Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 października 2021 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący

Paweł Hochman

po rozpoznaniu w dniu 28 października 2021 r. w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) w S.

przeciwko (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 14 lipca 2021 r. sygn. akt I C 1804/20

I. zmienia zaskarżony wyrok w punktach pierwszym, drugim, trzecim i czwartym na następujący:

„1. zasądza od pozwanej (...) w W. na rzecz powoda (...)w S. kwotę 1867,54 (jeden tysiąc osiemset sześćdziesiąt siedem 54/100) złotych z odsetkami w wysokości określonej w ustawie dla poszczególnych okresów opóźnienia od dnia 6 lipca 2020 r. do dnia zapłaty, a w pozostałej części oddala powództwo,

3. zasądza od powoda (...)w S. na rzecz pozwanego (...)w W. kwotę 2500 (dwa tysiące pięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu,

4. nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. od powoda (...) w S. kwotę 820,16 (osiemset dwadzieścia złotych 16/100) i od pozwanego (...) w W. kwotę 180,04 (sto osiemdziesiąt 4/100) złotych tytułem zwrotu tymczasowo poniesionych wydatków”,

II zasądza od powoda (...) w S. na rzecz pozwanego (...) w W. kwotę 1400 (jeden tysiąc czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Sygn. akt II Ca 734/21

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 14 lipca 2021 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. zasądził od pozwanego (...) z siedzibą w W. na rzecz powoda (...) w S.: kwotę 8.745,31 złotych tytułem odszkodowania z odsetkami ustawowymi za opóźnienie począwszy od dnia 6 lipca 2020 roku do dnia zapłaty, kwotę 885,03 złotych tytułem skapitalizowanych odsetek od kwoty 8.745,31 złotych za okres od dnia 31 grudnia 2018 roku do dnia 25 czerwca 2020 roku z odsetkami ustawowymi za opóźnienie począwszy od dnia 6 lipca 2020 roku do dnia zapłaty, kwotę 300 złotych tytułem zwrotu kosztów kalkulacji kosztów naprawy z odsetkami ustawowymi za opóźnienie począwszy od dnia 6 lipca 2020 roku do dnia zapłaty (pkt 1, lit. a-c); oddalił powództwo w pozostałej części (pkt 2), zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4.867 tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, począwszy od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (pkt 3) oraz zasądził od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. kwotę 1.000,20 złotych tytułem zwrotu poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa wydatków (pkt 4).

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Rejonowego:

W dniu 30 listopada 2018 roku doszło do zdarzenia, w wyniku którego uszkodzeniu uległ pojazd marki S. o numerze rejestracyjnym (...) stanowiący własność R. L.. W dacie zdarzenia wskazany pojazd posiadał ważne ubezpieczenie Autocasco (AC) zawarte z (...) w W..

Polisa nr (...) zawarta została na okres ubezpieczenia od 21 kwietnia 2018 roku do 20 kwietnia 2019 roku. W ramach ubezpieczenia AC wykupiono wariant: (...). Umowa dodatkowo obejmowała brak procentowego pomniejszenia wartości części przy ich wymianie. Do umowy ubezpieczenia udokumentowanej polisą zastosowanie znajdują Ogólne warunki ubezpieczenia (...).Szkodę zgłoszono (...)w W., który dokonał jej rejestracji pod numerem (...)

Pozwany oszacował koszt naprawy pojazdu na kwotę 12.396,05 złotych brutto, który przyznał i wypłacił uprawnionemu tytułem odszkodowania.

W dniu 5 czerwca 2020 roku poszkodowany R. L. zawarł z (...) w S. umowę cesji, na mocy której przeniósł na niego wszelkie prawa do odszkodowania przysługującego mu od (...)w W. za szkodę z dnia 30 listopada 2018 roku w pojeździe S. o numerze rejestracyjnym(...) zarejestrowaną przez (...) z siedzibą w W. pod numerem(...).

(...) zlecił (...) Spółce z o.o. w S. wykonanie kalkulacji naprawy pojazdu marki S. o numerze rejestracyjnym (...). Usługa została wykonana w dniu 26 czerwca 2020 roku, zaś jej koszt wyniósł 300 złotych netto.

(...) Spółka z o.o. w S. wystawiła na rzecz nabywcy (...) fakturę nr (...) na kwotę 300 złotych netto.

Wartość pojazdu marki S. o numerze rejestracyjnym (...) w dniu zdarzenia z 30 listopada 2018r. wynosiła 44.000 złotych brutto. Wartość pojazdu w stanie uszkodzonym została oszacowana na kwotę 28.200 złotych brutto.

Z dokumentacji sprawy wynika, że w pojeździe przed zdarzeniem były zamontowane części oryginalne z logo producenta pojazdu.

Koszt naprawy pojazdu przy użyciu części oryginalnych z logo producenta pojazdu wynosi 21.141,36 złotych brutto.

Uwzględniając treść § 15 ust. 3 OWU (w szczególności zastosowanie współczynnika 0,6) koszt naprawy wyniósłby 14.091,96 złotych brutto.

Koszt naprawy uszkodzonego pojazdu, z uwzględnieniem cen reflektorów o jakości O oraz w stosunku do nich współczynnika 0,6, w stosunku do pozostałych części bez współczynnika 0,6 wyniósłby 18.541,01 złotych brutto. Jedynie reflektory zalicza się do części, które mają wpływ na bezpieczeństwo, wobec powyższego są objęte obowiązkowym badaniem homologacyjnym.

