Portal Orzeczeń

POSTANOWIENIE

Dnia 12 lipca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Jarosław Gołębiowski
Sędziowie:	SSA w SO Stanisław Łęgosz (spr.) SSO Dariusz Mizera
Protokolant:	st. sekr. sąd. Beata Gosławska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 lipca 2018 roku

sprawy z wniosku A. M.

z udziałem T. W. (1)

o rozgraniczenie

na skutek apelacji uczestnika i zażalenia wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Opocznie

z dnia 31 sierpnia 2017 roku, sygn. akt I Ns 970/14

postanawia:

1.  z urzędu sprostować w punkcie pierwszym niedokładność w oznaczeniu linii granicznej przez dopisanie po słowach „do punktu (...)” następującej treści „i zaznaczonej kolorem czerwonym na mapie sporządzonej przez tegoż biegłego w dniu (...) marca 2018 roku zaewidencjonowanej w dniu 18 kwietnia 2018 roku pod numerem (...)”;

2.  oddalić apelację;

3.  oddalić zażalenie;

4.  nakazać ściągnąć od uczestnika T. W. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Opocznie kwotę 231,32 (dwieście trzydzieści jeden 32/100) złotych tytułem zwrotu wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarbu Państwa;

5.  ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Dariusz Mizera

Sygn. akt II Ca 767/17, II Cz 810/17

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2017r. w sprawie INs 970/14 Sąd Rejonowy w Opocznie rozgraniczył nieruchomość położoną w Ż., obręb Nr (...), gmina D. - (...)powiat (...), oznaczoną w ewidencji gruntów numerem działki (...), stanowiącą własność A. M., dla której w Sądzie Rejonowym w Opocznie Wydziale Ksiąg Wieczystych jest prowadzona księga wieczysta KW (...), z nieruchomością T. W. (2), oznaczoną w ewidencji gruntów numerem działki (...) , dla której jest prowadzona księga wieczysta KW (...) - według przedstawionej na sporządzonym przez biegłego geodetę D. K. (1) szkicu granicznym zaewidencjonowanym przez Starostę (...) w dniu 3.08.2017 r. linii od punktu (...) do punktu (...). Zasądził od T. W. (1) na rzecz A. M. kwotę 785,33 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

Działka oznaczona w ewidencji gruntów numerem (...) o powierzchni (...) ha położona jest w Ż., w gminie D.. Stanowi własność A. M. na mocy umowy darowizny zawartej ze S. B. I voto P., sporządzonej w formie aktu notarialnego przed notariuszem T. D. w dniu 8 kwietnia 2003 r. Rep. (...) Dla nieruchomości tej w Sądzie Rejonowym w Opocznie Wydziale Ksiąg Wieczystych urządzona jest księga wieczysta KW Nr (...). Działka ta wchodziła w skład gospodarstwa rolnego o łącznej powierzchni (...) ha, na które w dniu 3 czerwca 1977 r akt własności ziemi nr (...)otrzymała S. P..

Działka oznaczona w ewidencji gruntów numerem (...) o powierzchni (...) ha położona jest w Ż., w gminie D.. Dla nieruchomości tej w Sądzie Rejonowym w Opocznie Wydziale Ksiąg Wieczystych urządzona jest księga wieczysta Kw Nr (...). Działka ta wchodziła w skład gospodarstwa rolnego o łącznej powierzchni (...) ha, na które akt własności ziemi nr (...)z dnia 28 grudnia 1976 r. otrzymali B. i S. małż. D..

Umową darowizny sporządzoną w formie aktu notarialnego dnia 12.03.2004 r. Rep (...) współwłaściciele i spadkobiercy po B. D. zmarłym (...)r. darowali T. W. (1) udziały wynoszące (...) części w nieruchomości położonej w Ż., oznaczonej numerem działki (...). Przedmiotowa działka stanowi własność T. W. (2) na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Opocznie z dnia 28 października 2013 roku, wydanego w sprawie I Ns 740/13 o zniesienie współwłasności

W latach 60-tych do lat 70-tych J. D. pracował w polu u B. D.. Działka B. D. była wąska i sąsiadowała z zabudowaną działką rodziny W.. D. kazał orać swoją działkę od drogi na róg budynku mieszkalnego i przy samych budynkach W.. Zaznaczał, że nie może odpuścić, bo jak zostawi to W. zagrodzi. Wtedy pomiędzy działkami nie było jeszcze ogrodzenia od drogi. Powstało ono później, najpierw jako płot drewniany, potem słupki betonowe i obecnie słupki murowane.

