Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2020 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	Paweł Hochman
Sędziowie	Grzegorz Ślęzak Paweł Lasoń

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2020 r. w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa A. K.

przeciwko (...) S.A. w L.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia (...) października 2019 r. sygn. akt I C 2138/14

1. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym sentencji w ten sposób, że zasądza od pozwanego (...) S.A. w L. na rzecz powódki A. K. kwotę 4.862 (cztery tysiące osiemset sześćdziesiąt dwa) złote z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 lipca 2015 roku do dnia zapłaty a w pozostałej części powództwo oddala,

2. oddala apelację w pozostałym zakresie,

3. nie obciąża powódki obowiązkiem zwrotu na rzecz pozwanego kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Grzegorz Ślęzak Paweł Hochman Paweł Lasoń

Sygn. akt II Ca 793/19

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 21 listopada 2014 roku A. K. wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego (...) wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z części nieruchomości stanowiących jej własność, położonych w P. przy ulicy (...) o numerze działki (...) oraz w P. przy ulicy (...) o numerze działki (...), które zostały wykorzystane pod posadowienie energetycznych linii przesyłowych, za okres od 1 grudnia 2004 roku do 21 grudnia 2005 roku, w kwocie 22.000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia wniesienia powództwa, a także o zasądzenie od pozwanej kosztów postępowania.

Na wezwanie Sądu Rejonowego powódka pismem z dnia 5 grudnia 2014 roku wskazała, iż pozwaną jest (...)

W odpowiedzi na pozew pełnomocnik pozwanej wniósł o oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, przeprowadzenie dowodów wskazanych w tym piśmie. Pozwana wywiodła zarzut zasiedzenia służebności przesyłu w stosunku do obu nieruchomości, wskazując, iż nieprzerwanie użytkuje urządzenia zlokalizowane na działce w P. od 1971 r. i na działce w P. od 6 września 1978 r.

Wyrokiem wstępnym z dnia 22 lutego 2016 roku tutejszy Sąd Rejonowy uznał roszczenie za usprawiedliwione co do zasady.

Na skutek apelacji pozwanej spółki wyrokiem z dnia 6 czerwca 2016 roku Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w sprawie II Ca 298/16 uchylił powyższy wyrok wstępny i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Piotrkowie Trybunalskim do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego w orzeczeniu kończącym postępowanie.

Pismem procesowym z dnia 21 lutego 2017 roku pełnomocnik powódki rozszerzył żądanie pozwu i wnosił dodatkowo o zasądzenie od pozwanej kwoty 5.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia odpisu pisma rozszerzającego powództwo do dnia zapłaty, tytułem częściowego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w okresie od 01.01.2006 r. do 21.02.2017 r.

Pismem z dnia 23 marca 2017 roku pełnomocnik pozwanej wnosił o oddalenie powództwa, w tym również w zakresie zmodyfikowanym.

Pełnomocnik powódki na terminie rozprawy w dniu 20 lutego 2019 roku popierał powództwo i sprecyzował, powódka dochodzi łącznie zapłaty kwoty 27.000,00 zł, przy czym 1.200,00 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z działki (...) przy ul. (...), za okres od 01.12.2004 r. do 31.12.2005 r., 5.300,00 zł tytułem wynagrodzenia za korzystanie z działki (...) za okres od 01.12.2004 r. do 31.12.2005 r. i 20.500,00 zł tytułem częściowego wynagrodzenia za korzystanie z działki (...) za okres od 01.01.2006 r. do 15.01.2019 r.

Wyrokiem z dnia 9 października 2019 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim oddalił powództwo; nie obciążył powódki kosztami procesu, oraz nie obciążył stron kosztami opinii biegłych poniesionymi tymczasowo przez Skarb Państwa.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia Sądu Rejonowego:

Po W. K. zmarłym (...) roku spadek nabyła w całości A. K.. Spadek po K. C. zmarłej (...) roku nabyła H. R. w całości.

A. K. i H. R. zniosły współwłasność działki o numerze ewidencyjnym (...), umową zawartą w dniu (...) roku w ten sposób, że na wyłączną własność nieruchomość tę nabyła powódka.

Prawo własności działki gruntu położonej w miejscowości P. przy ulicy (...), w Gminie S., oznaczonej numerem (...) w dniu (...) roku zostało przekazane przez I. R. oraz W. R. na rzecz G. i A. małżeństwa R.. Obecnie jedyną właścicielką nieruchomości jest A. K..

Działka powódki położona w P. o numerze (...) w obrębie (...) przy ul. (...), dla której urządzona jest księga wieczysta nr (...), ma kształt prostokąta, którego dłuższy bok biegnie wzdłuż ulicy (...), a krótszy bok wzdłuż ulicy (...). Nad nieruchomością wzdłuż ulicy (...) przebiega odcinek linii napowietrznej nieizolowanej niskiego napięcia 0,4 kV nN z 4 stanowiskami słupowymi, zasilanej ze stacji transformatorowej wnętrzowej 15 kV SN/0,4kV nN (...), wchodzące w skład przedsiębiorstwa pozwanej. Linia ta oświetla ulicę (...) i poprzez przyłącza zasila nieruchomości położone po drugiej stronie ulicy. Odległość pomiędzy skrajnymi przewodami roboczymi linii napowietrznej wynosi 1 m. Od słupa oznaczonego nr (...), wzdłuż ulicy (...), przebiega linia napowietrzna izolowana zasilana ze stacji nr 1- (...) i usytuowana w granicy działki nr (...) i pasa drogowego przy ul. (...).

Linia energetyczna, wsparta na drewnianych słupach, została wybudowana w 1971 roku po prawej ulicy (...) (patrząc w kierunku M.).

W latach 90-tych XX wieku, po lewej stronie ulicy, za działką powódki, wybudowana została stacja benzynowa, obecnie nieczynna. Z uwagi na potrzebę zasilenia jej w energię elektryczną, linia energetyczna z prawej strony ulicy (...) została przeniesiona na jej lewą stronę. Po prawej stronie do chwili obecnej znajdują się pozostałości infrastruktury w postaci drewnianych słupów. Na działce powódki ustawiono wówczas 4 słupy betonowe, na których wsparto nieizolowaną linię energetyczną. Przebieg linii nie uległ zmianie do czasu jej kolejnej przebudowy w 2006 roku.