Przywrócenie samochodu do stanu sprzed szkody będzie możliwe, jeżeli do naprawy zostaną użyte części oryginalne z logo producenta pojazdu.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo w przeważającej części zasługiwało na uwzględnienie.

Motywując powyższe wskazał, że roszczenie powoda znajduje oparcie w umowie ubezpieczenia autocasco.

Art. 805 § 1 k.c. stanowi, że przez umowę ubezpieczenia zakład ubezpieczeń zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Zgodnie z art. 805 § 2 pkt 1 k.c. świadczenie ubezpieczyciela przy ubezpieczeniu majątkowym polega w szczególności na zapłacie określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku. Jeżeli nie umówiono się inaczej, suma ubezpieczenia ustalona w umowie stanowi górną granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela (art. 824 § 1 k.c.).

Wysokość odszkodowania powinna jednocześnie odpowiadać rzeczywistym, uzasadnionym skutkom zdarzenia, z którego wniknęła szkoda.

Zgodnie bowiem z art. 824 ¹ § 1 k.c., o ile nie umówiono się inaczej, suma pieniężna wypłacona przez ubezpieczyciela z tytułu ubezpieczenia nie może być wyższa od poniesionej szkody. Naprawienie szkody (odszkodowanie) w tych granicach następuje według wyboru poszkodowanego – przez przywrócenie do stanu poprzedniego bądź przez zapłatę określonej sumy pieniężnej i powinno obejmować wszystkie straty, które poszkodowany poniósł wskutek zaistnienia szkody (art. 361 § 2 k.c.). Oba wskazane sposoby naprawienia szkody mają doprowadzić do pełnej kompensacji szkody. Przepisy prawa nie nakładają na poszkodowanego obowiązku przywrócenia stanu poprzedniego – że szkoda może być naprawiona przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Każdorazowo granice obowiązku naprawienia szkody wyznaczone są przez normalny związek przyczynowy między zdarzeniem wywołującym szkodę a szkodą.

Przesłanką ubezpieczenia jest zdarzenie ubezpieczeniowe, które w niniejszej sprawie miało miejsce w dniu 30 listopada 2018 roku z udziałem pojazdu S. o numerze rejestracyjnym (...) objętym ubezpieczeniem autocasco, zaistniała więc okoliczność faktyczna, która rodziła po stronie pozwanego towarzystwa obowiązek naprawienia szkody.

Obowiązkiem pozwanego było zatem przywrócenie pojazdu do stanu poprzedzającego zdarzenie ubezpieczeniowe, tj. pokrycie kosztów jego naprawy, pozwalającej na likwidację szkody. Powyższe okoliczności, podobnie jak wypłata przez stronę pozwaną tytułem odszkodowania kwoty 12.396,05 złotych brutto, pozostawały między stronami procesu niesporne. Podobnie bezsporne było ustalenie, że w niniejszej sprawie występuje przypadek, tzw. szkody częściowej w rozumieniu (...).

Okolicznością sporną pozostawała kwestia zakresu odpowiedzialności strony pozwanej z tytułu przedmiotowej szkody, tj. wysokości należnego odszkodowania na tle zawartej polisy i stosowanych do niej ogólnych warunków ubezpieczenia.

W niniejszej sprawie zastosowanie znajdują Ogólne Warunki Ubezpieczenia (...) (...)( (...)). Umowa ubezpieczenia, co wprost wynika z treści polisy, została zwarta w wariancie serwisowym. Umowa dodatkowo obejmowała brak procentowego pomniejszenia wartości części przy ich wymianie.

Zdaniem Sądu Rejonowego koszty naprawy ww. pojazdy powinny być ustalone z uwzględnieniem wykupionego przez poszkodowanego konsumenta i wskazanego wprost w treści polisy wariantu serwisowego i to bez uzależniania możliwości wyliczenia kosztów naprawy w tym wariancie od przedstawienia rachunków i faktur związanych z naprawą pojazdu. Koszty naprawy pojazdu w wariancie serwisowym bez współczynnika korygującego, przy zastosowaniu części oryginalnych z logo producenta pojazdu O, zostały oszacowane przez biegłego na kwotę 21.141,36 złotych brutto i taka też kwota została przyjęta jako wysokość odszkodowania należnego poszkodowanemu konsumentowi zgodnie z łączącą go z pozwaną umową ubezpieczenia.

Sąd I instancji uznał, że regulacje z § 15 ust. 4 w zw. z ust. 3 OWU w zakresie, w jakim uzależniają w swojej treści możliwość wyliczenia kosztów naprawy w wariancie wskazanym w treści polisy i wykupionym przez konsumenta od przedstawienia rachunków i faktur za naprawę pojazdu oraz w zakresie zastosowania procentowego pomniejszenia wartości części w przypadku wykupienia zniesienia takiego pomniejszenia, charakteryzują się abuzywnością w rozumieniu art. 385 ¹ k.c.

Zgodnie z tym przepisem postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§3).

W ocenie Sądu Rejonowego przywołana regulacja OWU kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza jego interesy.

W pierwszej kolejności należy podkreślić, że w polisie poszkodowany wykupił jako wariant ustalenia kosztów naprawy najwyższy wariant serwisowy. Umowa dodatkowo obejmowała brak procentowego pomniejszenia wartości części przy ich wymianie.

