zostały przeznaczone na budowę domu kilkanaście lat wcześniej. Taka metoda nie jest możliwa do zaakceptowania gdyż wg niej nakłady z majątku wspólnego podlegałyby swoistej waloryzacji co odpowiada wzrostowi wartości rynkowej budynku natomiast nakłady z majątku osobistego nie byłyby w żaden sposób waloryzowane, a zostałyby rozliczone w kwocie nominalnej.

Pełnomocnik uczestnika w toku procesu zwracał uwagę Sądowi na konieczność prawidłowego rozliczenia nakładów z tego tytułu słusznie przy tym powołując się na uchwałę SN z 16 grudnia 1980r. III CZP 46/80 baza Legalis, która to uchwała wskazuje na to, iż w sytuacji, gdy małżonkowie w czasie trwania wspólności majątkowej, wspólnie zbudowali dom na gruncie wchodzącym w skład majątku odrębnego jednego z nich, wartość nakładów określa się w ten sposób, że najpierw ustala się ułamkowy udział nakładów małżonków w wartości domu według cen rynkowych z czasu jego budowy, a następnie oblicza się ten sam ułamkowy udział w wartości domu według cen rynkowych w chwili podziału majątku wspólnego.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy podkreślić należy , iż wartość budynku w chwili zakończenia budowy wyniosła 201.100 zł taka jest bowiem wartość rynkowa nakładów bez potrzeby jej obniżenia o 10% jak tego oczekuje skarżący. Sąd Rejonowy słusznie przyjął, iż cała kwota 30.000 zł z udokumentowanej sprzedaży mieszkania przez uczestnika została przeznaczona na budowę domu. W takiej sytuacji stosunek tych dwóch wartości stanowi procentowy wkład osobistego majątku uczestnika w budowę domu na swojej działce tj. 30.0000 zł : 201.100 zł =14,90%. Majątek wspólny stanowi zatem 85,10% wartości inwestycji. Odnosząc te wielkości do obecnej wartości rynkowej nakładów ( wybudowanego i następnie wyremontowanego budynku) otrzymujemy kwotę 437.000 zł ( obecna wartość samych nakładów) x 85,10% = 371.887 zł.

Obecna rynkowa wartość nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika postępowania wynosi zatem 371.887 zł z tego udział wnioskodawczyni stanowi połowę tj. kwotę 185.943,50 zł i taką też kwotę Sąd zasądził w pkt I.1 postanowienia pozostawiając uczestnikowi z uwagi na brak apelacji strony przeciwnej 6 miesięczny termin na uiszczenie tej kwoty..

Obok kwoty nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika wnioskodawczyni zgłosiła do rozliczenia kwotę 34.644 zł stanowiąca spłatę kredytu zaciągniętego wspólnie która to spłata nastąpiła po ustaniu wspólności majątkowej. Podstawą materialno - prawną takiego żądania stanowią przepisy kodeksu cywilnego o współwłasności w częściach ułamkowych stosowane odpowiednio poprzez odesłanie zawarte w art. 46 krio w zw. z art. 1035 k.c. Przypomnieć w tym miejscu należy, iż w postępowaniu działowym rozliczeniu w trybie art. 686 k.p.c. w zw. z art. 567§ 3 krio nie podlegają wszystkie długi byłych małżonków spłacone przez jednego z nich pomiędzy ustaniem wspólności a podziałem majątku ale tylko te które powstały w czasie trwania wspólności ustawowej i obciążały oboje małżonków jako współdłużników względnie które zostały zaciągnięte w czasie trwania wspólności przez jedno z małżonków na wspólne potrzeby. O rozliczeniu tych długów Sąd nie orzeka z urzędu lecz na wyraźne żądanie uczestników postępowania. Wnioskodawczyni takowy wniosek złożyła. Znalazł on także akceptacje u uczestnika który uznał kwotę wynikającą z zaświadczenia jako bezsporną i podlegającą rozliczeniu. Uszło jednak uwadze skarżącego, iż w toku procesu pełnomocnik wnioskodawczyni sprecyzował kwotę podlegającą rozliczeniu domagając się z tego tytułu rozliczenia kwoty 34.688 zł. (por. pismo procesowe pełnomocnika wnioskodawczyni z dnia 23 stycznia 2018r. /k. 287-290/). Fakt spłaty przez wnioskodawczynię takiej kwoty wynika z zaświadczenia z banku /k.88/ oraz szczegółowego rozliczenia umowy kredytowej /k.292-293/ z których to dokumentów wprost wynika, iż wnioskodawczymi po ustaniu wspólności majątkowej świadczyła na rzecz banku kwotę zgłoszoną do rozliczenia spłacając w ten sposób definitywnie kredyt zaciągnięty w czasie trwania małżeństwa. Wnioskodawczyni w związku z tym należy się połowa powyższej kwoty tj. kwota 17.322 zł.

Dlatego też orzeczono jak w pkt I. 2 postanowienia pozostawiając uczestnikowi z uwagi na brak apelacji strony przeciwnej 6 miesięczny termin na uiszczenie kwoty.

Odnosząc się do pozostałych kwestii to słusznie skarżący zarzuca Sądowi I instancji naruszenie art. 140 k.c. Zarzut ten był konsekwencją przyjęcia przez Sąd Rejonowy, iż wnioskodawczyni należy się ½ należności czynszowych za wynajem domu mieszkalnego stanowiącego własność uczestnika który to wynajem miał miejsce już po ustaniu wspólności majątkowej. Sąd Rejonowy wskazał, iż dochody z najmu uczestnik uzyskał dzięki poczynieniu nakładów z majątku wspólnego, a zatem jest to dochód analogiczny do dochodu z majątku wspólnego.

Pełnomocnik wnioskodawczyni w odpowiedzi na apelacje uzasadniając słuszność przyjętego przez Sąd I instancji założenia posługuje się koncepcją pożytków prawa w rozumieniu art. 54 k.c. Sąd Okręgowy nie podziela jednak takiego zapatrywania. Zgodnie z art. 140 k.c. słusznie powołanym w apelacji z wyłączeniem innych osób właściciel może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy.

Właściciel może pobierać zatem pożytki z rzeczy niezależnie od tego kto i w jakim zakresie przyczynił się do powstania rzeczy czy też jej udoskonalenia. Nakłady dokonywane na rzecz nie kreują bowiem samoistnie jakichkolwiek roszczeń związanych z pożytkami z tej rzeczy jakie uzyskuje właściciel rzeczy. Z pewnością podstawy prawnej takowego roszczenia nie sposób doszukiwać się w art. 54 k.c. jak chce tego pełnomocnik wnioskodawczyni.

Reasumując należało dokonać odpowiedniej zmiany zaskarżonego orzeczenia a to na podstawie art. 386§ 1 k.p.c. w zw. z art. 13§ 2 k.p.c.

Dalej idąca apelacja jako nie znajdująca podstaw podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą orzeczono w oparciu o art. 520§ 1 k.p.c. ustalając, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane z własnym udziałem w sprawie.

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Jarosław Gołębiowski SSO Dariusz Mizera