Właściwy organ administracji publicznej w dniu 14 lipca 2005 roku wydał decyzję o lokalizacji inwestycji celu publicznego, obejmującej sposób zagospodarowania przestrzennego i warunki zabudowy terenu, dotyczącej między innymi działki nr (...) w P., dla inwestycji polegającej na budowie linii energetycznej napowietrznej oraz wymianie linii istniejących wraz z ustawieniem nowych słupów energetycznych. Na potrzeby realizacji tej inwestycji w zakresie działki nr (...), w dniu (...) roku, inwestor reprezentowany przez Z. C. - kierownika (...) w K. przedstawił do podpisu umowę o udostępnieniu gruntu obejmującego tę działkę celem realizowania inwestycji linii niskiego napięcia polegającej na wymianie kabli nieizolowanych na zawierające otulinę. Dokument ten podpisał Z. C. oraz W. K., a nad jego podpisem poczyniono wzmiankę, iż K. C. - współwłaścicielka - nie żyje.

Na budowę i przebudowę odcinka sieci przesyłowej przebiegającej przez nieruchomość powódki wyraził zgodę jej poprzedni właściciel. Od chwili budowy z linii energetycznych stale korzystali poprzednicy prawni pozwanej spółki, a po przeniesieniu posiadania także pozwana.

Słupy betonowe posadowione na działce powódki wzdłuż ul. (...) zostały wymienione na słupy wirowane bliźniacze. Od słupa oznaczonego nr (...) linia energetyczna napowietrzna słupowa została przebudowana na dwa odcinki linii kablowej 0,4 kV nN niskiego napięcia, które stanowią przedłużenie odcinka linii napowietrznej 0,4 kV wraz z 4 stanowiskami słupowymi, zasilanej ze stacji transformatorowej wnętrzowej 15 kV SN/0,4kV nN (...). Te dwie linie kablowe schodzą po słupie nr (...) do ziemi i biegną częściowo wzdłuż ul. (...), dalej odbijają w kierunku na sąsiednią działkę nie będącą własnością powódki i znów wchodzą na ten sam tor biegnącej linii wzdłuż ulicy (...) - linia ta już jest usytuowana poza działką powódki A. R.. Dalej dwie linie kablowe poza działką (...) wchodzą po słupie wirowanym podwójnym i połączona linia poprzez złącza z przewodami nieizolowanymi linii napowietrznej dalej biegnie wzdłuż ul. (...) (w kierunku M.).

Linia napowietrzna odbiegająca ze stanowiska słupowego nr (...) została przebudowana na dwie linie kablowe w związku z budową obwodnicy miasta. W związku z przebudową linii słup oznaczony nr (...) został wymieniony na nowy słup wirowy posadowiony w trasie linii, lecz przesunięty o ok. 1 m w kierunku M..

Przez nieruchomość powódki w zakresie działki gruntu nr (...) przy ul. (...) w P., gminie S. przebiega odcinek linii napowietrznej 0,4 kV nN niskiego napięcia, zasilanej ze stacji transformatorowej nr (...), modernizowanej w 1978 roku, wraz z 2 stanowiskami słupowymi i przyłączami energetycznymi do sąsiednich. Wysokość linii napowietrznej wynosi ok. 6,30 m. Linia istnieje co najmniej od 6 września 1978 roku, kiedy to przeprowadzona została modernizacja tej linii. W następnych latach linia nie była modernizowana.

Pozwana jest następcą prawnym przedsiębiorstwa państwowego Zakład (...). Zarządzeniem numer (...) wydanym dnia (...) roku w sprawie dostosowania terenowej organizacji energetyki do podziału administracyjnego Państwa w związku z ustawą z dnia 28 maja 1975 roku o dwustopniowym podziale administracji Państwa oraz zmianie ustawy o radach narodowych N. zmienił nazwę Zakład (...) na Zakład (...). Zakłady (...), czyli między innymi Zakład (...) z siedzibą w Ł. objął obszar ówczesnych województw (...), (...) i (...).

Zarządzeniem Ministra Przemysłu numer (...) z dnia (...) roku utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...) w Ł.. Utworzonemu przedsiębiorstwu przypadły składniki mienia z podziału przedsiębiorstwa państwowego (...) w W..

Przedsiębiorstwo Państwowe Zakład (...) w Ł. zostało przekształcone w dniu (...) roku mocą aktu przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną - Zakład (...) Spółka Akcyjna. Na rzecz spółki nastąpiło przeniesienie własności mienia przekształcanego przedsiębiorstwa państwowego.

Postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi z dnia 15.12.2008 r. podmiot ten został wpisany do rejestru przedsiębiorców pod firmą (...) Spółka Akcyjna.

W razie konieczności przycięcia gałęzi drzew znajdujących się w sąsiedztwie linii energetycznych lub innych prac związanych z utrzymywaniem linii energetycznej pracownicy pozwanej spółki zwracają się o zgodę na wejście na teren właścicieli gruntów i drzew.

Zgodę na wejście na działkę (...) w P. w celu dokonania modernizacji linii energetycznej w 2006 r. wyrażał dziadek powódki.