Sposób ustalania wysokości odszkodowania w przypadku wystąpienia szkody częściowej reguluje § 15 (...). Zgodnie z § 15 ust. 2 (...) wysokość odszkodowania wyliczana jest przez ubezpieczyciela w oparciu o koszty naprawy pojazdu. Stosownie do § 15 ust. 1 (...) odszkodowanie obejmuje tylko te koszty naprawy, które pozostają w związku przyczynowym ze zdarzeniem ubezpieczeniowym. Według § 15 ust. 3 (...) wycena kosztów naprawy wykonywana jest w oparciu o indywidualną ocenę uszkodzeń pojazdu, przy uwzględnieniu kosztów robocizny ustalonych o normy czasowe określone przez producenta pojazdu i ujęte w programie A., E. (§ 15 ust. 3 pkt 1 lit. a (...)), stawkę za roboczogodzinę ustaloną na podstawie stawek, które stosują warsztaty naprawcze – z wyłączeniem (...) z terenu województwa względem którego dokonano taryfikacji składki (§ 15 ust. 3 pkt 1 lit. b OWU), cen części zamiennych ujętych w systemie A., E.
z uwzględnieniem cen części zamiennych dystrybuowanych poza siecią oficjalnego producenta/importera pojazdu (§ 15 ust. 3 pkt 2 OWU), z tym jednak zastrzeżeniem, iż wycena części zamiennych dokonywana jest na podstawie cen części zalecanych przez producenta pojazdu lub oficjalnego importera, skorygowanych o współczynnik w wysokości 0,6 wynikający z uwzględnienia cen tzw. zamienników, tj. części zamiennych dystrybuowanych poza siecią oficjalnego producenta/importera pojazdu posiadających stosowną homologację (§ 15 ust. 3 pkt 2 lit. a (...)).

W myśl § 15 ust. 3 ppkt 2b OWU podstawą wycena kosztów naprawy jest koszt części zamiennych w wysokości cen podanych w aktualnych polskich wydaniach systemu A. lub E., z zastrzeżeniem zastosowania procentowego pomniejszenia wartości części, w zależności od okresu eksploatacji pojazdu, chyba że w umowie zostało ono zniesione.

Zgodnie z § 15 ust. 4 OWU wyłączenie w przypadku, gdy ubezpieczający zawierając umowę dokonał wyboru wariantu (...), w razie udokumentowania fakturami VAT poniesionych kosztów naprawy wyższych niż przyjęte w sporządzonej przez ubezpieczyciela wycenie, z uwzględnieniem zastrzeżeń, o których mowa w ust. 3, ubezpieczyciel uzupełni kwotę odszkodowania do poziomu wynikającego z ww. faktur, nie więcej jednak niż: 1) do poziomu cen części podanych w A. lub E., opartych na danych producenta/importera pojazdu, nie więcej niż średnie ceny zalecane przez producenta pojazdu lub oficjalnych importerów do stosowania przez ich sieci serwisowe, bez uwzględnienia współczynnika korygującego, o którym mowa w ust. 3 pkt 2a.

Należy przyjąć, że poszkodowany konsument zawierając umowę ubezpieczenia wprost wskazał, że jego zamiarem było ustalenie kosztów naprawy według wariantu serwisowego. Bez wątpliwości wybór stosownego wariantu wpływa na wysokość należnej ubezpieczycielowi składki, zaś wariant serwisowy ustalenia kosztów naprawy jest najdroższym z dostępnych wariantów.

Ubezpieczający wykupując ustalenie kosztów naprawy w wariancie serwisowym, uiszczając w konsekwencji odpowiednio wyższą składkę, ma prawo przy uwzględnieniu treści polisy oczekiwać, że w razie zajścia ryzyka objętego umową ubezpieczenia, koszty naprawy zostaną ustalone w wariancie serwisowym, a nie z jakimkolwiek potrąceniem. Dodatkowo, w treści polisy brak jest czytelnego wskazania, że co prawda wysokość odszkodowania będzie wyliczona w wariancie serwisowym, lecz jedynie w przypadku przedstawienia rachunków lub faktur za naprawę, czyli jedynie w przypadku, gdy konsument naprawi uszkodzenie i to nie nakładem własnych sił. Taka klauzula wynika z OWU, a więc dokumentu, na którego treść konsument nie ma już żadnego wpływu.

Ustalenie kosztów naprawy w wykupionym wariancie, zostało zatem jednostronnie w (...) uzależnione przez ubezpieczyciela od przedstawienia faktur i rachunków za naprawę pojazdu. Ostatecznie stwierdzić należy, że sformułowanie (...) w połączeniu z treścią polisy, w zakresie w jakim oba dokumenty dotyczą kwestii sposobu ustalenia kosztów naprawy, nie tylko nie są sformułowane w sposób jednoznaczny i zrozumiały dla przeciętnego konsumenta, lecz są sformułowane w sposób ze sobą sprzeczny (co innego wskazano w polisie/umowie, a co inne finalnie wynika z OWU).

Powyższe okoliczności przemawiają za uznaniem regulacji zawartych w § 15 ust. 4 oraz § 15 ust. 3 ppkt 2b (...), w zakresie uzależniającym ustalenie kosztów naprawy w wariancie serwisowym od przedstawienia rachunków i faktur za naprawę oraz z zastosowaniem współczynnika w wysokości 0,6 w przypadku wykupienia zniesienia pomniejszenia wartości części (mającej na celu uniknięcie zmniejszenia wartości części niezbędnych do naprawy) za regulację, która kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza jego interesy, a tym samym za niedozwolone postanowienie umowne. Prezentowane przez stronę pozwaną rozwiązanie w wariancie serwisowym prowadzi do sytuacji, w której poszkodowany najpierw sam musi naprawić pojazd, a dopiero później jest w stanie uzyskać pełne, należne mu odszkodowanie od pozwanej. Innymi słowy, osoba, której wyrządzono szkodę i która uiściła wyższą składkę celem uzyskania lepszego wariantu ubezpieczenia, gwarantującego pełną naprawę szkody, najpierw musi sama skredytować naprawę tej szkody w całości i to zgodnie z wariantem serwisowym (bądź to płacąc za nią gotówką, bądź to przy naprawie bezgotówkowej przyjmując na siebie ryzyko pokrycia ewentualnie niezrefundowanej części) po to, aby następnie dopiero po uzyskaniu rachunków i faktur zwrócić się do swojego ubezpieczyciela o pełną refundację poniesionych już wydatków – do tego czasu może uzyskać co najwyżej „zaliczkę” na naprawę wyliczoną w tańszym wariancie, zaś ewentualną brakująca część kosztów będzie musiała skredytować z własnej kieszeni.

