Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 marca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	SSO Jarosław Gołębiowski
Sędziowie	SSO Dariusz Mizera (spr.) SSA w SO Grzegorz Ślęzak
Protokolant	stażysta Iwona Jasińska

po rozpoznaniu w dniu 26 lutego 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa E. S.

przeciwko H. S. , B. J.

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

na skutek apelacji powódki E. S. i pozwanej B. J.

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb.

z dnia 24 kwietnia 2017 roku, sygn. akt I C 891/16

1. oddala obie apelacje,

2. znosi wzajemnie między stronami koszty procesu za instancję odwoławczą.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSO Dariusz Mizera SSA w SO Grzegorz Ślęzak

Sygn. akt: II Ca 723/17

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym do tutejszego Sądu w dniu 31 marca 2016 r. skierowanym przeciwko B. J. i H. S., powódka E. S. – reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika – wniosła o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym poprzez usunięcie niezgodności pomiędzy stanem prawnym ujawnionym w księdze wieczystej o numerze (...), prowadzonej dla nieruchomości położonej w P. przy ulicy (...), a rzeczywistym stanem prawnym i wpisanie w dziale II księgi wieczystej o numerze (...) E. S. i H. S. jako współwłaścicieli (na prawach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej) udziału 1/1 we współwłasności nieruchomości, w miejsce B. J.. Nadto powódka wniosła o zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu pełnomocnik powódki wskazał, iż nieruchomość, dla której prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...), w dniu 2 czerwca 2015 r. została przekazana umową darowizny na rzecz pozwanej B. J. – siostry H. S.. Powódka i pozwany H. S. byli małżeństwem od dnia 28 maja 1977 r. Nigdy nie zawierali umów majątkowych małżeńskich, a zatem w momencie darowania przedmiotowej nieruchomości pozostawali w ustroju małżeńskiej wspólności ustawowej. Nieruchomość należała do majątku wspólnego małżonków, natomiast umowa darowizny została zawarta bez wymaganej zgody powódki, o której mowa w art. 37 § 1 i 2 KRO. W dniu wytoczenia powództwa przed Sądem Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim toczyło się postępowanie o ustanowienie rozdzielności majątkowej miedzy powódką a pozwanym H. S.. Wobec powyższego pełnomocnik powódki wskazał, że w związku z toczącym się postępowaniem rozwodowym oraz postępowaniem o ustanowienie rozdzielności majątkowej, H. S. podejmuje działania zmierzające do zmniejszenia udziału powódki w majątku wspólnym.

Na terminie rozprawy w dniu 12 października 2016 r. pełnomocnik E. S. zmodyfikował powództwo i wniósł o usunięcie niezgodności pomiędzy stanem prawnym ujawnionym w księdze wieczystej o numerze (...), prowadzonej dla nieruchomości położonej w P. przy ulicy (...), a rzeczywistym stanem prawnym i wpisanie w dziale II księgi wieczystej o numerze (...) E. S. oraz H. S., jako współwłaścicieli w częściach ułamkowych po ½ każde w nieruchomości, w miejsce pozwanej B. J.. W dalszej części poparł powództwo jak w pozwie.

Pełnomocnik pozwanych wniósł o oddalenie powództwa.

Pismem z dnia 17 listopada 2016 r. pełnomocnik powódki kolejny raz zmodyfikował powództwo w ten sposób, że wniósł o wpisanie w dziale II księgi wieczystej o numerze (...), E. S. oraz B. J. jako współwłaścicieli nieruchomości w częściach ułamkowych po ½ każda z nich, w miejsce B. J., ewentualnie, w razie uznania przez Sąd umowy darowizny przedmiotowej nieruchomości za nieważną w całości, o wpisanie E. S. i H. S. jako współwłaścicieli nieruchomości w częściach ułamkowych po 1/2 każde z nich, w miejsce B. J..

Pismem z dnia 10 kwietnia 2017 r. pełnomocnik powódki raz jeszcze wniósł o zmianę powództwa, powielając dochodzone roszczenia, jak w piśmie z dnia 17 listopada 2016 r.

Do czasu zamknięcia rozprawy strony podtrzymały swoje stanowiska.

Wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2017r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim po rozpoznaniu sprawy z powództwa E. S. przeciwko H. S., B. J. o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

1. uzgodnił treść księgi wieczystej (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. z rzeczywistym stanem prawnym w ten sposób, iż w miejsce właścicielki B. J. nakazał wpisać jako współwłaścicieli B. J. w ½ (jednej drugiej ) części oraz E. S. w ½ (jednej drugiej) części;

2. oddalił powództwo w pozostałej części;

3. zasądził od pozwanej B. J. na rzecz powódki E. S. kwotę 7 317,00 zł (siedem tysięcy trzysta siedemnaście złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

4. nie obciążył powódki kosztami procesu na rzecz pozwanego H. S..

Podstawą powyższego rozstrzygnięcia były przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

Dla nieruchomości położonej przy ulicy (...) w P. stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...).

W dziale II księgi wieczystej o numerze (...) jako właścicielka w 1/1 częściach została wskazana B. J..

E. S. i H. S. zawarli związek małżeński w dniu 28 maja 1977r..

Wyrokiem z dnia 29 stycznia 2015r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim orzekł o ustanowieniu z dniem 7 lipca 2014 r. rozdzielności majątkowej małżeńskiej E. S. i H. S..

Wyrokiem z dnia 9 maja 2016 r. Sąd Okręgowy oddalił apelację H. S. od powyższego wyroku Sądu Rejonowego.

Wyrokiem z dnia 7 grudnia 2015 r. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim rozwiązał przez rozwód związek małżeński H. S. i E. S. z winy powoda – H. S..

Umową przekazania własności i posiadania gospodarstwa rolnego z dnia 30 marca 1980 r. H. S. nabył od rodziców gospodarstwo rolne.

Umową sprzedaży z dnia 7 września 2005 r. w P. przed notariuszem G. B., A. B. sprzedała zabudowaną działkę nr (...) położoną w P. przy ulicy (...) na rzecz H. S.. Nabywający oświadczył, że nabył tę działkę do majątku osobistego, co potwierdziła stawająca przed notariuszem żona pozwanego - E. S..

W dniu 2 czerwca 2015 r. w P. pozwany zawarł umowę darowizny przed notariuszem A. S., na podstawie której H. S. darował siostrze B. J. nieruchomość zabudowaną położoną w obrębie (...) P., przy ulicy (...) oraz nieruchomość niezabudowaną położoną w obrębie (...) P., przy ulicy (...) oznaczoną numerem działki (...).

Powódka E. S. w oświadczeniu z dnia 21 grudnia 2015 r. nie wyraziła zgody na zawarcie umowy darowizny przedmiotowej nieruchomości na rzecz B. J..

H. S. nie miał zobowiązań finansowych wobec siostry B. J.. W przeszłości zakupił dla jej męża samochód wraz z taksometrem celem prowadzenia działalności gospodarczej. Synowi pozwanej nieformalną darowizną przekazał około 1/3 ceny zakupu mieszkania.

Mając takie ustalenia Sąd zważył, iż roszczenie powódki co do zasady podlegało uwzględnieniu.

Żądanie powódki uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym znajduje podstawę w treści przepisów ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U.2016.790 j.t. dalej w skrócie jako „ukwh”). Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności.

Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie chroni rozporządzeń nieodpłatnych albo dokonanych na rzecz nabywcy działającego w złej wierze (art. 6 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece).

Źródłem niezgodności treści księgi wieczystej ze stanem faktycznym w przedmiotowej sprawie jest umowa darowizny zawarta w dniu 2 czerwca 2015 r., na podstawie której B. J. - siostra pozwanego - nabyła jako wyłączny właściciel nieruchomość położoną w P., przy ulicy (...), oznaczoną numerem działki (...) oraz nieruchomość niezabudowaną położoną w P., przy ulicy (...) oznaczoną numerem działki (...).