Działka numer (...) jest niezabudowana, rolnicza i leśna. Rozciąga się ona od drogi wiejskiej do Lasów Państwowych. W stosunku do drogi jest ona położona po skosie. Jej poprzednia właścicielka S. B., I voto P., była chrzestną A. M., początkowo mieszkała ona razem z ojcem A. M. i jego rodziną i wspólnie ta działkę uprawiali. Po zawarciu przez nią związku małżeńskiego z P. w latach 70-tych ojciec A. M. oddał jej tę działkę. Najpierw użytkowała z mężem P., a po jego śmierci z drugim mężem B.. A. M. urodzony w (...) roku pracował na tej działce od dziecka. Pomagał ciotce w jej uprawie co najmniej do 2000 roku, najpierw wtedy kiedy mieszkał u rodziców do 1983-1984 roku, a potem przyjeżdżając z Ł. na każde żniwa i weekendy. Szerokość tej działki wynosiła 17,40 m po skosie drogi.

Działka numer (...) sąsiaduje z działką numer (...), także niezabudowaną. Linia graniczna pomiędzy tymi działkami nie była sporna do 2010 roku. W 2010 roku uległa zmianie na skutek przestawienia płotu przez Państwa Ż..

W 2010 roku A. M. wniósł przeciwko M. Ż. pozew o przywrócenie mu posiadania naruszonego przez M. Ż. pasa gruntu o szerokości (...) cm i długości (...) m, stanowiącego wschodnią część działki nr (...) w Ż.. W uzasadnieniu pozwu podał, że dzierżawca tej działki T. W. (1) M. Ż. zburzył stary płot, który stał w linii granicznej pomiędzy działkami, zabetonował metalowe słupki i postawił płot na terenie działki powoda wchodząc w jej głąb (...) cm na długości (...) m. W toku procesu pozwany M. Ż. zadeklarował rozebrać postawiony płot, co zrobił, a powód A. M. cofnął powództwo i postanowieniem z dnia 25.07.2010 roku Sąd Rejonowy w Opocznie w sprawie sygn. akt IC 173/10 umorzył postępowanie w sprawie.

Niezabudowana, porośnięta murawą działka (...), która poprzednio należała do małżonków D., sąsiaduje z jednej strony z działka (...), a z drugiej strony bezpośrednio z działką (...) zabudowaną, stanowiąca własność także T. W. (1).

W oparciu o opinię biegłego geodety D. K. (2) Sąd Rejonowy do ustaleń faktycznych przyjął, że pomiędzy przedmiotowymi działkami istnieją betonowe punkty graniczne zakopywane prawdopodobnie przy projekcie scalenia. Po nałożeniu na te punkty przewiązki pomiarowej z dokumentów założenia ewidencji gruntów widoczne jest częściowe pokrycie z istniejącym stanem użytkowania. Od strony zachodniej pokrywają się one w większości ze stanem posiadania - wkopane w zachodniej części nieruchomości A. M. głazy trafiają w punkt (...), a miara pomiędzy granicznikami (...) jest zbliżona do miary z ewidencji gruntów, tj. 344,6 m. Układ drogi i ogrodzeń pozwala domniemywać, że (...) nie jest punktem wkopanym w latach 60 - tych przy zakładaniu ewidencji, ale można na podstawie miar z wysokim prawdopodobieństwem stwierdzić, że jest położony na prostej (przedłużeniu granicy zachodniej nieruchomości A. M.). W danych geodezyjnych od tego punktu liczona jest następna przewiązka pomiarowa w kierunku wschodnim, obejmująca sporny odcinek przedmiotowej granicy. Miary nie pokrywają się z danymi ewidencyjnymi. Błędy na poszczególnych nieruchomościach sięgają kilku metrów. Wynika to prawdopodobnie z przeprowadzonej próby projektu scalenia gruntów części siedliskowej w latach 80 - tych, kiedy to wkopano te graniczniki i część mieszkańców przyjęła takie granice. Przepisy prawa w tamtym czasie wykluczały możliwość scalenia obszarów zabudowanych. Po próbie wykonania czynności scaleniowych w obrębie zabudowanych działek, których nie dokończono, graniczniki zostały, ludzie wprowadzili się w stan użytkowania i są różnice. Różnica wynosi 2 m.

