Portal Orzeczeń

POSTANOWIENIE

Dnia 03 grudnia 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSA w SO Arkadiusz Lisiecki
Sędziowie:	SSA w SO Grzegorz Ślęzak (spr.) SSO Jarosław Gołębiowski
Protokolant:	stażysta Katarzyna Pielużek

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 03 grudnia 2018 roku

sprawy z wniosku (...). w S.

z udziałem M. C. , B. C.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji uczestnika M. C., uczestnika B. C.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Opocznie

z dnia 27 lipca 2018 roku, sygn. akt I Ns 686/16

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Opocznie pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach za instancję odwoławczą.

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki

SSA w SO Grzegorz Ślęzak SSO Jarosław Gołębiowski

Sygn. akt II Ca 764/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 27 lipca 2018 roku Sąd Rejonowy w Opocznie po rozpoznaniu sprawy z wniosku (...) w S. z udziałem B. C. i M. C. o ustanowienie służebności przesyłu postanowił:

1.  ustanowić na nieruchomości o łącznej powierzchni (...) ha położonej w D. przy ul. (...), składającej się z działek ewidencyjnych o numerach (...), na rzecz (...)z siedzibą w S. oraz każdoczesnego właściciela urządzeń służebność przesytu polegającej na: prawie utrzymywania na nieruchomości urządzenia przesyłowego w postaci sieci cieplnej preizolowanej (...)i wykonywania z jego wykorzystaniem przesyłu energii cieplnej, prawie przejścia i przejazdu przez wskazaną wyżej nieruchomość celem dostępu do urządzenia; prawie wykonywania czynności w zakresie eksploatacji urządzenia jego konserwacji, usuwania awarii, remontów i modernizacji, zobowiązaniu każdoczesnych właścicieli nieruchomości do niepodejmowania działań, które mogłyby utrudniać lub uniemożliwiać wykonywanie uprawnień wnioskodawcy lub jego następcy prawnego a to w pasie służebności przesyłu o powierzchni (...) m ^{( 2 )}oznaczonej na mapie sporządzonej przez geodetę uprawnionego K. S., zaewidencjonowanej przez Starostę (...) w dniu 27 lipca 2017 roku, za numerem (...)

2.  zasądzić od wnioskodawcy(...) w S. na rzecz uczestników B. C. i M. C. solidarnie tytułem jednorazowego wynagrodzenia kwotę 3.079 złotych płatną w terminie 14 dni od uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności.

3.  stwierdzić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Podstawę powyższego orzeczenia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

Wnioskodawca prowadzi przedsiębiorstwo energetyczne, zajmujące się m.in. dystrybucją energii cieplnej oraz związaną z tym działalnością gospodarczą. Z racji prowadzonej działalności gospodarczej jest właścicielem urządzeń przesyłowych położonych w D. przy ul. (...) pozostającej w użytkowaniu wieczystym B. i M. małżonków C.. Przez opisaną wyżej nieruchomość przebiegają urządzenia przesyłowe w postaci rur ciepłowniczych wyłączających z użytkowania pas gruntu o powierzchni (...) m ² . Uczestnicy wyrazili zgodę na doprowadzenie rur ciepłowniczych do gimnazjum, zgodnie z projektem budowlanym za umówionym wówczas odszkodowaniem w wysokości 1.500 złotych .

Pełnomocnik uczestników wskazał, że sporna pozostaje tylko wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności.

.Nieruchomość oznaczona w ewidencji gruntów numerami (...) o łącznej powierzchni (...) ha położona jest w D. przy ul. (...), powiat (...). Dla opisanej nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Opocznie prowadzona jest księga wieczysta (...). Właścicielem nieruchomości jest Skarb Państwa. Na rzecz B. i M. małżonków C. ustanowione jest prawo użytkowania wieczystego. Na nieruchomości posadowiony jest budynek mieszkalny jednorodzinny. Dom był wybudowany w latach 70 poprzedniego wieku, przez poprzedników prawnych B. C..