Należy w tym miejscu wskazać, iż kwestią sporną w niniejszej sprawie był fakt nabycia własności przedmiotowej nieruchomości do majątku wspólnego E. S. i H. S. w trakcie trwania ich małżeństwa. Strony nie kwestionowały faktu, iż powódka i pozwany H. S. nie zawierali nigdy umów majątkowych, a więc do dnia orzeczenia przez Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 29 stycznia 2015 r. rozdzielności majątkowej strony nabywały składniki majątku do majątku wspólnego. Wobec tego rozważając wszelkie okoliczności sprawy oraz biorąc pod uwagę zeznania stron i świadków, Sąd uznał, iż E. S. i H. S. nabyli przedmiotową nieruchomość do majątku wspólnego, a nie jak twierdził pozwany do jego majątku osobistego. Z zeznań świadków, jak i samej powódki oraz pozwanego H. S. wynika bowiem, że pozwany samodzielnie rozporządzał nieruchomościami, a powódka nie miała wpływu na treść zawieranych w tym celu umów. Pozwany bez porozumienia z E. S. decydował, co będzie składnikiem majątku wspólnego, jednostronnie decydując o wyłączeniu składników do majątku osobistego. Stoi to w sprzeczności z zasadami i charakterem małżeńskiej wspólności ustawowej i nie może być uznane za prawidłowe. Zdaniem Sądu pozwany nie udowodnił również, że środki, z których pokrywał koszt zakupu spornej nieruchomości pochodziły z jego zasobów zgromadzonych jeszcze przed ślubem. Zeznania świadków w tym przedmiocie były skrajne, w zależności od stosunku i relacji w jakich pozostawali ze stronami postępowania, wobec czego nie mogły być dla Sądu wiarygodne. Nie sposób też dać wiary, by pozwany prawie 30 lat po ślubie i po dokonaniu wcześniej zakupu wielu innych nieruchomości nadal dysponował środkami uzyskanymi z handlu złotem i walutami obcymi (pomijając już legalność nabycia tych środków). Zdaniem Sądu pozwany nie udowodnił również, że darowizna wynikała z wcześniej istniejących jakichkolwiek zobowiązań pozwanego wobec B. J.. Zeznania pozwanych w tym przedmiocie były subiektywne i nie były dla Sądu wiarygodne. Jest przy tym nielogiczne, że pozwany nie uczynił darowizny wówczas, gdy jego sytuacja materialna była bardzo dobra, a zdecydował się to zrobić akurat wtedy, gdy popadł w ogromne długi (i dziwnym zbiegiem okoliczności po rozstaniu z żoną i rozpoczęciu spraw sądowych).

Skutki umowy darowizny, zawartej w dniu 2 czerwca 2015 r., Sąd ocenił zatem na gruncie art. 37 §1 pkt 1 KRO, który stanowi, że zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków. W niniejszym postępowaniu powódka od początku wyraźnie sprzeciwiła się woli H. S. przekazania tytułem darowizny przedmiotowej nieruchomości na rzecz B. J. i wydała w tym celu pisemne oświadczenie z dnia 21 grudnia 2015 r. Pozwany nie był zatem uprawniony do dokonania tej czynności.

Wobec powyższego należało przyjąć, iż na skutek ustalonej rozdzielności majątkowej trwającej między H. S. a E. S. od dnia 7 lipca 2014r. , powódka uzyskała prawo do współudziału w częściach ułamkowych ½ całości udziałów nabytej przez H. S. spornej nieruchomości. Jednocześnie Sąd uznał, że pozwany czyniąc darowiznę na rzecz B. J. w umowie z dnia 2 czerwca 2015 r. rozporządził częścią udziałów do niego nie należących. W tych okolicznościach doszło do zaistnienia błędnego wpisu w księdze wieczystej nr (...), prowadzonej dla nieruchomości położonej w P. przy ulicy (...), który nie był zgodny z rzeczywistym stanem prawnym z uwagi na nieuwzględnienie E. S., jako uprawnionej do części udziałów wyżej wymienionej nieruchomości.

Wobec powyższego Sąd ustalił treść księgi wieczystej nr (...) w ten sposób, że w miejsce współwłaścicielki B. J. wpisał jako współwłaścicieli E. S. w 1/2 części oraz B. J. w 1/2 części. Pozwany mógł bowiem darować siostrze jedynie swój udział w nieruchomości.

Sąd oddalił powództwo w stosunku do pozwanego H. S., gdyż na chwilę wyrokowania nie jest on ujawniony w księdze wieczystej (...) jako współwłaściciel nieruchomości i nie ma legitymacji biernej w niniejszym procesie.

Ponieważ powódka przegrała sprawę w nieznacznej części, Sąd włożył na pozwaną B. J. obowiązek zwrotu kosztów w procesu na rzecz powódki E. S. w kwocie 7.317,00 zł i postanowił nie obciążać powódki kosztami procesu na rzecz pozwanego H. S..

Z tych względów orzeczono jak w sentencji wyroku.