Pismem z dnia 31.10.2014 r. powódka wezwała pozwaną do zawarcia umowy o korzystanie z jej gruntu z zastrzeżeniem, iż brak reakcji skutkować będzie wystąpieniem na drogę sądową.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że powyższe ustalenia poczynił na podstawie zaoferowanego przez strony materiału dowodowego, głównie przedstawionej przez stronę pozwaną dokumentacji świadczącej o datach powstania i oddania do użytkowania poszczególnych linii energetycznych a także na podstawie opinii głównej i uzupełniającej biegłego w zakresie urządzeń i instalacji elektroenergetycznych B. K.. Pozwana spółka nie kwestionowała ustalonego przez biegłego przebiegu linii energetycznych i lokalizacji słupów. Pełnomocnik powódki kwestionował opinię biegłego, dlatego Sąd dopuścił dowód z opinii uzupełniającej. Biegły w opinii uzupełniającej ustosunkował się do wszystkich zarzutów kierowanych w stronę opinii i podtrzymał wnioski sformułowane w opinii głównej w całości. W ocenie Sądu obie opinie B. K. są pełne, rzetelne i fachowe a przez to wiarygodne. Nie zawierają sprzeczności a nadto ostatecznie nie były kwestionowane przez strony postępowania i mogły zatem stanowić podstawę czynienia ustaleń faktycznych w sprawie. W toku informacyjnego przesłuchania na rozprawie w dniu 20 maja 2015 roku powódka A. K. sama przyznała, że objętą pozwem nieruchomość o numerze działki (...) posiada po babci i jest jej właścicielem od 2013 roku, kiedy przedmiotowe linie energetyczne już istniały. Zaś zakład energetyczny wjeżdżał na grunt w celach modernizacji, remontu i konserwacji linii i słupów za zgodą wyrażoną przez dziadka powódki a ostatnie takie czynności były wykonywane w 2006 roku w związku z przebudową linii. Dla Sądu wiarygodne były także zeznania świadka M. P., zarówno złożone w dniu 06.07.2015 r., jak i 08.02.2017 r. z uwagi na to, że znajdują pokrycie w pozostałym zgormadzonym w sprawie materiałem dowodowym, w tym z dokumentacją budowy linii niskiego napięcia przy ul. (...). Świadek ten wskazał na fakt przeniesienia linii energetycznej z prawej strony ulicy (...) na jej lewą stronę w latach 90-tych. Zeznania te mają odzwierciedlenie również w pozostałościach infrastruktury w postaci drewnianych słupów po prawej stronie ulicy (...). Ponadto pozwany nie kwestionował faktów wskazanych przez świadka, powołanego przez stronę powodową i nie zaproponował żadnych dowodów przeciwnych na te okoliczności. Wiarygodne dla sądu były również zeznania świadka K. O., z których wynika, że pracownicy wykonujący remont linii energetycznej w P. nie pytali o zgodę właścicieli gruntów na wejście na teren nieruchomości. W przypadku zaś działki w P. zgodę na czynności związane z przebudową linii wyraził ówczesny właściciel gruntu. Sąd pominął opinie biegłego geodety K. S. oraz opinię główną i uzupełniające biegłego z zakresu szacowania nieruchomości M. R. jako ostatecznie nieprzydatne do rozstrzygnięcia.

Uznając, że powództwo jest niezasadne Sąd Rejonowy zważył, że w przedmiotowej sprawie powódka żądała wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jej dwóch nieruchomości - oznaczonej nr (...) położonej w P. oraz nr (...) położonej w P. - a zatem jej roszczenia wynikają z przepisów art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c., które dają podstawę do domagania się przez właściciela rzeczy od jej samoistnego posiadacza zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z owej rzeczy. Artykuł 224 § 1 k.c. stanowi, że samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył (art. 224 § 2 k.c.). Obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego (art. 225 k.c.).

W ocenie Sądu pierwszej instancji, bezspornym w niniejszej sprawie jest fakt, że powódka jest właścicielem dwóch nieruchomości, z których to obecnie korzysta pozwany (...) S.A., a wcześniej jego poprzednicy prawni - w zakresie posadowienia i wykorzystania słupów instalacji energetycznej oraz linii energetycznej na każdej z działek. Bezsporne jest również, że w P. na działce powódki nr (...) usytuowane są dwa słupy i posadowiona na nich jest linia energetyczna, której ostatnia modernizacja miała miejsce w 1978 r. i od tego czasu umiejscowienie urządzeń nie uległo zmianie. Odbiór techniczny linii po jej modernizacji odbył się w dniu 6.09.1978 r. Pracownicy poprzednika prawnego pozwanej nie pytali o zgodę na wejście na grunt powódki w celu wykonania prac. Linia energetyczna wraz z słupami wzdłuż ulicy (...) w P. została wybudowana w 1971 r. i od tego czasu co najmniej dwukrotnie jej przebieg ulegał zmianie w związku z dokonywanymi modernizacjami i przebudową - pierwszy raz w latach 90-tych XX wieku i drugi raz w 2006 roku.

Sąd wyjaśnił, że jego ocenie podlegał również zgłoszony w toku postępowania przez stronę pozwaną zarzut zasiedzenia służebności gruntowych treścią odpowiadających służebności przesyłu na obu działkach powódki. Wskazał, że służebność przesyłu została wprowadzona do polskiego sytemu prawa 3 sierpnia 2008 roku ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2008 r., Nr 116, poz. 731), jednak, co do okresu poprzedzającego tę datę, stan korzystania z gruntu w celach przesyłowych uznaje się za posiadanie służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu. Wówczas do tego rodzaju stosunków mogły znaleźć zastosowanie przepisy o służebnościach gruntowych (tak SN w uchwale z dnia 17 stycznia 2003 r., III CZP 79/02, OSNC 2003/11/142, Biul.SN 2003/1/6). W świetle art. 172 § 1 i § 2 k.c. posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Zgodnie z art. 292 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c. przez zasiedzenie może być nabyta służebność przesyłu tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. W takim przypadku odpowiednie zastosowanie mają przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie.

Sąd Rejonowy dopuścił, zakwalifikowanie stanu władania urządzeniami przesyłowymi wybudowanymi przez przedsiębiorstwo przesyłowe na cudzym gruncie i eksploatowanymi przez to przedsiębiorstwo przed dniem 3 sierpnia 2008 r. jako posiadanie samoistne wykonywane w zakresie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu, które po dniu 3 sierpnia 2008 r. prowadzi do zasiedzenia służebności przesyłu (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2013 r., III CZP 18/13, OSNC 2013, nr 12, poz. 139, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2008 r., II CSK 389/08, niepubl.). W jego ocenie powyżej przytoczone przepisy znajdują zastosowanie - na mocy przepisu art. 352 § 2 k.c. - do sytuacji, gdy ktoś faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności. Jest on, bowiem wówczas posiadaczem służebności, a do tego stosunku prawnego stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy (art. 352 § 1 k.c.). Sporną w niniejszym postępowaniu była okoliczność, czy pozwany nabył w drodze zasiedzenia służebność przesyłu i czy nabycie to wyłącza możliwość dochodzenia roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości powódki. Powyższe oznacza, że roszczenie właściciela przeciwko posiadaczowi rzeczy o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy jest uzależniona od następujących przesłanek: istnienia po stronie wierzyciela przymiotu właściciela posiadania samoistnego lub zależnego rzeczy przez dłużnika brak zgodności z prawem posiadania dłużnika i dobra lub zła wiara posiadacza.