Powyższe stanowi zaprzeczenie jednego z głównych celów, dla których ubezpieczający zawiera umowę ubezpieczenia, a którym to celem jest zapewnienie, że w przypadku, gdy dojdzie do „nieszczęścia” to uzyska się środki na dokonanie naprawy szkody zgodnie z wykupionym wariantem ubezpieczenia.

Podobne stanowisko na kanwie podobnych przypadków oceny poszczególnych zapisów umów ubezpieczenia niekorzystnie kształtujących interesy konsumentów jako ubezpieczonych zajął Sąd Najwyższy choćby w wyroku z dnia 9 października 2002 roku w sprawie IV CKN 1421/00, a także Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 8 lutego 2018 roku, w sprawie I ACa 772/17 oraz Sąd Okręgowy w Łodzi w wyroku z dnia 6 lipca 2019 roku w sprawie XIII Ga 4/19.

Tym samym zapisy § 15 ust. 4 oraz § 15 ust. 3 ppk 2b (...), należy interpretować w sposób zgodny z pozostałymi wyraźnie wskazanymi w treści polisy postanowienia umownymi, zaś w przypadku braku takiej możliwości, przywołane postanowienia w zakresie w jakim uzależniają ustalenie wysokości odszkodowania w wykupionym wariancie od przedstawienia rachunków i faktur za naprawę pojazdu oraz w zakresie zastosowania współczynnika 0,6 w sytuacji, gdy poszkodowany wykupił faktycznie jego zniesienie, należy uznać za niewiążące strony.

Zatem wysokość należnego odszkodowania w przedmiotowej sprawie należało ustalić przez odjęcie od uzasadnionych kosztów naprawy w wysokości 21.141,36 złotych wypłaconej w toku postepowania likwidacyjnego kwoty 12.396,05 złotych (21.141,36 – 12.396,05 = 8.745,31 złotych.. W pozostałym natomiast zakresie, tj. ponad kwotę 8.745,31 złotych oraz w zakresie odpowiednio niewielkiej różnicy skapitalizowanych odsetek od żądanej w pozwie kwoty 8.821,63 złotych powództwo podlegało oddaleniu.

Natomiast wobec zasadności w przeważającej części żądania zapłaty „uzupełniającej kwoty tytułem kosztów naprawy przedmiotowego pojazdu Sąd zasądził również kwotę 885,03 złotych tytułem skapitalizowanych odsetek od kwoty 8.745,31 złotych za okres od dnia 31 grudnia 2018 roku do dnia 25 czerwca 2020 roku z odsetkami ustawowymi za opóźnienie począwszy od dnia 6 lipca 2020 roku do dnia zapłaty.

Odnośnie zasadności kosztów prywatnej kalkulacji kosztów naprawy należało Sąd Rejonowy wskazał, że przepisy kodeksu cywilnego statuują zasadę pełnego odszkodowania – poszkodowanemu oraz cesjonariuszowi roszczeń odszkodowawczych z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej co do zasady przysługuje zatem od ubezpieczyciela zwrot kosztów tzw. prywatnej opinii rzeczoznawcy, jeżeli tylko jej sporządzenie było niezbędne do efektywnego dochodzenia odszkodowania.

Jeżeli zlecenie osobie trzeciej ekspertyzy na potrzeby dochodzenia odszkodowania od ubezpieczyciela pozostaje w normalnym związku przyczynowym w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. z wypadkiem komunikacyjnym, jej koszt wchodzi w określony w art. 361 § 2 k.c. zakres szkody objętej należnym odszkodowaniem.

W ocenie Sądu I instancji zlecenie sporządzenia prywatnej opinii w przedmiotowej sprawie było niezbędne, a koszt z tym związany stanowił normalne następstwo szkody, w związku z czym ubezpieczyciel był zobowiązany do zwrotu powodowi kwoty 300 złotych za prywatną kalkulację.

O kosztach procesu Sąd Rejonowego orzekł na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. W wyniku rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd powód uległ tylko co do nieznacznej części żądania pozwu, od pozwanego zasądzono niemal całą żądaną kwotę. Powyższe uprawnia do obciążenia kosztami pozwanego w całości.

Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4.867 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 3.600 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, począwszy od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty. Na powyższą kwotę składają się: 750 złotych tytułem opłaty od pozwu, 3.600 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego (§ 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie, Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.), 17 złotych tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz 500 złotych tytułem zaliczki na wynagrodzenie biegłego. Pozwany został zobowiązany do zapłaty tej kwoty na rzecz powoda tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

Ponadto Sąd Rejonowego zasądził od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę złotych 1.000,20 złotych tytułem zwrotu poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa wydatków związanych z wynagrodzeniem powołanego w sprawie biegłego w zakresie, w jakim nie zostały pokryte z zaliczek stron.