Wyrok zaskarżyły apelacjami obie strony.

Powódka zaskarżyła wyrok w części, tj.:

- co do pkt 1 w zakresie jakim w miejsce właścicielki B. J. wpisano jako współwłaściciela B. J. w ½ (jednej drugiej) części,

- co do pkt 2 - w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 37 § 1 pkt 1 KRO w zw. z art. 37 § 2 KRO w zw. z art. 63 § 2 KC poprzez błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że na skutek rozdzielności majątkowej między H. S. a E. S. ustalonej wyrokiem, który uprawomocnił się dopiero w dniu 09.05.2016 r.. Pozwany H. S. czyniąc na rzecz Pozwanej B. J. w dniu 02.06.2015r. darowiznę, której przedmiotem była nieruchomość należąca do majątku wspólnego Pozwanego ad 2 i Powódki, pomimo sprzeciwu wyrażonego przez Powódkę, skutecznie rozporządził częścią (1/2) udziałów do niego należących. Tymczasem w dniu zawarcia przedmiotowej umowy darowizny nie obowiązywała pomiędzy stronami umowa majątkowa małżeńska, ani przed tą datą nie wydano prawomocnego orzeczenia w przedmiocie ustanowienia rozdzielności majątkowej, a zatem H. S. bez zgody Powódki nie mógł w tej dacie skutecznie rozporządzić jakimikolwiek udziałami w nieruchomości wspólnej. Warunkiem skuteczności umowy darowizny nieruchomości wchodzącej w skład wspólności majątkowej małżeńskiej zawartej z osobą trzecią przez jednego z małżonków jest zgoda drugiego małżonka na jej dokonanie, wyrażona w formie aktu notarialnego. Sprzeciw Powódki na zawarcie przedmiotowej umowy darowizny był wyrażany wielokrotnie, m. in. w oświadczeniu z dnia 21.12.2015 r., i skutkował nieważnością bezwzględną ex tunc umowy darowizny, która to wada ma charakter definitywny i nie może być konwalidowana, na skutek później wydanego orzeczenia w przedmiocie ustanowienia rozdzielności majątkowej.

2.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 10 ust. 1 UKWiH poprzez bezzasadne przyjęcie, że Pozwany 2 nie ma legitymacji biernej w niniejszym procesie, podczas gdy wnioskowany sposób usunięcia niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym zakłada jego wpisanie do księgi wieczystej nieruchomości w odpowiednim udziale, co niewątpliwie przydaje mu legitymację procesową w sprawie.

Mając na uwadze ww. zarzuty skarżąca wniosła o :

1. zmianę zaskarżonego wyroku:

1) w pkt 1 wyroku poprzez uzgodnienie treść księgi wieczystej o numerze (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim z rzeczywistym stanem prawnym, w ten sposób, że w miejsce właścicielki B. J. wpisać jako współwłaściciela - obok E. S. (w części ustalonej prawidłowo przez Sąd I instancji - także H. S. w pozostałej ½ (jednej drugiej) części.

2) w pkt 2 poprzez jego uchylenie.

2. zasądzenie od Pozwanych na rzecz Powódki kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych, wraz z kosztami zastępstwa procesowego.

Pozwana B. J. zaskarżyła wyrok w zakresie pkt 1 i 3 wyroku.

II. Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 244 § 1 k.p.c. poprzez bezzasadne pominięcie w ocenie materiału dowodowego treści aktu notarialnego zawierającego oświadczenie powódki o nabyciu przez pozwanego H. S. spornej nieruchomości do majątku osobistego, w sytuacji gdy oświadczenia zawarte w dokumencie urzędowym korzystają z domniemania prawdziwości,

2) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 252 k.p.c. poprzez bezzasadne przyjęcie, że strona pozwana nie wykazała, aby pozwany H. S. nabył sporną nieruchomość do majątku osobistego, w sytuacji gdy to na powódce spoczywał ciężar dowodu wykazania niezgodności z prawdą jej oświadczenia zawartego w treści aktu notarialnego,

3) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę materiału dowodowego w postaci zeznań świadka T. K. skutkującą w konsekwencji odmową uznania jego wiarygodności, podczas gdy świadek nie jest powiązany z żadną ze stron, a jego zeznania uzupełniają się wzajemnie z zeznaniami świadków E. L., G. P., a także pozwanych H. S. i B. J., a przede wszystkim korespondują z treścią oświadczenia powódki zawartego w akcie notarialnym o nabyciu przez pozwanego H. S. spornej nieruchomości do majątku osobistego,

4) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę materiału dowodowego w postaci zeznań świadków E. L., G. P., a także pozwanych H. S. i B. J. skutkującą w konsekwencji odmową uznania ich wiarygodności, podczas gdy zeznania te wzajemnie się uzupełniają, a przede wszystkim korespondują z treścią oświadczenia powódki zawartego w akcie notarialnym o nabyciu przez pozwanego H. S. spornej nieruchomości do majątku osobistego i zeznaniami niepowiązanego z żadną ze stron świadka T. K.,

5) naruszenie art. 33 pkt 10 k.r.o. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji gdy pozwany H. S. nabył sporną nieruchomość do majątku osobistego na zasadzie surogacji.

Powołując się na powyższe zarzuty skarżąca wniosła o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa także w stosunku do pozwanej B. J.,

2) zasądzenie od powódki E. S. na rzecz pozwanej B. J. kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Obie apelacje są bezzasadne.

Rozważając w pierwszej kolejności zarzuty podniesione w apelacji pozwanej M. J. dotyczące przede wszystkim naruszenia prawa procesowego podkreślić należy, iż zarzuty te nie są usprawiedliwione.

Z pierwszym zarzutem wyartykułowanym w apelacji nie sposób się zgodzić. Wbrew twierdzeniom pozwanej Sąd Rejonowy nie pominął w swej ocenie treści aktu notarialnego z 2005r. który miał zawierać oświadczenie powódki o nabyciu przez pozwanego nieruchomości do majątku osobistego. Błędnie jednak w apelacji skarżąca stara się dowodzić, iż w/w akt notarialny w zakresie w jakim zawiera oświadczenie wiedzy powódki korzysta z przymiotu urzędowego potwierdzenia zgodności z prawdą złożonego oświadczenia.

Trzeba bowiem pamiętać, iż dokument urzędowy który zawiera oświadczenia uczestników czynności prawnej stanowi jedynie dowód faktu złożenia przez dane osoby w danym miejscu i czasie oświadczeń określonej treści. W żaden sposób nie dowodzi on zgodności złożonych oświadczeń z prawdą.

Sedno sprawy w niniejszej sprawie leży natomiast w ustaleniu czy nieruchomość została nabyta do majątku osobistego pozwanego za środki pochodzące z jego majątku czy też wchodzi do majątku wspólnego.

Tymczasem generalna zasada określająca przynależność przedmiotów majątkowych w ustroju wspólności małżeńskiej została określona w art. 31§ 1 krio i polega na włączeniu w skład majątku wspólnego wszystkich przedmiotów majątkowych o ile zostały one nabyte w czasie trwania wspólności i nie zostały z niej wyłączone z mocy przepisów prawa (por. art. 33 krio).

W efekcie należy przyjąć, iż ustawodawca nadaje dominujące znaczenie kwestii czasu nabycia przedmiotów majątkowych co sprawia, że o zaliczeniu ich do określonego majątku nie decyduje samo oświadczenie małżonków dokonujących czynności prawnej.

Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał na bezskuteczność złożonych przez małżonków oświadczeń których treścią była przynależność własności nieruchomości do określonego majątku nawet gdy oświadczenia te były zawarte w akcie notarialnym (por. postanowienie SN z 18 stycznia 2008r. V CSK 355/07 baza Legalis, postanowienie SN z 2 marca 2012r. II CSK 363/11, baza Legalis, postanowienie SN z 5 grudnia 2014r. III CSK 95/14 baza Legalis).

Mając zatem na uwadze fakt, iż nieruchomość została nabyta w czasie trwania wspólności majątkowej to rolą pozwanego jest w takiej sytuacji wykazanie, że nieruchomość została nabyta za środki stanowiące majątek osobisty pozwanego H. S.. Tymczasem w toku procesu nie przeprowadzono takiego dowodu. Argumentacja pozwanego która opiera się na zeznaniach świadków T. K., G. P. i E. L. oraz pozwanych H. S. i M. J. w żaden sposób nie jest wiarygodna i słusznie została przez Sąd Rejonowy odrzucona. Dodatkowo należałoby podkreślić, iż świadkowie strony pozwanej to osoby blisko związane z pozwanym, ich zeznania nie są przekonujące albowiem trudno uznać, za wiarygodne twierdzenia jakoby pozwany zakupił nieruchomość z własnych środków które posiadał jeszcze z czasów sprzed zawarcia związku małżeńskiego. Pojawiająca się tak w niniejszej jak i w winnych sprawach toczących się między stronami ta sama argumentacja jakoby przed zawarciem małżeństwa pozwany otrzymał 10 złotych monet i był później w stanie pomnożyć ten majątek do kilku milionów złotych nie wydaje się być w pełni wiarygodna.