Przez działki nr (...) przebiegają urządzenia przesyłowe w postaci rur ciepłowniczych. Rury ciepłownicze doprowadzają ciepło do gimnazjum. Ponadto z ciepła korzystają okoliczni mieszkańcy, w tym B. i M. małżonkowie C.. Rury ciepłownicze zostały umieszczone w ziemi w roku 2003. B. i M. małżonkowie C. w dniu 8 sierpnia 2003 roku wyrazili zgodę na doprowadzenie rur ciepłowniczych przez nieruchomość, na której mają ustanowione prawo użytkowania wieczystego, za odszkodowaniem w kwocie 1.500 złotych.

Biegły sądowy rzeczoznawca majątkowy Z. R. w wydanej opinii ustalił wysokość jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu w kwocie 3.079 złotych. Wydając opinię biegły sądowy ustalił wysokość wynagrodzenia w oparciu o treść postanowienia sądu z dnia 14 listopada 2017 roku (k.65). Biegły dokonał ustalenia wynagrodzenia za ustanowienie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu uwzględniając przebieg ciepłociągu przedstawiony na mapie z dnia 27.07.2017 roku biorąc pod uwagę zarówno okoliczności związane ze zmniejszeniem wartości działki na skutek wybudowania na niej ciepłociągu z jednoczesnym uwzględnieniem miejsca jego przebiegu i uwzględnieniem okoliczności, iż uczestnicy korzystają z tego ciepłociągu. Okoliczności te zostały wzięte przez biegłego ustalającego wysokość wynagrodzenia. Biegły w swojej opinii nie dokonał wyceny odszkodowania za bezumowne korzystanie z gruntu za okres 10 lat wstecz od daty wniesienia wniosku.

Ustalony stan faktyczny nie był między stronami sporny. Uczestnicy postępowania zakwestionowali w dalszym ciągu postępowania tylko przebieg ciepłociągu przedstawionego na mapie k.13 wskazując, iż przebieg ciepłociągu jest taki jak wskazano na mapie k. 44, którą posługiwano się podczas spotkania z burmistrzem. Ostatecznie na zlecenie wnioskodawcy sporządzona została nowa mapa przebiegu ciepłociągu (k. 59). Mapa ta nie była kwestionowana przez uczestników postępowania. W oparciu o tę mapę biegły rzeczoznawca majątkowy dokonał oszacowania wielkości wynagrodzenia za ustanowienie służebności.

W sprawie niniejszej sporną pozostawała kwestia ustalenia wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. Uczestnicy postępowania domagali się bowiem ustalenia w niniejszym postępowaniu odszkodowania za bezumowne korzystanie z gruntu przez okres 10 lat przed wniesieniem sprawy do sądu ( pismo k. 103). Wniosek pełnomocnika uczestników o wydanie uzupełniającej opinii przez biegłego rzeczoznawcę majątkowego powołanego na w/w okoliczności został przez Sąd oddalony, postanowieniem z dnia 4 czerwca 2018 roku.

Sąd Rejonowy zważył, iż wniosek jest zasadny.

Zgodnie z art. 305 ¹ k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).

W niniejszej sprawie występuje sytuacja, że przez działki, których uczestnicy są użytkownikami wieczystymi przebiega ciepłociąg.

Zgodnie z art. 305 2 k.c. jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem.

W niniejszej sprawie nie była sporna kwestia ustanowienia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Uczestnicy postępowania w tym zakresie uznali wniosek. Zatem pozostaje tylko sporna kwestia ustalenia wynagrodzenia w rozumieniu powołanego wyżej przepisu.