Od powyższego wyroku wniósł w dniu 13 września 2021 roku (data nadania w placówce pocztowej) apelację pełnomocnik pozwanego (...) z siedzibą w W..

Apelujący zaskarżył wyrok w części tj. w punkcie „1” w zakresie kwoty 8062,80 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty: 7049,40 zł od dnia 6 lipca 2020 roku do dnia zapłaty, 713,40 złotych od dnia 6 lipca 2020 roku do dnia zapłaty, 300 złotych od dnia 6 lipca 2020 roku do dnia zapłaty d) oraz w punkcie „3” i „4” w całości, zarzucając mu:

1. Naruszenie przepisów postępowania mających istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

a. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niewszechstronną analizę materiału dowodowego polegającą na błędnej ocenie, iż pozwany dokonał pomniejszenia wartości części przy wymianie (§ 15 ust. 3 pkt 2 lit. b OWU), która to opcja została przez poszkodowanego zniesiona, w sytuacji gdy pozwany zastosował w niniejszej sprawie § 15 ust. 3 pkt 2 lit. a OWU (uwzględnienie w wycenie cen tzw. zamienników), nieobjętej treścią polisy jako bez procentowego pomniejszenia wartości części;

b. art. 233 § 1 k.p.c., art. 278 § 1 k.p.c. i art. 286 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie przez sąd w żadnej części kalkulacji pozwanego, ani nawet wyliczeń biegłego uwzględniających zastosowanie współczynnika 0,6 wynikającego wprost z § 15 ust. 3 pkt. 2 lit. a OWU AC, podczas gdy treść OWU AC nie budziła wątpliwości co do zasadności jego zastosowania.

2.  Naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

a. art. 361 § 2 k.c. i art. 822 § 1 k.c. poprzez nieuwzględnienie przez sąd I instancji ograniczeń płynących z OWU AC i nieuwzględnienie przy obliczaniu należnego świadczenia współczynnika 0,6 (oznaczającego uwzględnienie cen części zamiennych zalecanych przez producenta pojazdu lub jego oficjalnego importera, zaś zastosowany współczynnik wynika z uwzględnienia w wycenie cen tzw. zamienników, nie zaś potrącenia wartości części w zależności od okresu eksploatacji), co w konsekwencji doprowadziło do niesłusznego rozszerzenia odpowiedzialności pozwanego;

b. art. 805 k.c. w związku z § 15 ust. 3 pkt 2 lit. a i b OWU AC w zw. § 8 ust. 3 pkt 1 OWU AC z poprzez przyjęcie, że zapis ten nie może modyfikować definicji szkody, podczas gdy w rzeczywistości § 15 ust. 3 pkt 2 lit. a i b stanowi regulację szczególną precyzującą sposób wyliczenia szkody;

c. art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez błędną wykładnię postanowień OWU AC, w szczególności § 15 ust. 3 pkt 2 lit. a i b w zw. z § 8 ust. 3 pkt 1 OWU AC, co doprowadziło do niewłaściwej konkluzji, iż zastosowanie współczynnika 0,6 wynikającego z uwzględnienia cen dystrybuowanych poza siecią oficjalnego producenta lub importera pojazdu (§ 15 ust. 3 pkt 2 lit a) należy utożsamiać z zastosowaniem procentowego pomniejszenia wartości części w zależności od okresu eksploatacji pojazdu (§15 ust. 3 pkt 2 lit b), podczas gdy w stosunku do ubezpieczonego było wykluczone jedynie zastosowanie procentowego pomniejszenia wartości części zależne od okresu eksploatacji pojazdu.

d. art. 385 ¹ §1 zd. 2 k.c. oraz art. 805 § 1 k.c. poprzez nieuwzględnienie, że zgodnie z umową ubezpieczenia zawartą przez strony, wypłata przez pozwaną powodowi wartości polisy stanowi jedno z głównych świadczeń stron umowy ubezpieczenia i nieuwzględnienie, że postanowienia umowy ubezpieczenia regulujące wysokość tego świadczenia (w tym postanowienia regulujące sposób wyliczenia kosztów naprawy w przypadku nieprzedłożenia faktury VAT za naprawę) nie podlegają kontroli na podstawie art. 385 ¹ § 1 k.c.;

e. art. 385 ¹ § 1 k.c. i art. 385 ³ pkt. 17 k.c. przez przyjęcie, że postanowienia regulujące sposób wyliczenia wysokości szkody stanowią niedozwolone postanowienia umowne, pomimo ze żadne okoliczności sprawy nie wskazywały, że kształtowały one obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszając jego interesy;

f. art. 361 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 354 § 1 i 2 k.c. i art. 826 § 1 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie w stanie faktycznym sprawy, a w konsekwencji uznanie, że koszt prywatnej wyceny rzeczoznawcy obejmującej kosztorys naprawy jest uzasadnionym wydatkiem pozostającym w związku ze szkodą, podczas gdy:

– na podstawie zgromadzonego materiału faktycznego i dowodowego w niniejszej sprawie poniesienie kosztu prywatnej ekspertyzy nie sposób uznać za normalne następstwo wypadku, w wyniku którego powstała szkoda, ani za koszty niezbędne do dochodzenia wierzytelności przez poszkodowanego, który w sprawie nie występuje jako strona, a ponadto jest profesjonalnym podmiotem handlującym wierzytelnościami i dochodzącym ich przed sądem;

– sporządzony przez powoda kosztorys nie przyczynił się do wyjaśnienia sprawy albowiem przedstawiał on rażąco wygórowane wyliczenia (21.217,68 złotych) względem tych wyliczonych przez biegłego (14.091,96 złotych), które zbieżne były z kwotą wypłaconą w toku postępowania likwidacyjnego (12.396,05 złotych).