Dalej Sąd meritii wyjaśnił, że przepisy Kodeksu cywilnego w art. 7 wprowadzają wzruszalne domniemanie istnienia dobrej wiary, jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 30 października 2018 r., sygn. II CSK 264/18 wskazał, że „posiadanie przez przedsiębiorcę przesyłowego i jego poprzedników prawnych służebności przesyłu lub służebności gruntowej o treści służebności przesyłu bez zawarcia umowy w formie aktu notarialnego uprawniającego do korzystania z nieruchomości osób trzecich oraz bez uzyskania przez przedsiębiorstwo przesyłowe decyzji wywłaszczeniowej może być posiadaniem w dobrej wierze. Dobra wiara zasiadującego posiadacza występuje wówczas, gdy ingerowanie w cudzą własność w zakresie odpowiadającym służebności rozpoczęło się w takich okolicznościach, które usprawiedliwiały przekonanie posiadacza że nie narusza on cudzego prawą względnie gdy posiadacz powołując się na przysługujące mu prawo błędnie przypuszczą że prawo to mu przysługuje, jeśli tylko owo błędne przypuszczenie w danych okolicznościach sprawy uznać należy za usprawiedliwione. Z kolei w złej wierze jest ten, kto powołując się na przysługujące mu prawo wie, że prawo to mu nie przysługuje albo też ten, kto wprawdzie ma świadomość co do nieprzysługiwania mu określonego prawą jednakże jego niewiedza nie jest usprawiedliwiona w świetle okoliczności danej sprawy. Dobrą wiarę wyłącza zarówno pozytywna wiedza o braku przysługującego prawą jak i brak takiej wiedzy wynikający z braku należytej staranności, a więc niedbalstwa. Dlatego rozstrzygając, czy uzyskanie posiadania służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu nastąpiło w złej wierze, należy mieć na względzie całokształt okoliczności poprzedzających i towarzyszących uzyskaniu posiadania służebności, a domniemanie dobrej wiary jest obalone, gdy z całokształtu okoliczności wynika, że przedsiębiorca przesyłowy w chwili uzyskania posiadania wiedział lub powinien wiedzieć przy zachowaniu wymaganej staranności, że do nieruchomości, na której zlokalizowane są urządzenia przesyłowe, nie przysługuje mu prawo o treści odpowiadającej służebności przesyłu”. Wskazał, że zarzut zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu jest zasadny w zakresie działki nr (...) położonej w P.. Ma tu zastosowanie domniemanie wynikające z art. 7 k.c. Domniemanie dobrej wiary mając charakter wzruszalny przerzuca ciężar dowodu złej wiary posiadacza na właściciela. Oznacza to, że to strona powodowa powinna wykazać, że pozwana lub jej poprzednicy prawni byli posiadaczami służebności w złej wierze, to jest wiedzieli lub na podstawie towarzyszących okoliczności powinni wiedzieć, że nie przysługuje im uprawnienie do korzystania z nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu. Materiał dowodowy takich okoliczności nie zawierał. Tym bardziej, iż sama powódka w wyjaśnieniach informacyjnych wskazała, że nikt nie pytał jej o zgodę na wejście na grunt. Tą okoliczność potwierdził pracownik pozwanej. Okoliczności te świadczą o tym, że posiadanie przez pozwaną służebności obejmującej działkę nr (...) w P., było posiadaniem samoistnym służebności przesyłu w zakresie urządzeń, które są bez wątpienia trwałymi i widocznymi urządzeniami w postaci linii energetycznej. Linia energetyczna w P. została oddana do eksploatacji w dniu 1.09.1978 r. a w dniu 6.09.1978 r. odbył się odbiór techniczny wskazanej instalacji. Początek biegu zasiedzenia rozpoczął bieg od wskazanej chwili. Została zatem spełniona przesłanka upływu czasu. Linie modernizowane były w roku 1979, i od tej daty nie zmieniły swojego usytuowania. Rozważanie czy poprzednik prawny pozwanej objął posiadanie w dobrej czy złej wierze nie ma w tym wypadku większego znaczenia, bowiem przyjmując nawet złą wiarę pozwanej, 30-letni okres zasiedzenia służebności upłyną najpóźniej z dniem 6.09.2008 r. Skoro pozwana zasiedziała służebność gruntową o treści służebności przesyłu we wskazanym terminie, to odpada przesłanka braku zgodności z prawem posiadania, co skutkować musi oddaleniem powództwa o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

