Portal Orzeczeń

POSTANOWIENIE

Dnia 14 lutego 2019 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Jarosław Gołębiowski
Sędziowie:	SSA w SO Stanisław Łęgosz (spr.) SSO Dariusz Mizera
Protokolant:	st. sekr. sąd. Beata Gosławska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 31 stycznia 2019 roku

sprawy z wniosku J. O. (1)

z udziałem J. O. (2)

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji obu stron

od postanowienia Sądu Rejonowego w Bełchatowie

z dnia 2 sierpnia 2018 roku, sygn. akt I Ns 331/16

postanawia: .

1. z obu apelacji zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie trzecim w ten sposób, że zasądzoną od wnioskodawczyni J. O. (1) na rzecz uczestnika J. O. (2) kwotę 30.000 złotych obniżyć do kwoty 20.222 (dwadzieścia tysięcy dwieście dwadzieścia dwa) złotych;

2. oddalić obie apelacje w pozostałych zakresach;

3. ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postepowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Dariusz Mizera

Sygn. akt II Ca 894/18

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 2 sierpnia 2018 r. Sąd Rejonowy w Bełchatowie

1. ustalił, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków J. O. (1) i J. O. (2) wchodzą:

a. prawo własności zabudowanej nieruchomości położonej w miejscowości W. gmina D. oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...), dla której urządzona jest księga wieczysta (...) o wartości 129.000,00 zł,

b. samochód marki F. (...) o numerze rejestracyjnym (...)

o wartości 6.000,00 zł,

c. agregat do tynków maszynowych firmy (...) rok produkcji 2000, betoniarka (...)oraz 100 sztuk rusztowań (...) o łącznej wartości 9.800,00 zł;

2. dokonał podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni J. O. (1) i uczestnika J. O. (2) w ten sposób, że:

a. składnik majątkowy wymieniony w punkcie 1 lit. a przyznaje na wyłączną własność wnioskodawczyni ,

b. składniki majątkowe wymienione w punkcie 1 lit. b, c przyznaje na wyłączną własność uczestnika;

3. tytułem dopłaty zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwotę 30.000,00 zł, płatną w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności;

4. nakazał pobrać od wnioskodawczyni na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bełchatowie kwotę 1.648,04 zł tytułem części nieuiszczonych w sprawie kosztów sądowych;

5. nakazał pobrać od uczestnika na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bełchatowie kwotę 1.648,04 zł tytułem części nieuiszczonych w sprawie kosztów sądowych;

6. ustalił, że każda ze stron ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu.

W. J. O. (1) oraz uczestnik postępowania J. O. (2) pozostawali w związku małżeńskim od dnia 28 lipca 2001 roku do dnia 11 lutego 2015 roku, kiedy to uprawomocnił się wyrok Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 20 stycznia 2015 roku, sygn. akt I C 1454/14. Wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi stron N. O. urodzoną (...) w B. i I. O. urodzonym (...) w B. Sąd powierzył obojgu rodzicom, ustalając miejsce ich pobytu w miejscu zamieszkania matki J. O. (1). Strony nie zawierały umów majątkowych małżeńskich.

W trakcie trwania małżeństwa strony nabyły:

- nieruchomość położoną w miejscowości W. o powierzchni (...) ha, oznaczoną numerem działki (...), zabudowaną domem jednorodzinnym o powierzchni (...) m2, dla której w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie prowadzona jest księga wieczysta nr (...). Wartość nieruchomości wynosi 129 000 zł

- samochód osobowy marki F. (...), rok prod. (...), nr rej. (...)., o wartości około 6000 zł na dzień ustania wspólności.

- agregat do tynków maszynowych, betoniarkę, rusztowania (...) o łącznej wartości na dzień ustania wspólności 9800 zł.

W 2008 r. strony zaciągnęły kredyt w kwocie 75 000 zł, zabezpieczony hipoteką na nieruchomości we W.. Kredyt przeznaczono na remont i rozbudowę domu.

Następnie wnioskodawczyni zaciągnęła jeszcze kredyt w banku (...) na bieżące potrzeby, a uczestnik w banku (...) na zakup okien i drzwi.

W okresie od 12-02-2015 r. wnioskodawczyni spłaciła łącznie 2831,16 zł kredytu w banku (...).

Po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej między stronami wnioskodawczyni spłaciła łącznie kwotę 11063,39 zł kredytu hipotecznego zaciągniętego w (...)

Po ustaniu majątkowej wspólności małżeńskiej wnioskodawczyni uregulowała opłaty za odpady komunalne w kwocie 160,00 zł.

Po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej między stronami uczestnik spłacił łącznie kwotę 3232,15 zł kredytu zaciągniętego w (...)

Uczestnik po ustaniu wspólności majątkowej uiścił opłatę za odpady komunalne w kwocie 60,00 zł

Stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane dokumenty dotyczące nieruchomości, wykorzystania dotacji, spłaty kredytów, zeznań stron i świadków (z zastrzeżeniami poczynionymi dalej) oraz opinii biegłych.