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w zaskarżonej części i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik powoda wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie w całości.

We wniesionej skardze apelacyjnej pełnomocnik pozwanego zgłosił w pierwszej kolejności zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Wskazał, że naruszenie tego przepisu wynika z przyjęcia błędnej metody ustalenia odszkodowania.

Sąd Okręgowy nie podziela powyższego zarzutu. Konsekwencją naruszenia powołanego przepisu winno być dokonanie nieprawidłowych ustaleń faktycznych. Tymczasem w przedmiotowej sprawie nie zaistniała taka okoliczność. Sąd pierwszej instancji ustalił wysokość należnego odszkodowania w sposób wariantowy odwołując się w tym zakresie do zaproponowanych przez pozwanego w ogólnych warunkach ubezpieczenia metod. Powyższe ustalenie nastąpiło na podstawie opinii biegłego, który przy jej sporządzeniu zastosował się do zaleceń określonych w postanowieniu dowodowym z dnia 14 października 2020 roku (k. 64). Ustalając wysokość odszkodowania w zleconych wariantach biegły nie popełnił żadnych błędów. Niesporny w szczególności był i pozostaje zakres szkody oraz wyliczenie (przy uwzględnieniu wskazanych w warunkach ubezpieczenia metod) kosztów jej naprawnienia. O wyborze metody ustalenia odszkodowania zdecydowała natomiast ocena prawna postanowień umownych, sprowadzająca się do ustalenia ich ważności i związana z zastosowaniem przepisów prawa materialnego.

Ma jednakże rację apelujący podnosząc, że Sąd I instancji dopuścił się naruszenia przepisów prawa materialnego, albowiem nieprawidłowo uznał za niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. zapisy zawarte w § 15 ust. 3 i 4 OWU AC.

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszym składzie postanowienie określające sposób likwidacji szkody zawarte w § 15 ust. 3 pkt 2 OWU AC nie zawiera w sobie elementów krzywdzących dla ubezpieczonego (poprzednika prawnego powoda). Postanowienie to nie jest objęte jakimkolwiek uchybieniem pozwalającym na stwierdzenie, że zastosowano w nim klauzule abuzywne w rozumieniu przepisu art. 385 ¹ k.c.

Zgodnie z treścią § 15 ust. 3 pkt 2 OWU AC w przypadku likwidacji szkody częściowej stosowane są dwie korekty cen części zamiennych:

a)  wynikająca z pkt 2a, odwołująca się wyłącznie do współczynnika 0,6,

b)  wynikająca z pkt 2b, odwołująca się do okresu eksploatacji pojazdu.

Zwiększona składka, a co za tym idzie rozszerzony zakres ubezpieczenia – mógł co najwyżej wyłączać korektę przewidzianą w ramach § 15 ust. 3 pkt 2 lit. b – zastosowanie procentowego pomniejszenia wartości części. Korekta wynikająca z § 15 ust. 3 pkt 2 lit. a nie podlega wyłączeniu wskutek zwiększenia płatności składki. Stosowanie współczynnika 0,6 może być zniesione wyłącznie poprzez przedstawienie faktur dokumentujących naprawę, oczywiście przy założeniu, że koszty faktycznie poniesione są wyższe.

Pomiędzy pojęciem szkody w ogólnym prawie zobowiązań i w ubezpieczeniach co do zasady nie występują różnice. Możliwe jest natomiast inne określenie wysokości odszkodowania niż według zasad ogólnych. Z reguły odszkodowanie ubezpieczeniowe jest ograniczone w stosunku do odszkodowania, które byłoby przyznane na podstawie ogólnych przepisów prawa zobowiązań, i często nie pokrywa pełnej wysokości szkody. Takie ograniczenia odszkodowania co do zasady nie mogą być uznane za bezprawne. Dla ich ważności niezbędne jest jednak ustalenie, że wyraźnie wynikają z przepisów prawa, postanowień ogólnych warunków ubezpieczenia lub też poszczególnych umów.

Podkreślić należy, że możliwość ustalenia wysokości odszkodowania odmiennie niż określają to zasady ogólne oznacza m.in., że strony mogą umówić się na wyliczenie należnego odszkodowania zgodnie z metodą kosztorysową. Polega ona na wypłacie przez ubezpieczyciela hipotetycznych kosztów naprawy rzeczy jeszcze zanim taka naprawa nastąpi. Możliwość taką co do zasady przewiduje chociażby przepis art. 822 k.c. W konsekwencji jeśli strony w ubezpieczeniu majątkowym przewidziały naprawienie szkody metodą kosztorysową, to możliwa jest także modyfikacja zasad ustalania wysokości odszkodowania.

Przesłanki uznania konkretnego postanowienia za niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. są następujące:

1)  umowa została zawarta z konsumentem;

2)  postanowienie umowy „nie zostało uzgodnione indywidualnie”;

3)  postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy;

4)  jednoznacznie sformułowane postanowienie nie dotyczy „głównych świadczeń stron”

W ocenie Sądu Okręgowego w omawianej sprawie nie zaistniała wskazana powyżej w punkcie trzecim przesłanka pozwalająca uznać postanowienie zawarte w treści § 15 ust. 3 pkt 2 lit. b OWU dotyczące skorygowania cen części o współczynnik korygujący 0,6 za niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c.