W odniesieniu do działki (...) w P. przy ulicy (...) zarzut zasiedzenia nie może odnieść skutku. Protokół odbioru technicznego linii energetycznej i przekazania jej do eksploatacji wskazuje, że powyższe nastąpiło w dniu 10.03.1971 r. Należy wskazać, że linia energetyczna biegnąca wzdłuż ulicy (...) była co najmniej dwukrotnie przebudowywana. Pierwszy raz w latach 90-tych i drugi raz w 2006 roku, a zatem co najmniej dwukrotnie nastąpiła zmiana jej położenia. Zatem urządzenie przesyłowe znajdujące się na działce powódki w rozumieniu art. 292 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c. mimo, że nosi cechy widocznego, to jednak pozbawiony jest charakteru trwałości. Wykazanie, że urządzenia służące do przesyłu mediów w zakresie działalności przedsiębiorstwa przesyłowego istniały w oznaczonym miejscu i były wykorzystywane do tego celu oraz że działanie to jest kontynuowane przez następców prawnych pozwanej - należy do strony która z faktów tych wywodzi korzystne dla siebie skutki prawne (art. 6 k.c.). W przypadku linii energetycznej wystarczające jest wykazanie jej trwałego, niepodlegającego zmianom, przebiegu i lokalizacji na nieruchomości obciążonej - co w niniejszej sprawie nie miało miejsca Pozwana nie podjęła w tym zakresie żadnej inicjatywy dowodowej poza przedłożeniem dokumentów z lat 70-tych. Ponadto posiadania pozwanej w zakresie działki (...) w P. nie można określić mianem samoistnego, bowiem wejście na grunt w celu przebudowy lub modernizacji każdorazowo poprzedzało pytanie ówczesnych właścicieli o zgodę. Taka sytuacja miała miejsce m.in. w 2004 roku, kiedy to ówcześni właściciele działki (...) wyrazili zgodę na przeprowadzenie prac instalatorskich związanych z posadowieniem linii w 2006 roku. Posadowienie i modernizacja przedmiotowej sieci została dokonana na podstawie decyzji administracyjnej określającej sposób zagospodarowania i zabudowy terenu oraz, co równie istotne, za zgodą ówczesnego właściciela przedmiotowych nieruchomości. Zgoda na posadowienie sieci musiała wiązać się ze zgodą na wejście na teren nieruchomości i korzystanie z niej w zakresie niezbędnym do posadowienia infrastruktury. Taki stan trwał aż do czasu, kiedy to powódka wystąpiła z pismem do pozwanej o zawarcie umowy o korzystanie z jej gruntu bez wynagrodzenia (dnia 31.10.2014 r.) Pozwana uzyskując zgodę ówczesnego właściciela, miała prawo być przekonana o istnieniu swojego uprawnienia do trwałego wykorzystywania przedmiotowej nieruchomości jako elementu swojej sieci. Należy uznać, że przekonanie pozwanej było usprawiedliwione. Jak bowiem wskazano wyżej pozwana była uprawniona do posadowienia infrastruktury na przedmiotowych nieruchomościach na podstawie decyzji administracyjnej, a pozwolenie udzielone przez ówczesnego właściciela nieruchomości dawało przesłankę, by uznać, iż może ona nieodpłatnie korzystać z nieruchomości powodów, zatem przez cały okres korzystania z gruntu pozostawała w dobrej wierze. Wezwanie przesądowe wpłynęło do pozwanej dopiero 31 października 2014 r., co wobec pozostawania przez pozwaną do tego czasu w dobrej wierze, nie pozwala na dochodzenie należności za wskazany okres. Tym samym żądanie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości powódki w zakresie działki (...) w P. podlegało oddaleniu jako niezasadne.

Uwzględniając powyższe, Sąd rozpoznając niniejszą sprawę oddalił żądanie powódki w całości, o czym orzekł w punkcie 1 sentencji wyroku. Sąd uznał, że w tym przypadku znajduje zastosowanie przepis art. 102 k.p.c. i przewidziana w nim zasada słuszności, zgodnie z którą w wypadkach szczególnie uzasadnionych Sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej kosztami w ogóle. Powódka dochodziła swoich roszczeń w dobrej wierze, zmierzając do zaspokojenia swoich interesów w sposób przewidziany przez przepisy prawa. W momencie wystąpienia na drogę sądową jej żądania nosiły cechy wiarygodności i na pewno nie można było określić ich mianem oczywiście bezpodstawnych. Wszystkie te okoliczności uzasadniały potraktowanie przypadku powodów jako szczególnego. Z tych przyczyn Sąd orzekł o nieobciążaniu jej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu.

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka A. K.. Działający w jej imieniu pełnomocnik zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim w części oddalającej powództwo co do kwoty 18109,50 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z działki nr (...) położonej w P. przy ul. (...) w okresie od 1.01.2006 r. do 31.06.2015 r. wraz z odsetkami (tj. w zakresie pkt. 1).

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1. naruszenie prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę zebranego materiału dowodowego w sprawie, dokonaną wybiórczo i wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego, a także brak wszechstronnego rozważania materiału dowodowego i dokonanie jego oceny z pominięciem istotnej jego części polegające na:

a. pominięciu, że przy zawieraniu umowy o udostępnienie gruntu obejmującego działkę nr (...) celem realizowania inwestycji linii niskiego napięcia, która jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu i wymaga zgodnie z art. 199 k.c. zgody wszystkich współwłaścicieli nieruchomości, pozwany nie Uzyskał zgody współwłaścicielki H. R. (umowa została podpisana jedynie przez W. K.), a tym samym nie można stwierdzić, że pozwany pozostawał w usprawiedliwionym przekonaniu, że posiada tytuł prawny do korzystania z nieruchomości;

b. błędnym przyjęciu, że zawarcie przez poprzednika prawnego powódki - W. K. umowy o udostępnieniu gruntu obejmującego działkę nr (...) celem realizowania inwestycji linii niskiego napięcia było równoznaczne z udzieleniem zgody na korzystanie z tych instalacji oraz nieruchomości, przez które instalacje te przebiegają, polegającego na prowadzeniu prac o charakterze konserwacyjnym, czy też dokonywaniu napraw w razie awarii przez dalszy czas, a co za tym idzie uznanie, że co najmniej do dnia 31.10.2014 r. (wezwanie powódki skierowane do pozwanego o zawarcie umowy o korzystanie z nieruchomości) pozwany był w dobrej wierze;

2. naruszenie prawa materialnego tj. art. art. 224 § 1 k.c. w związku z art. 230 k.c. poprzez jego zastosowanie w sprawie i uznanie, że pozwana w okresie objętym pozwem była posiadaczem przedmiotowej części nieruchomości w dobrej wierze i w związku z powyższym powódce nie jest należne wynagrodzenie za bezumowne korzystanie przez pozwaną z przedmiotowej nieruchomości;

3. naruszenie prawa materialnego tj. art. 225 §1 k.c. poprzez jego niezastosowanie w sprawie pomimo że pozwana i jej poprzednicy prawni nie dysponowali oświadczeniem właściciela złożonym w formie aktu notarialnego zgodnie z wymogami art. 245 § 2 k.c. o ustanowieniu ograniczonego prawa rzeczowego na rzecz właściciela urządzeń, a zatem byli posiadaczem w złej wierze.