W terenie został odnaleziony punkt ewidencyjny (...), natomiast nie został odnaleziony drugi punkt, a tylko po odnalezieniu minimum dwóch punktów można bezkrytycznie stwierdzić, czy odległość między nimi jest zgodna z danymi z ewidencji gruntów. Na podstawie odnalezionych w terenie punktów nie można jednoznacznie stwierdzić, że miarę określoną w operacie podstawowych tj. miarę 17,30 można bezkrytycznie odłożyć od tego punktu. Rurka wbita w podmurówkę może być na przewiązce 2.25. Powierzchnia sporu wynosząca (...) ary mieści się w granicach błędu obliczeniowego ewidencyjnego z lat 60-tych.

Na zarysie pomiarowym widnieje miara 22.50 m na linii działek (...).

Na podstawie istniejącego ogrodzenia pomiędzy działkami (...) być może można pokusić się o tezę stanu posiadanie działki (...) po istniejącej zabudowie, jednak odkładanie miar z zarysu do ogrodzenia, by stwierdzić stan posiadania dla działki (...) to już hipoteza .

Miary na zarysie potwierdzają zgrubnie tezę A. M., natomiast stan użytkowania działek na wschód od spornej granicy, zapisom na zarysie pomiarowym zaprzecza (różnice około 2 m - i dotyczy to wielu działek, a nie jednej). Powstaje zatem domniemanie, że zarys może zawierać błędy, bądź ludzie w nieprawidłowych miejscach użytkują ziemię począwszy od spornej granicy od strony wschodniej.

Biegły sądowy geodeta D. K. (1) sporządził szkic rozgraniczenia nieruchomości położonych w miejscowości Ż. oznaczonych w ewidencji gruntów numerami (...), według linii granicznej od pkt (...) do pkt (...) i na pkt (...) przedstawionej na szkicu granicznym załączonym do opinii z dnia 21.08.2015 r. i został on zaewidencjonowany przez starostę (...) za numerem (...). Został wyznaczony punkt graniczny zgodnie z wymiarami z zarysu pomiarowego na miarę (...) m L. graniczna pomiędzy tymi działkami została oznaczona na szkicu granicznym pomiędzy pkt (...) - (...)

Sąd Rejonowy zważył, iż stosownie do treści przepisu art. 153 k.c., rozgraniczenie nieruchomości następuje według kryteriów określonych w art. 153 k.c., z których każde ma priorytet przed następnym. Zgodnie z powołanym przepisem, gdy granice gruntów stały się sporne, ustalenie ich powinno nastąpić według stanu prawnego. Dopiero po stwierdzeniu, że stanu prawnego nie można stwierdzić, ustalenie granic powinno nastąpić według spokojnego posiadania. Gdyby także spokojnego stanu posiadania nie można było stwierdzić, a postępowanie nie doprowadziłoby do ugody, dopuszczalne jest ustalenie granicy „z uwzględnieniem wszelkich okoliczności".

W tej sprawie właściciele działek położonych w Ż. nr (...)wnosili o dokonanie rozgraniczenie pomiędzy tymi działkami w oparciu o stan prawny, z tym, że każdy ten stan prawny rozumiał inaczej.

W przedmiotowym stanie faktycznym działki stron posiadają uregulowany stan prawny na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250). Wnioskodawca i uczestnik postępowania występujący w tej sprawie to osoby, które nabyły własność tych nieruchomości od poprzednich właścicieli na podstawie umów darowizn, a w przypadku T. W. (1) także postanowienia Sądu o zniesieniu współwłasności.

W przekonaniu Sądu stwierdzenie stanu prawnego nieruchomości stron w tej sprawie nie budzi wątpliwości. Rozgraniczane nieruchomości objęte były postępowaniem uwłaszczeniowym w trybie wyżej cytowanej ustawy z dnia 26.10.1971 r. W przepisie art. 12 ust 7 tej ustawy przewidziano, że w postępowaniu o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości rolnej stan posiadania oraz powierzchnię nieruchomości określa się według danych zawartych w ewidencji gruntów, z uwzględnieniem zmian w stanie samoistnego posiadania, które nastąpiły przed dniem 4.11.1971 r.

Podkreślenia wymaga, że wnioskodawca A. M. od początku toczącego się postępowania o rozgraniczenia, jeszcze w trybie administracyjnym, konsekwentnie wskazywał na przebieg linii granicznej, która potwierdza szerokość jego działki (...) m od osnowy, wskazywał także na szerokości z operatu pomiarowego, na usytuowanie zabudowań na następnej działce rodziny W. nr (...) przy granicy, na błędy popełnione w czasie scalania po 1981 roku i na spokojny zakres posiadania do 2010 roku.