Przesłanki „sprzeczności z dobrymi obyczajami” i „rażącego naruszenia interesów konsumenta” muszą być spełnione, co jednoznacznie wynika z treści przepisu, łącznie (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 2013 roku, I CSK 660/12, Legalis Nr 830577, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 kwietnia 2013 roku, VI ACa 1571/12, Legalis Nr 739528). Przy tym ujęciu przyjąć trzeba, że rażące naruszenie interesów konsumenta samo w sobie nie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, gdyż w przeciwnym razie ta ostatnia przesłanka byłaby zbędna. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami należy uznać wprowadzenie do umowy klauzul godzących w równowagę kontraktową a rażące naruszenie interesów konsumenta polega na nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na jego niekorzyść.

W przedmiotowej sprawie nie można pomijać tego, że przedmiotem oceny jest umowa ubezpieczenia autocasco (AC), w której strony mogą wybrać określoną formułę zagwarantowanej przez ubezpieczyciela ochrony. Wybór ten może dotyczyć również wysokości odszkodowania, np. poprzez określenie niższej niż wartość pojazdu sumy gwarancyjnej, bądź ustalenie tzw. „udziału własnego” ubezpieczonego w obowiązku pokrycia szkody co nie byłoby traktowane jako postanowienie abuzywne. Brak więc podstaw do przyjęcia, że postanowienia, które strona powodowa zakwestionowała godzą w równowagę kontraktową stron i wprowadzają nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków wynikających z umowy na niekorzyść ubezpieczonego, rażąco naruszając jego interesy jako konsumenta. Powołana na wstępie regulacja takich elementów nie zawiera.

Umowa ubezpieczenia AC jest jednocześnie umową dobrowolną. Obowiązkiem zakładu ubezpieczeń w tym przypadku nie musi być pełne naprawienie szkody w znaczeniu art. 363 k.c. w zw. z art. 361 k.c. ale wypłacenie świadczenia ubezpieczeniowego zgodnego z celem umowy i jej postanowieniami (art. 805 § 1 k.c.). Świadczenie to przy dobrowolnych ubezpieczeniach majątkowych, nazywane zostało odszkodowaniem (art. 805 § 2 pkt 1 k.c.) tylko przez wzgląd na panujące zwyczaje.

W przedmiotowej sprawie osoba ubezpieczona, poszkodowana w wypadku, zaakceptowała treści umowy, a zatem nie mogła oczekiwać świadczenia wyższego niż wynikające z polisy i postanowień OWU. Pamiętać jednak należy, że poszkodowany bez potrzeby powiększania składki mógł wyłączyć zastosowanie współczynnika korygującego wynikającego z § 15 ust. 2 pkt 2 lit. a OWU i mógł liczyć na świadczenie równoważne poniesionym kosztom restytucji gdyby tylko, stosownie do treści § 15 ust. 4 OWU udokumentował proces naprawy samochodu. Ponieważ okoliczność ta nie miała miejsca świadczenie zakładu ubezpieczeń w zakresie ceny części zamiennych mogło być skorygowane współczynnikiem 0,6.

W uzupełnieniu powyższych argumentów wskazać należy również, że zawarcie umowy ubezpieczenia AC wiąże się co do zasady z objęciem ochroną ubezpieczeniową zdarzeń powodujących powstanie szkody w pojeździe (jego uszkodzeniem). Oczywiste pozostaje przy tym, że celem umowy jest umożliwienie ubezpieczonemu przywrócenie stanu pojazdu przed szkodą. Zaproponowana przez ubezpieczyciela metoda naprawienia szkody polegająca na konieczności wykazania przy zastosowaniu współczynnika korygującego w wysokości 0,6 – że istnieją tzw. zamienniki oryginalnych części zamiennych dla każdej z uszkodzonych części, dla których ten współczynnik ma być zastosowany nie narusza interesów konsumenta, a już z pewnością nie narusza ich w sposób rażący. Zarówno bezpośrednie brzmienie umowy, jak i cel jej zawarcia oraz zgodny zamiar stron przemawiają za interpretacją ogólnych warunków ubezpieczenia przedstawioną przez pozwanego.

Jak wskazano już powyżej o procentowym pomniejszeniu wartości części stanowi § 15 ust. 2 pkt 2 lit. b OWU. Przyjęte przez ubezpieczonego postanowienia OWU w zakresie § 15 ust. 2 pkt 2 lit. b uszczegóławiały tylko okoliczność objętą notoryjnością powszechną, że części samochodowe ulegają stałemu zużyciu w trakcie kolejnych lat eksploatacji. Zakup polisy w wersji wybranej przez poszkodowanego, tj. wersji (...) (...) nie krzywdził więc ubezpieczonego w żadnym zakresie. W związku z tym trudno też mówić, aby poszkodowany, decydując się na przedmiotową polisę miał dokonać szczególnej inwestycji, która wymagała dodatkowej składki. Utrzymanie takiej polisy było zaś korzystne dla ubezpieczonego w kolejnych latach, gdyż przy naprawie wynikającej ze zdarzenia ubezpieczeniowego mógł zamontować części nowe w miejsce tych, które przed wypadkiem były już częściowo zużyte.