Mając na uwadze powyższe uchybienia wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 18109,50 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z działki nr (...) położonej w P. przy ul. (...) w okresie od 1.01.2006 r. do 31.06.2015 r. wraz z odsetkami ustawowymi za okres od wytoczenia powództwa do dnia 31.12.2015 r.; ustawowymi za opóźnienie za okres od 1.01.2016 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja jest częściowo uzasadniona.

Zakres wniesionej skargi apelacyjnej usprawiedliwia ograniczenie przedmiotowych rozważań do oceny zasadności rozstrzygnięcia, w zakresie żądania zasądzenia odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości powódki - działki nr (...) położonej w P. przy ul. (...).

W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że w ocenie Sądu Okręgowego dokonane przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne obarczone są jednym istotnym dla dalszych rozważań błędem. Z zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie wynika bowiem, że w połowie lat dziewięćdziesiątych doszło do przebudowy linii energetycznej przebiegającej nad działką powódki i co za tym idzie, że przebudowa ta polegała na przeniesieniu wskazanej linii na drugą stronę ulicy (...) w P. ( a więc na działkę stanowiącą obecnie własność powódki ). Dokonując takich ustaleń Sąd pierwszej instancji z niezrozumiałych względów pominął opinię biegłego B. K. uznając, za bardzie wartościowe dowodowo zeznania świadka M. P.. Jednocześnie w niekonsekwentny sposób odnosząc się do powyżej powołanej opinii w całości uznał ją za wiarygodną i zaliczył w poczet materiału dowodowego.

W tym miejscu należy przypomnieć, że biegły B. K. w swej opinii w sposób jednoznaczny wyjaśnił, że na działce powódki położonej w P. o nr (...) linia niskiego napięcia przebiega od 1971 r. oraz wskazał, że jej modernizacja miała miejsce dopiero w 2006 r. ( opinia k. 321 ). Wyjaśnił, jednocześnie, ze innych modernizacji, przebudów i przenoszeń wskazanej linii nie było ( opinia k. 340 ). Podkreślić należy, że odpowiadając na wątpliwości pełnomocnika powódki powyższe stanowisko potwierdził w opinii uzupełniającej odwołując się do posiadanej dokumentacji, wyjaśnień pracowników strony pozwanej i dokonanych oględzin ( opinia uzupełniająca k. 393 ). W ocenie Sądu Okręgowego wynikającego z powyższej opinii ustalenia nie może podważyć fakt, że po przeciwnej stronie ulicy (...) znajdują się nieużywane obecnie drewniane słupy. Brak jednoznacznej odpowiedzi w jakim celu zostały posadowione wyklucza przyjęcie, że do połowy lat dziewięćdziesiątych umieszczona była na nich linia energetyczna ( później przeniesiona na drugą stronę ulicy ). Odwołując się do doświadczenia życiowego, wskazać należy że słupy te nie musiały być wykorzystywane jako element infrastruktury energetycznej, mogły chociażby służyć jako linia telefoniczna. Wystarczającym dowodem potwierdzającym tą okoliczność nie mogą być również zeznania świadka M. P.. Porównanie opinii biegłego, który dokonał stosownych ustaleń w zakresie przebiegu omawianej linii na podstawie dokumentów i oględzin z zeznaniami świadka, który twierdzenia w omawianym zakresie oparł jedynie na swoich spostrzeżeniach karze uwzględnić jako miarodajny pierwszy z wskazanych dowodów. Jednocześnie czego nie dostrzegł Sąd pierwszej instancji zeznania M. P. pozostają w sprzeczności z zeznaniami świadka K. O., który nie potwierdził przebudowy linii w połowie lat dziewięćdziesiątych ( zeznania świadka protokół od 17 do 20 min. nagranie k. 191 ).

Powyższe uwagi prowadzą do przyjęcia, że podstawą rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego staje się ustalenie, że linia energetyczna przebiegająca nad działką powódki została wybudowana w 1971 r. i do 2006 r, nie zmieniła swojego przebiegu.

Uzupełniając dokonane przez Sąd pierwszej instancji ustalenia Sąd Okręgowy przyjmuje również, że modernizacja linii przebiegającej nad działką powódki dokonana w 2006 r. obejmowała demontaż linii napowietrznej od słupa nr (...) i jej przebudowę na dwie linie kablowe 0,4 kV nN. Wskazane linie schodzą po słupie do ziemi, biegną częściowo wzdłuż ul. (...) a następnie odbijają w kierunku działki sąsiadującej nie stanowiącej własności powódki. Wymiana pozostałych słupów i kabli na izolowane nie wiązała się ze zmianą zakresu ingerencji w działkę powódki. ( dowód: opinia biegłego k. 322 )

Powierzchnia pasa eksploatacyjnego linii kablowej obejmuje 119 m ² . Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z działki powódki we wskazanym zakresie wynosiło 572 zł. w stosunku rocznym. ( dowód: uzupełniająca opinia biegłego M. R. k. 529 )

Wskazane wyżej uzupełnienie ustaleń faktycznych jawą się jako niezbędna biorąc pod uwagę dalsze rozważania. Uprawnienia do jego dokonania nie podważa okoliczność, że powódka w wniesionej apelacji nie zgłaszała zastrzeżeń w tym zakresie, skoro zaprezentowane przez Sąd pierwszej instancji ustalenie było zbieżne z jej stanowiskiem. Podkreślić należy, że Sąd drugiej instancji, zgodnie z zasadą apelacji pełnej jest zobowiązany do orzekania na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w postępowaniu ( art. 382 k.p.c.).

Jak wynika z opinii biegłego linia energetyczna nad działką powódki przebiega nieprzerwanie od początku lat 70- tych. Jej przebieg do 2006 r. był w zasadzie nie naruszony. Wobec powyższego nieuprawnione było przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji, że pozwany broniąc się przed żądaniem pozwu nie mógł skutecznie skorzystać z zarzutu zasiedzenia. W konsekwencji żądanie powódki w zakresie wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości nie może być uwzględnione w zakresie w jakim pozwany nabył prawo odpowiadające służebności przesyłu w drodze zasiedzenia.