Należy zauważyć, że biegły sądowy geodeta D. K. (1) nie wykluczył prawidłowości przebiegu linii granicznej wskazywanej przez A. M..

Sąd uznał, że zmiany w ewidencji gruntów, czy też w zakresie użytkowania, które nastąpiły przy próbie scalania po 1980 roku nie kreują nowych tytułów własności i właściwie uczestnik postępowania T. W. (1), który był współwłaścicielem działki (...) od 2004 roku, nie wykazał i nie udowodnił stosownie do art. 6 k.c. na podstawie jakiego stanu prawnego ma być ustalony przebieg linii granicznej według wersji przez niego prezentowanej. Dopiero po sporządzeniu szkicu rozgraniczenia przez biegłego sądowego zgłosił on jedyny wniosek o dokonanie oględzin nieruchomości uzasadniając go tym, jak podał, iż myślał, że sprawa potoczy się inaczej i Sąd jemu przyzna rację. Przedmiotowy wniosek jako spóźniony został oddalony .

Mając na uwadze powyższe Sąd podzielił argumentację wnioskodawcy A. M. jako przekonywującą i orzekł jak w punkcie pierwszym postanowienia.

Odnośnie kosztów postępowania to stosownie do art. 152 k.c. koszty rozgraniczenia ponoszą właściciele gruntów sąsiadujących po połowie.

W tej sprawie koszty pierwszej opinii biegłego sadowego geodety poniosły strony po połowie . Wnioskodawca poniósł ponadto koszty opłaty sądowej w kwocie 200,00 zł i koszty uzupełniającej opinii biegłego sądowego w kwotach 471,91 zł i 898,75 zł , czyli łącznie 1570,66 zł : 2 = 785,33 zł i taką kwotę Sąd zasądził od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawcy. Sąd uznał, że w sprawie brak jest podstaw do zastosowania art. 520 § 3 k.p.c. dotyczącego sposobu rozstrzygnięcia o kosztach postępowania z uwagi na to, że mimo oczywistej sprzeczności interesów stron w tej sprawie przy ustalaniu linii granicznej pomiędzy ich działkami, to nie zostały złożone przez uczestnika postępowania T. W. (1) wnioski, które zostały oddalone lub odrzucone, nie postępował on niesumiennie lub oczywiście niewłaściwie.

Od powyższego postanowienia apelację złożył uczestnik T. W. (1). Zarzucił w niej błędne przyjęcie, że podstawą rozgraniczenia jest stan prawny nieruchomości i następnie rozgraniczenie według linii od pkt (...) do punktu (...), podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy, a przede wszystkim opinia biegłego nie daje podstaw do takich ustaleń. Nadto zarzucił oddalenie przez sąd zgłoszonego przez niego wniosku o przeprowadzenie oględzin przedmiotu sporu, podczas gdy dla wyjaśnienia sprawy należało te oględziny przeprowadzić.

Występując z tymi zarzutami wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Z kolei wnioskodawca A. M. złożył zażalenie na rozstrzygnięcie o kosztach postępowania. Kwestionował w nim stanowisko sądu pierwszej instancji, że obie strony powinny ponosić koszty postępowania rozgraniczeniowego po połowie i w związku z tym uczestnik postępowania ma zwrócić wnioskodawcy 785,33 zł. Domagał się zmiany zaskarżonego postanowienia i obciążenie kosztami w całości uczestnika postępowania.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie jest uzasadniona. Przedmiotem postępowania w niniejszej sprawie jest granica między nieruchomością wnioskodawcy A. M. oznaczoną, w ewidencji gruntów jako działka (...), a nieruchomością T. W. (3), oznaczoną jako działka (...) i to nie na całej długości działek tylko na odcinku (...) m od drogi przez wieś do punktu (...) Na pozostałej długości nieruchomości od punktu (...) w kierunku południowym do lasu, strony ustaliły granicę ugodą zawartą na etapie administracyjnego postępowania rozgraniczeniowego. Jak wynika z oględzin przeprowadzonych przez Sąd Okręgowy spór o granicę w istocie rzeczy nie obejmuje całego odcinka od pkt5 do asfaltowej drogi przez wieś. Do połowy długości tego odcinka biegnącego od pkt.(...) w kierunku północnym do drogi, strony są zgodne co do przebiegu granicy według linii wyznaczonej przez biegłego na szkicu granicznym. W zasadzie na tym odcinku granica wyznaczona przez biegłego pokrywa się ze stanem posiadania. Spór co do przebiegu granicy pozostałego odcinka w kierunku drogi przez wieś koncentruje się gównie w pobliżu siedliska uczestnika , znajdującego się na jego działce (...) oraz sadu uczestnik .