W apelacji pozwana podkreśla, iż majątek odrębny H. S. sprzed zawarcia związku małżeńskiego ulegał wielokrotnym przeobrażeniom i w efekcie doprowadził do wyłożenia środków na nabycie przedmiotowej nieruchomości. Pozwana w ten sposób twierdząc - jak się wydaje - stara się podkreślić, iż pozwany H. S. nabył przedmiotową nieruchomość na zasadzie surogacji do majątku osobistego w myśl art. 33 pkt 10 krio.

Z treści w/w przepisu wynika, iż strona chcąca skorzystać z dobrodziejstwa surogacji powinna precyzyjnie określić składniki majątkowe pozyskane przed zawarciem związku małżeńskiego i składniki które zostały pozyskane za aktywa wchodzące w skład majątku osobistego. Pozwani powołując się na zasadę surogacji nie dokumentują tej okoliczności, powołują się jedynie na dosyć lakoniczne i ocenione jako niewiarygodne zeznania świadków którzy i tak nie byli w stanie precyzyjnie określić tych „wielokrotnych przeobrażeń” zasobów pozwanego.

Nie ulega wątpliwości, iż zwłaszcza po znacznym upływie czasu powoływanie się na zasadę surogacji zwłaszcza w sytuacji „wielokrotnych przeobrażeń” zasobów pozwanego nastręcza wielu trudności dowodowych. Ciężar udowodnienia przynależności określonego przedmiotu majątkowego do majątku osobistego spoczywa jednak na tym małżonku, który twierdzi, że przedmiot ten jest surogatem nabytym w zamian za środki pochodzące z jego majątku osobistego (art. 6 k.c.).

Pozwani nie sprostali temu ciężarowi i nie zdołali wykazać, iż pozwany nabył sporną nieruchomość za środki pochodzące bądź to z majątku osobistego bądź też w zamian za składniki z majątku osobistego.

Skoro tak to Sąd Rejonowy nie dopuścił się przy wyrokowaniu naruszenia art. 33 pkt 10 krio.

Analiza dalszych zarzutów apelacji w zasadzie wskazuje, iż skarżąca zarzuca sądowi I instancji naruszenie art. 233§ 2 k.p.c. poprzez przyjęcie przez Sąd w istocie , że nieruchomość została nabyta do majątku wspólnego podczas gdy powódka sama w akcie notarialnym potwierdziła, iż nieruchomość była nabywana do majątku osobistego przez pozwanego.

W tym miejscu wypada przypomnieć , iż o zaliczeniu określonych przedmiotów majątkowych do określonego majątku nie decyduje samo oświadczenie małżonka dokonującego czynności prawnej czy też pozostałego małżonka. Także wpis w księdze wieczystej nie determinuje przynależności nieruchomości do określonego majątku. Natomiast osobowy materiał dowodowy zgłoszony przez pozwanych na okoliczność surogacji należy ocenić bardzo krytycznie i w tym zakresie Sąd Rejonowy nie naruszył art. 233 k.p.c. odmawiając wiary świadkom pozwanych co do pochodzenia środków na zakup nieruchomości. Sąd Okręgowy w pełni podziela te ocenę.

Co do apelacji powódki:

Apelacja powódki zarzuca w zasadzie naruszenie prawa materialnego w świetle prawidłowo ustalonego stanu faktycznego.

Zdaniem skarżącej naruszanie przepisu art. 37§ 1 pkt 1 krio w zw. z art. 37§ 2 krio i art. 63§ 2 krio ma polegać na przyjęciu, iż na skutek rozdzielności majątkowej ustalonej z datą wsteczną tj. z dniem 7 lipca 2014r. a który to wyrok uprawomocnił się dopiero w dniu 9 maja 2016r. a pozwany H. S. uczynił na rzecz pozwanej M. J. w dniu 2 czerwca 2015r. darowiznę nieruchomości należącej do majątku wspólnego.