Możliwość nabycia prawa odpowiadającego treścią służebności przesyłu jest powszechnie akceptowana w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego. Tytułem przykładu należy w tym miejscu ograniczyć się do powołania postanowienia Sądu Najwyższego z 6 czerwca 2019 r. ( sygn. akt II CSK 626/18 ), w którym wyjaśniono, że przed uregulowaniem w Kodeksie cywilnym służebności przesyłu (art. 305 ¹ - 305 ⁴) dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa. Natomiast okres występowania na nieruchomości stanu faktycznego odpowiadającego treści służebności przesyłu przed wejściem w życie art. 305 ¹ - 305 ⁴ k.c. podlega doliczeniu do czasu posiadania wymaganego do zasiedzenia tej służebności. Akceptując w pełni powyższą linię orzeczniczą Sąd Okręgowy stwierdza, że w przedmiotowej sprawie pozwany ( oraz jego poprzednicy prawni ) był posiadaczem samoistnym w złej wierze wskazanego prawa przez okres trzydziestu lat. Sąd Okręgowy uznaje tym samym, że do zasiedzenia wskazanego prawa doszło z końcem 2001 r. po upływie trzydziestoletniego korzystania z nieruchomości stanowiącej obecnie własność powódki przez pozwanego i jego poprzedników prawnych. Powyższe stanowisko ma swoje potwierdzenie w treści przepisów art. 172 § 2 k.c. w zw. z art. 176 k.c.

Konsekwencją przedstawionych wyżej rozważań jest wykluczenie możliwość przyznania powódce wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jej nieruchomości przez pozwanego na podstawie przepisu art. 225 k.c.

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 17 lipca 2019 r. ( sygn. akt I CSK 630/17 ) nabycie służebności przesyłu przez zasiedzenie następuje nieodpłatnie - uszczerbek właściciela nie podlega kompensacie. Przyznaniu rekompensaty byłemu właścicielowi nieruchomości od posiadacza, który stał się właścicielem wskutek zasiedzenia, jak i właścicielowi, ograniczonemu w swym prawie przez obciążenie służebnością wskutek zasiedzenia - od posiadacza służebności, sprzeciwia się funkcja zasiedzenia. Ład, porządek prawny, stabilizacja stosunków w zakresie odnoszącym się do własności rzeczy, czyli wszystko to, do czego zapewnienia zmierza zasiedzenie, ulegałoby ponownie zakłóceniu przez - uzależnione przede wszystkim od kwestii własnościowych – spory dotyczące wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy w okresie poprzedzającym datę zasiedzenia. Nie ulega również żadnej wątpliwości, że funkcja zasiedzenia sprzeciwia się przyznaniu byłemu właścicielowi wobec posiadacza, który stał się właścicielem (uprawnionym z innego prawa rzeczowego) roszczeń, u których podstaw leży prawo własności. Do takich zaś należą roszczenia uzupełniające za okres poprzedzający datę zasiedzenia, w tym roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy. Ład, porządek prawny, stabilizacja stosunków w zakresie odnoszącym się do własności rzeczy, czyli wszystko to, do czego zapewnienia zmierza zasiedzenie, ulegałoby ponownie zakłóceniu. Byłoby więc to nie do pogodzenia z celem zasiedzenia. ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 11 lutego 2019 r.; sygn. akt I ACa 474/13 ).

Powyższe uwagi dotyczą linii energetycznej posadowionej nad działką powódki do słupa nr (...). Nie może bowiem umknąć uwadze Sądu Okręgowego, że w 2006 r. doszło do istotnej, z punktu widzenia sposobu korzystania przez pozwanego z nieruchomości powódki, zmiany. Przebudowa linii w części działki powódki obejmowała wybudowanie linii podziemnej i zmianę jej przebiegu. Oczywistą konsekwencją powyższego była zmiana sposobu ingerencji w prawo własności zmieniając związane z przebiegiem linii energetycznej ograniczenia. Modernizacja linii przebiegającej nad działką powódki dokonana w 2006 r. obejmowała demontaż linii napowietrznej od słupa nr (...) i jej przebudowę na dwie linie kablowe 0,4 kV nN. Wskazane linie schodzą po słupie do ziemi, biegną częściowo wzdłuż ul. (...) a następnie odbijają w kierunku działki sąsiadującej nie stanowiącej własności powódki. W ocenie Sądu Okręgowego pozwany w wskazanym wyżej zakresie nie może powoływać się na skuteczny wobec powódki zarzut zasiedzenia prawa odpowiadającego służebności przesyłu, które wcześniej nabył. Możliwość tą wyklucza bowiem okoliczność, że od 2006 r. sposób ingerencji w prawo własności uległ istotnemu przekształceniu, przekształcenie to spowodowało znaczne ograniczenie praw powódki. Zmiana sposobu ingerencji w prawo własności wiązała się, co można wywieść z wiedzy powszechnej, nie tylko z faktem, że infrastrukturę przesyłową przeniesiono na inną część działki powódki ale również z tym, że ograniczenie możliwości korzystania z działki przez umieszczenie na niej linii podziemnej ( w miejsce wcześniej funkcjonującej linii naziemnej ) było z pewnością inne. Co oczywiste, wskazana wyżej uwaga dotyczy tylko tej części linii przesyłowej, która na skutek modernizacji zmieniła swój przebieg. Powyższe oznacza, że powódce należy się wynagrodzenie za korzystanie przez pozwanego z jej nieruchomości.

Zaprezentowanego stanowiska nie może zmienić fakt, że w związku z modernizacją omawianej linii została wydana decyzja o pozwoleniu na budowę. W ocenie Sądu Okręgowego wykonywanie na cudzej nieruchomości urządzeń przesyłowych przez korzystające z nich przedsiębiorstwo po uzyskaniu decyzji wydawanych w procesie budowlanym nie tworzy tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości, na której zostały posadowione urządzenia przesyłowe ( vide: postanowienie Sadu Najwyższego z dnia 11 czerwca 2019 r.; sygn. akt I CSK 25/19 ).

Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji nieprawidłowo przyjął, że oddalenie powództwa uzasadnia zawarcie przez pozwanego umowy o udostępnienie gruntu obejmującego działkę nr (...) celem realizowania inwestycji linii niskiego napięcia. Wskazane uchybienie nie jest jednak konsekwencją naruszenia przepisu art. 233 k.p.c. ale błędów w ocenie prawnej wskazanej umowy. Analiza treści umowy z dnia 16 listopada 2014 r. wskazuje, że poprzednik prawny powódki - W. K., zobowiązał się nieodpłatnie udostępnić pozwanemu inwestorowi wejście na działkę nr (...) celem wymiany przewodów gołych na izolowane oraz ich konserwacji ( § 3 umowy k. 62 ). Ma tym samym rację skarżący, że zawarcie powyższej umowy o udostępnieniu gruntu obejmującego działkę nr (...) celem realizowania inwestycji polegającej na przebudowie linii niskiego napięcia nie było równoznaczne z udzieleniem zgody na korzystanie z nieruchomości, przez które instalacje te przebiegają. Co za tym idzie, w ocenie Sądu Okręgowego brak w omawianej sprawie podstaw aby przyjąć, że pozwany był od 2006 r. posiadaczem nieruchomości powódki ( w zakresie związanym z korzystaniem z posadowionych na niej linii energetycznych ) w dobrej wierze. W tym miejscu podkreślić należy, że powyższa ocena musi uwzględniać wymagany od profesjonalisty ( jakim niewątpliwie jest pozwany ) szczególny miernik staranności. (...) prowadząc działalność gospodarczą polegającą na przesyle energii i zajmując się zarządzaniem liniami energetycznymi z pewnością wiedziało, że powyższa umowa nie kreuje ograniczonego prawa rzeczowego odpowiadającego treścią służebności przesyłu. Oczywistym pozostaje, że dla ustanowienia tak określonego prawa niezbędne pozostaje zawarcie ( pod rygorem nieważności ) umowy w formie aktu notarialnego ( art. 245 § 1 k.c. w zw. z art. 158 k.c. ).

Powyższe uchybienie w konsekwencji skutkowało naruszeniem przez Sąd pierwszej instancji prawa materialnego polegającym na nieprawidłowym uznaniu, że w sprawie mają zastosowanie art. art. 224 § 1 k.c. w związku z art. 230 k.c., podczas gdy należało przyjąć, że ocena zachowania pozwanego uzasadnia przyjęcie, że był posiadaczem w złej wierze i zastosować art. 225 § 1 k.c. Przyjęcie, że pozwany jest posiadaczem samoistnym w złej wierze skutkuje co oczywiste obowiązkiem zasądzenia na rzecz powódki stosownego wynagrodzenia.

Wskazując na naruszenie prawa materialnego pełnomocnik powódki powołał się również na naruszenie przez Sąd pierwszej instancji art. 199 k.c. podnosząc, że czynność dokonana przez W. K. była czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu i wymaga zgodnie z art. 199 k.c. zgody wszystkich współwłaścicieli nieruchomości. Również ten zarzut jest zasadny. Ma rację skarżący podnosząc, że pozwany nie uzyskał zgody współwłaścicielki H. R. (umowa została podpisana jedynie przez W. K.), a tym samym nie można stwierdzić, że pozostawał w usprawiedliwionym przekonaniu, że posiada tytuł prawny do korzystania z nieruchomości. Nie może budzić żadnej wątpliwości, że dla ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego niezbędna była zgoda wszystkich współwłaścicieli.

Powyżej zaprezentowane stanowisko znajduje potwierdzenie w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 28 października 2019 r. ( sygn. akt I ACa 1649/17 ) w którym wyjaśniono, że władanie nieruchomością przez przedsiębiorstwo przesyłowe oznacza w istocie korzystanie z cudzej nieruchomości w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługiwałaby służebność gruntowa w rozumieniu art. 285 § 1 k.c. Innymi słowy, władztwo to odpowiada władztwu wynikającemu ze służebności gruntowej, co pozwala uznać przedsiębiorstwo za posiadacza służebności, do którego na podstawie art. 352 § 2 k.c. stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy, w tym art. 224 § 2 k.c. oraz art. 225 k.c. Prowadzi to do wniosku, że przedsiębiorca eksploatujący urządzenia przesyłowe, który nie legitymuje się tytułem uprawniającym do ingerowania w sferę cudzej własności nieruchomości dla bieżącego utrzymania urządzeń przesyłowych, korzysta z tej nieruchomości w złej wierze i jest zobowiązany do świadczenia wynagrodzenia.

Uznając prawo powódki do domagania się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy, Sąd Okręgowy, na podstawie powołanego wyżej przepisu art. 225 k.c., zasądził od pozwanego na jej rzecz kwotę 4862 zł. Kwota ta stanowi wynagrodzenie za okres 8,5 roku, od 1 stycznia 2007 r. do końca czerwca 2015 r. Wysokość wynagrodzenia w stosunku rocznym - 572,- zł. - wynika z opinii biegłego M. R. i uwzględnia fakt, że pozwana spółka korzysta bez tytułu prawnego z części nieruchomości powódki o obszarze 119 m ².

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 385 k.p.c. uwzględnił apelację w części i zmienił zaskarżone orzeczenie a w pozostałej części orzekł o jej oddaleniu.

Sąd uznał, że w sprawie zaistniały okoliczności usprawiedliwiające zastosowanie art. 102 k.p.c. i odstąpienie od obciążenia powódki obowiązkiem zwrotu kosztów na rzecz pozwanego. Powyższe stanowisko wynika z faktu, że niewątpliwie pozwany korzystał z nieruchomości powódki bez tytułu prawnego, nie podejmując żadnych działań zmierzających do uregulowania tego stanu, co usprawiedliwiało subiektywne przekonanie powódki o zasadności zgłoszonego roszczenia. Wziąć należało również pod uwagę oczywistą dysproporcję majątkową stron występujących w przedmiotowej sprawie.

Paweł Lasoń Paweł Hochman Grzegorz Ślęzak