Wskazał, że wynagrodzenie jest ustalane w związku z ustanowieniem na podstawie postanowienia sądu służebności przesyłu jako tytułu prawnego do korzystania przez przedsiębiorcę przesyłowego z cudzej nieruchomości, w zakresie niezbędnym do eksploatowania urządzeń i wykonywania innych – wymienionych wyżej przykładowo – czynności. Ustawa nie wskazuje kryteriów ustalania wysokości tego wynagrodzenia, które jest, co należy podkreślić, wynagrodzeniem za obciążenie nieruchomości ograniczonym prawem rzeczowym. Oznacza to, że wynagrodzenie powinno być ustalane każdorazowo indywidualnie i dostosowane do okoliczności, w tym zakresu, charakteru i trwałości obciążenia, jego uciążliwości, wpływu na ograniczenie korzystania z nieruchomości przez właściciela, a także zmniejszenia jej wartości. Uwzględnić należy, czy urządzenia przesyłowe służą także zaspokojeniu potrzeb właściciela nieruchomości obciążonej (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2012 roku, II CSK 401/11, niepubl., z dnia 27 lutego 2013 r., IV CSK 440/12, niepubl., z dnia 8 lutego 2013 r., IV CSK 317/12, niepubl., z dnia 20 września 2012 roku, IV CSK 56/12, niepubl. oraz z dnia 18 kwietnia 2012 r., V CSK 190/11, niepubl.).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazał, iż ustalone przez biegłego jednorazowe wynagrodzenie w kwocie 3.079 złotych spełnia powyższe kryteria, co wynika z treści opinii biegłego rzeczoznawcy. Zauważyć należy, iż wynagrodzenie to jest wynagrodzeniem za obciążenie nieruchomości ograniczonym prawem rzeczowym.

Uczestnicy w niniejszej sprawie domagali się również odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Sąd nie przesądził o tym, czy uczestnikom takie roszczenie przysługuje. Podniósł jednak, że roszczenie takie może być dochodzone w trybie procesowym i to na powodzie ciąży wówczas obowiązek udowodnienia dochodzonego roszczenia, zgodnie z art. 6 k.c.

Mając powyższe na względzie Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Powyższe postanowienie w jego pkt 2-im tj. w zakresie wynagrodzenia zaskarżyli uczestnicy postępowania, zarzucając mu:

a) Naruszenie art. 233§1 kpc poprzez błędną ocenę materiału dowodowego i oparcie rozstrzygnięcia w zakresie wysokości wynagrodzenia należnego uczestnikom o opinię biegłego rzeczoznawczy majątkowego, tymczasem opinia ta wbrew intencji Sądu, jak też zasądzone wynagrodzenie, w żaden sposób nie odzwierciedla faktycznego zmniejszenia wartości nieruchomości i innych obciążeń.

b) Naruszenie art. 233§1 kpc poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób niewszechstronny i z pominięciem zeznań uczestnika i przyjęcie za wiarygodną opinię biegłego rzeczoznawcy w zakresie szerokości pasa zajętego przez ciepłociąg w sytuacji gdy biegły niezasadnie zaniżył szerokość w/w pasa gruntu wyłączonego z możliwości zabudowy, nasadzeń itp. oraz przepisów prawa budowlanego.

c) Naruszenie art. 233§1 w sposób sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania w odniesieniu do przyjęcia za wiarygodną kwotę odszkodowania z opinii biegłego, kiedy z doświadczenia życiowego można domniemywać, iż kwota 3000 zł nigdy nie będzie adekwatną wartością odzwierciedlającą utratę wartości działki po przeprowadzeniu rurociągu przez jej środek, jak też rażące zaniżenie wartości działki przez biegłego rzeczoznawcę.

Powołując się na powyższe uchybienia apelujący wnosili o:

uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy lub jego zmiany poprzez zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestników jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności w wysokości 12000 zł oraz zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestników kosztów postępowania oraz kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa.

Pełnomocnik wnioskodawcy wnosi o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja odnosi skutek w postaci uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji na podstawie art. 386 § 4 kpc z powodu nierozpoznania istoty sprawy oraz konieczności ponownego jej rozpoznania z udziałem wszystkich zainteresowanych uczestników postępowania po sprecyzowaniu przez wnioskodawcę żądania wniosku i przeprowadzeniu postępowania dowodowego na okoliczności istotne dla jej rozstrzygnięcia przy udziale pełnego kręgu zainteresowanych tym rozstrzygnięciem.

Na wstępie podnieść należy, iż w sprawie niniejszej, wszczętej we właściwym dla niej trybie postępowania nieprocesowego, jest poza sporem, że nieruchomości, których dotyczy wniosek o ustanowienie służebności przesyłu stanowią własność Skarbu Państwa a uczestnicy postępowania są ich użytkownikami wieczystymi, co oznacza, że Skarb Państwa winien być uczestnikiem postępowania bez względu na to czy wniosek dotyczyłby ustanowienia służebności na prawie własności czy też na prawie użytkowania wieczystego.