Rozumowanie skarżącej opiera się na założeniu jakoby w dniu zawierania umowy nie istniała umowa majątkowa małżeńska ani też przed tą datą nie wydano prawomocnego orzeczenia w przedmiocie ustanowienia rozdzielności majątkowej.

W ocenie skarżącej skutkiem tego jest przyjęcie, że umowa zbycia nieruchomości w czasie trwania wspólności ustawowej bez zgody drugiego małżonka skutkuje nieważnością umowy darowizny co winno prowadzić do ujawnienia w księdze wieczystej powódki oraz pozwanego H. S. po ½ części.

Nie można się zgodzić z takim stanowiskiem. Skarżąca zdaje się nie dostrzegać, iż ustanowienie rozdzielności majątkowej przez Sąd również z datą wsteczną powoduje, że od daty oznaczonej w wyroku pomiędzy małżonkami powstaje współwłasność w częściach ułamkowych. Tym samym z uwagi na fakt, iż wyrok Sądu w sprawie ustanawiał rozdzielność majątkową z dniem 7 lipca 2014r. to w dacie zawarcia przez pozwanego umowy darowizny przedmiotowa nieruchomość stanowiła już przedmiot współwłasności w częściach ułamkowych tak powódki jak i pozwanego H. S.. Bez znaczenia dla ważności rozporządzenia udziałem we współwłasności tejże nieruchomości przez pozwanego jest fakt, że wyrok ustanawiający rozdzielność uprawomocnił się po dacie zawarcia kwestionowanej umowy.

Należy bowiem pamiętać, iż orzeczenie ustanawiające rozdzielność majątkową z datą wsteczną wywołuje skutek erga omnes z dniem oznaczonym w wyroku. Przyjęcie założenia, że skutek taki miałby powstać dopiero w dacie uprawomocnienia się takiego wyroku podważałoby jakikolwiek sens instytucji rozdzielności majątkowej z datą wsteczną.

Problematyka umów zawartych w trakcie formalnej wspólności majątkowej w sytuacji ustanowienia następnie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną obejmująca okres w którym została zawarta umowa znalazła swój finał w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W uchwale SN z dnia 23 lutego 2018r. III CZP 103/17, www.sn.pl w której Sąd Najwyższy wypowiadał się co do ważności umowy o częściowym podziale majątku wspólnego z naruszeniem zakazu z art. 35 krio wprost stwierdził , iż umowa o podziale majątku wspólnego zawarta przed ustanowieniem przez Sąd rozdzielności majątkowej z dniem poprzedzającym zawarcie tej umowy jest ważna.

Jest oczywistym dla każdego prawnika, że skoro ustawodawca dopuszcza ustanowienie rozdzielności z datą wsteczną ( nawet wcześniejszą niż data wniesienia pozwu por. art. 52§2 krio) to już z tą datą powstaje rozdzielność majątkowa która umożliwia skuteczne rozporządzenie przez jednego z małżonków swoim udziałem w majątku wspólnym.

Reasumując pozwany H. S. miał pełne prawo zbyć swój udział w majątku wspólnym, a zatem aktualny stan prawny taki jak to ustalił Sąd Rejonowy w zaskarżonym wyroku jest prawidłowy.

Nie jest zasadnym zarzut jakoby H. S. miał w sprawie legitymację bierną. W orzecznictwie przyjmuje się bowiem, że w sprawie o uzgodnienie księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym legitymowanym biernie jest podmiot określony wpisem w księdze wieczystej. W księdze wieczystej figuruje pozwana M. J. w związku z czym to właśnie ona winna być stroną pozwaną w sprawie.

Nawet gdyby przyjąć, iż pozwany taką legitymacje procesową miał to i tak w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w pkt 1 nie doprowadziłoby to do jego zmiany.

Reasumując obie apelacje okazały się bezzasadne i jako takie podlegały oddaleniu a to na podstawie art. 385 k.p.c.

Z uwagi na oddalenie apelacji obu stron Sąd na podstawie art. 100 k.p.c. zniósł wzajemnie między stronami koszty procesu za instancję odwoławczą.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSO Dariusz Mizera SSA w SO Grzegorz Ślęzak