Nie jest trafne stanowisko apelującego, że sąd pierwszej instancji błędnie przyjął, że linia rozgraniczeniowa od pkt (...) do pkt (...) zaznaczona na szkicu granicznym sporządzonym przez biegłego i zaewidencjonowanym przez Starostę (...), nie jest granicą nieruchomości według stanu prawnego. Jest to granica wyznaczona w oparciu o dane zawarte w ewidencji gruntów, co wynika nie tylko z informacji zamieszczonych na szkicu ale i ustnej uzupełniającej opinii biegłego, złożonej przed Sądem Okręgowym. Jak wskazał SN w post. z 8.9.2016 r. (II CSK 836/15, Legalis) stan prawny, to stan wynikający przede wszystkim z dokumentów w postaci: map, wyrysów map, operatów geodezyjnych, wyników pomiarów geodezyjnych będących podstawą ewidencji gruntów i wpisów w księgach wieczystych.

Wprawdzie biegły w swojej pisemnej opinii sugerował stronom przyjęcie innego wariantu przebiegu granicy - środkiem spornego obszaru, jednakże strony nie doszły do porozumienia i nie przyjęły wariantu kompromisowego . Skoro wariant ten nie został zaakceptowany przez strony, to nie może być on przedmiotem dalszych rozważań .

W sprawie o rozgraniczenie obowiązuje zasada hierarchii poszczególnych kryteriów rozgraniczeniowych. Pierwszym i podstawowym kryterium rozgraniczeniowym jest stan prawny nieruchomości. Dopiero wówczas gdyby granicy nieruchomości według stanu prawnego nie można ustalić, to zastosowanie mogą mieć pozostałe kryteria rozgraniczeniowe: ostatni spokojny stan posiadania oraz wszystkie okoliczności, w kolejności wyżej przedstawionej.

Obie rozgraniczane nieruchomości mają uregulowanie stany prawne a ich pierwotne tytuły własności, to akty własności ziemi wydane na podstawie ustawy z 26 października 1971 o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych. Ustawa ta przewidywała, że rolnicy spełniający warunki określone w przepisie art. 1 ustawy z mocy prawa nabywają własności nieruchomości według stanu posiadania z dniem wejścia w życie tej ustawy tj. 4 listopada 1971r.

Uczestnik w toku postępowania rozgraniczeniowego nie wykazał, by zakres posiadania jego poprzednika prawnego B. D. co do działki (...) był szerszy i przekraczał linię ewidencyjną zaznaczoną przez biegłego na szkicu rozgraniczeniowym, biegnącą od pkt (...) do pkt (...). Znamienne przy tym jest, że przesłuchany w sprawie świadek J. D., który pracował na polu D., zeznał, że działka D. byłą bardzo wąska i miała tylko 6 redlanek. Zeznania tego świadka nie zostały podważone przez uczestnika, który w toku postępowania dowodowego nie wykazał, by działka ta była szersza.

Przeprowadzony przez sąd drugiej instancji dowód z oględzin nieruchomości potwierdza, że granica ewidencyjna wyznaczona przez biegłego w stosunku do zabudowy znajdującej się na rodowej działce uczestnika W. przylegającej do działki (...), odpowiada szerokość o której zeznawał świadek D.. Uczestnik w sprawie w żaden sposób nie wykazał, że zakres posiadania D. byłby o 2 metry szerszy. Nie wykazał również, że w późniejszym czasie ( po wydaniu aktów własności ziemi ) doszło do zasiedzenia przygranicznych pasów gruntu.

Dlatego też Sąd Okręgowy apelację jako bezzasadną oddalił na podstawie art. 385 kpc, z tym że doprecyzował jedynie treść orzeczenie poprzez dopisanie, że granica została przedstawiona również na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę i zaewidencjonowanej w dniu 18 kwietnia 2018r.

Nie jest natomiast zasadne zażalenie wnioskodawcy. Sąd pierwszej instancji w sposób właściwy ustalił i rozliczył koszty postępowania rozgraniczeniowego.

Dlatego też zażalenie podlega oddaleniu - art. 385 w zw. z art. 397 § 2 kpc.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Dariusz Mizera