Zwrócić należy uwagę również na okoliczność, że o procentowym pomniejszeniu wartości części przy wymienia stanowi wyłącznie § 15 ust. 2 pkt 2 lit. b OWU. Z kolei § 15 ust. 2 pkt 2 lit. a stanowi o współczynniku 0,6 pozwalającym zakładowi ubezpieczeń na skorygowanie wartości części zamiennych użytych do naprawy, a wynikających z oficjalnych katalogów, jeśli przebieg procesu naprawy nie został udokumentowany fakturami. Konstrukcje opisane w obu wymienionych punktach są na tyle odmienne, że nie sposób uznać aby mogły być pomylone oraz aby klauzula zapisana w polisie, dotycząca rezygnacji z procentowego pomniejszenia wartości część przy wymianie miała być rozciągnięta na współczynnik 0,6 stosowany przy rozliczeniu szkód nieudokumentowanych fakturami. Celem przyjętego w § 15 ust. 2 pkt 2 lit. b OWU jest zapobieżenie wzbogaceniu osoby ubezpieczonej przez zamontowanie części nowej w miejsce części, która była wyeksploatowana. Celem zaś przyjętego w OWU § 15 ust. 2 pkt 2 lit. a współczynnika 0,6 jest urealnienie świadczenia ubezpieczeniowego stanowiącego koszty naprawy samochodu, gdy operacje naprawcze zostały przeprowadzone w nieautoryzowanych warsztatach przy wykorzystaniu tańszych zamienników części oryginalnych.

Zdaniem Sądu Okręgowego wskazane postanowienie umowne nie jest więc niezgodne z dobrymi obyczajami, czy też z przepisami prawa powszechnego obowiązującego dotyczącymi umowy ubezpieczenia. Jak wskazano wyżej postanowienia zakwestionowane przez stronę powodową są oczywiste, jasne i nie budzące żadnych wątpliwości.

Jednocześnie wyjaśnić należy, że apelacja pozwanego okazałaby się niezasadna, gdyby powód wykazał, że brak przedstawienia faktur lub rachunków jest wynikiem obiektywnych i „niezawinionych” przez ubezpieczonego okoliczności. Sąd Okręgowy podkreśla, że decyzja o braku przedstawienia stosownych rachunków jest w okolicznościach przedmiotowej sprawy niezrozumiała. Nie można bowiem zakładać, że intencją poszkodowanego było uzyskanie odszkodowania wyższego niż rzeczywiście poniesione koszty przywrócenia pojazdu do stanu przed szkodą.

W tym miejscu zaznaczyć należy, że formułując powyższe uwagi Sąd Okręgowy nie stoi na stanowisku, że naprawa pojazdu jest warunkiem domagania się realizacji objętego ubezpieczeniem obowiązku naprawienia szkody. W okolicznościach przedmiotowej sprawy uznać należy, że jeżeli poszkodowany dotychczas nie naprawił szkody to po jej naprawie i uzyskaniu stosownego rachunku (biorąc pod uwagę obowiązujące reguły prowadzenia działalności gospodarczej) będzie mu przysługiwało roszczenie o zapłatę uzupełniającego odszkodowania stanowiące różnice pomiędzy świadczeniem już wypłaconym a należnym przy zastosowaniu metody wyliczenia szkody według wybranego w umowie ubezpieczenia wariantu.

W sprawie niniejszej nie można także przyjąć, że świadczenia stron są nieekwiwalentne, albowiem gdyby powód przedstawił wymagane zgodnie zawartym przez niego wariantem ubezpieczenia dokumenty, to nie byłoby podstaw do zastosowaniu przez ubezpieczyciela wskaźnika korygującego w wysokości 0,6 do ustalenia wartości części zamiennych.

Sąd Okręgowy w składzie niniejszym nie podziela odmiennych poglądów prezentowanych przez sądy powszechne w orzeczeniach powołanych przez powoda i nie jest nimi związany. Na chwilę obecną nie ma przy tym jasnego stanowiska Sądu Ochrony Konsumentów w W., który wskazywałby na abuzywność tego typu klauzul.

Nie ulega wątpliwości, że podstawą intencją podmiotu zawierającego umowę AC jest likwidacja szkody polegająca na przywróceniu stanu i wartości pojazdu z przed uszkodzenia objętego ochroną ubezpieczeniową.

Reasumując, Sąd Okręgowy podzielił zarzuty apelującego, że wydając zaskarżony Sąd I instancji dopuścił się wyrok naruszenia wskazanych przez niego w apelacji przepisów prawa materialnego.

Odnosząc się na koniec do dochodzonego przez powoda roszczenia o zapłatę kwoty 300 złotych z tytułu sporządzenia prywatnej kalkulacji, wyjaśnić należy, że sporządzenie ww. dokumentu w okolicznościach przedmiotowej sprawy nie było czynnością niezbędną do likwidacji szkody. Przypomnieć należy, że dokument ten wymagał, wobec stanowiska stron weryfikacji w oparciu o opinie biegłego. Nie sposób jednocześnie przyjąć, że powód zlecając kalkulację miał na celu ustalenie kosztów naprawy uszkodzonego pojazdu, a co za tym idzie wysokości szkody. Taką wiedzę, jako podmiot profesjonalny posiadał już zapewne decydując się na zakup wierzytelności. Wskazane roszczenie nie pozostaje więc w związku przyczynowym z powstałą szkodą, za którą pozwany ponosi z mocy umowy ubezpieczenia odpowiedzialność.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy uwzględnił w całości wniesioną apelację i na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w punkcie „1” sentencji.

O kosztach postępowania za pierwszą instancję orzeczono natomiast stosownie do wyniku sprawy zgodnie z zasadą ich stosunkowego rozdzielenia określoną w art. 100 zd. 1 k.p.c. oraz na podstawie art. 113 ust. 1 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz. U. z 2020 r., poz. 755 ze zm.), zaś o o kosztach procesu za instancję odwoławczą na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 265).