Po drugie, przedmiotowy wniosek został sformułowany w sposób niezrozumiały i niekonsekwentny. Żądanie ustanowienia służebności „na nieruchomości” mogłoby sugerować, że wniosek dotyczy ustanowienia służebności na prawie własności ale temu przeczy z kolei wskazanie w nim jedynie jako uczestników postępowania użytkowników wieczystych i żądanie zasądzenia wynagrodzenia za ustanowienie służebności na ich właśnie rzecz.

Nie wiadomo więc, czy Sąd rozpoznając niniejszą sprawę rozpoznawał wniosek o ustanowienie służebności na własności czy na prawie użytkowania wieczystego a użycie w zaskarżonym postanowieniu – za wnioskiem - sformułowania „ ustanowić na nieruchomości” sugeruje, że doszło do ustanowienia służebności na prawie własności w sytuacji, gdy właściciel w sprawie nie występuje jako uczestnik i nie zajął stanowiska wobec wniosku a wynagrodzenie za ustanowienie służebności zasądzone zostało nie na rzecz właściciela lecz na rzecz użytkowników wieczystych.

Nie ulega więc wątpliwości, że doszło do nierozpoznania istoty sprawy, skoro ani wnioskodawca nie sprecyzował czego w istocie żąda ani też Sąd nie wie jakie żądanie wniosku rozpoznaje, co w konsekwencji doprowadziło do wydania orzeczenia, które nie tylko narusza przepisy prawa procesowego i prawa materialnego ale też nie nadaje się do wykonania.

Wyjaśnić w tym miejscu należy, że postępowanie nieprocesowe – ze względu na swoją specyfikę - różni się od procesu, co oznacza, że przepisy o procesie, w tym przepisy art. 378 § 1 oraz art. 384 kpc, stosuje się odpowiednio. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego pomimo, iż apelacja skarży orzeczenie jedynie w części nie dochodzi do uprawomocnienia się innej jego części niezaskarżonej jeżeli pozostaje ona w związku z zakresem zaskarżenia, co umożliwia jej kontrolę instancyjną i ewentualne wzruszenie przy wzruszeniu części objętej zaskarżeniem.

Przenosząc powyższe uwagi na grunt niniejszej sprawy uznać należy, iż zaskarżone rozstrzygnięcie o wynagrodzeniu za ustanowienie służebności jest ściśle związane z rozstrzygnięciem zasadniczym ustanawiającym samą służebność a nawet jest wręcz od treści tegoż rozstrzygnięcia uzależnione, skutkiem czego było rozpoznanie przez Sąd II instancji także i tegoż rozstrzygnięcia oraz uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości.

Wobec zatem powyższych uchybień, które to doprowadziły do nierozpoznania istoty sprawy, należało uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi I instancji do jej ponownego rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania za instancję odwoławczą na podstawie art. 386 § 4 kpc i art. 108 § 2 kpc.

Ponownie rozpoznając sprawę, Sąd Rejonowy doprowadzi do ustalenia pełnego kręgu zainteresowanych jej rozstrzygnięciem, wzywając do udziału w sprawie w trybie art. 510 kpc w charakterze uczestnika tegoż postępowania Skarb Państwa – właściciela nieruchomości oraz wezwie wnioskodawcę do sprecyzowania wniosku w zakresie żądania ustanowienia służebności przesyłu – czy żąda ustanowienia służebności na prawie własności czy też na prawie użytkowania wieczystego – co pozwoli Sądowi na właściwe rozpoznanie sprawy, w tym ustalenie odpowiedniego wynagrodzenia za ustanowienie służebności i osoby do tego wynagrodzenia uprawnionej. Działania te oraz ewentualne przeprowadzenie dowodów, o które może zawnioskować wezwany do udziału w sprawie uczestnik, pozwolą więc na dokonanie wszechstronnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego i merytoryczną ocenę zgłoszonych już prawidłowo żądań.

Mając na względzie wszystkie powyższe rozważania, Sąd II instancji orzekł jak w postanowieniu.

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki

SSA w SO Grzegorz Ślęzak SSO Jarosław Gołębiowski

.