Strony były właściwie zgodne co sposobu podziału nieruchomości i samochodu w związku z czym w tym zakresie orzeczono zgodnie z ich wnioskiem, przyznając omawianą nieruchomość na wyłączną własność uczestniczki, a samochód – wnioskodawcy. Urządzenia i maszyny budowlane przyznano uczestnikowi, gdyż wyłącznie on z nich korzystał i jemu mogą być przydatne do prowadzenia działalności gospodarczej.

Wartość składników majątku wynosi łącznie 144 800 zł (nieruchomość 129 000 zł, samochód 6 000 zł, urządzenia 9 800 zł). Udziały stron są równe, wobec czego każda powinna otrzymać aktywa o wartości połowy powyższej kwoty (72 400 zł). Wartość składników przyznanych wnioskodawczyni wynosi 129 000 zł, a uczestnikowi – 15 800 zł. Wnioskodawczyni otrzymuje w takiej sytuacji składniki o wartości wyższej o 56 600 zł od wartości jej udziału. Dla wyrównania wartości otrzymanych aktywów z wartością udziałów powinna zapłacić wnioskodawcy te kwotę. Jednocześnie może żądać zwrotu połowy nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny (14 054,85 zł/2 = 7027,43 zł) oraz powinna zwrócić uczestnikowi połowę jego nakładów (3192,15/2 = 1596,08 zł). Ostatecznie powinna zatem zapłacić uczestnikowi kwotę: 56 600 – 7027,43 + 1596,08 = 51 168,56 zł. Jednakże ustalając wysokość dopłaty Sąd skorzystał z możliwości obniżenia jej wartości na podstawie art. 5 k.c. Mamy bowiem do czynienia z sytuacją, gdy nieruchomość mieszkalna, stanowiąca najwartościowszy składnik majątku przypada małżonkowi, któremu powierzono pieczę nad dziećmi i ma służyć zaspokojeniu ich potrzeb mieszkaniowych, nie stanowi natomiast podstawy uzyskania korzyści majątkowych. W takim stanie rzeczy żądanie współmałżonka przyznania mu dopłaty w pełnej wysokości Sąd uznał za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Mając na uwadze powyższe Sąd ustalił należą uczestnikowi spłatę na kwotę 30 000 zł.

Termin płatność Sąd ustalił na podstawie art. 212 § 3 k.c. Zdaniem Sądu wnioskodawczyni prowadząc postępowanie podziałowe od marca 2016 r. powinna była od długiego już czasu liczyć się z ewentualnym obowiązkiem spłaty, zwłaszcza że zasadniczo przyznanie jej nieruchomości z obowiązkiem spłaty było przez nią wnioskowane od początku. Ustalony termin 6 miesięcy powinien być wobec powyższego wystarczający do zorganizowania pieniędzy na dokonanie spłaty, a jednocześnie słuszny interes uczestnika nie zostanie w ten sposób naruszony.

O odsetkach na wypadek opóźnienia Sąd orzekł na podstawie art. 212 § 3 i 481 § 1 i 2 kc,

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 kpc, a o pobraniu wydatków na opinie biegłych tymczasowo pokrytych przez Skarb Państwa-Sąd Rejonowy w Bełchatowie – na podstawie art. 113 § 1 uksc.

Od powyższego orzeczenia apelację złożyły obie strony.

Apelacja wnioskodawczyni skarży postanowienie w zakresie zasądzenia od niej na rzecz uczestnika dopłaty. Zarzuca, że Sąd ustalając wartość nieruchomości nie uwzględnił, że jest ona obciążona hipoteką, przez co doszło do zawyżenia ustalonej uczestnikowi dopłaty.

Z treści apelacji wynika, że wnosi o zmianę zaskarżonego postanowienia i ustalenie dopłaty uwzględniającej wartość nieruchomości po jej pomniejszeniu o wysokość niespłaconego kredytu hipotecznego, a nadto z uwzględnieniem spłat kredytu, której dokonała po wydaniu przez sąd pierwszej instancji orzeczenia o podziale majątku wspólnego.

Apelacja uczestnika również skarży rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w zakresie wysokości zasadzonej na jego rzecz dopłaty .

Apelacja zarzuca naruszenie prawa materialnego przez jego błędną wykładnię i zastosowanie art. 5 k.c. w związku z art. 212 § 1 k.c. polegające na obniżenie dopłaty na rzecz uczestnika o 21.168,56 zł. z uwagi, że główny składnik majątku który przypadł wnioskodawczyni stanowi dom mieszkalny w którym wnioskodawczym mieszka wraz z dziećmi, w sytuacji gdy brak jakichkolwiek podstaw do zastosowania w sprawie niniejszego przepisu i pozbawienie uczestnika dopłaty z udziału w jego prawa własności.

Występując z tym zarzutem wnosił o zmianę postanowieni postanowienia w zaskarżonej części i zasądzenie od wnioskodawczym na rzecz uczestnika łącznej kwoty 51.168,56 zł. tytułem dopłaty z podziału majątku wspólnego;

ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazania sądowi rejonowemu do ponownego rozpoznania. Wnosił również o zasądzenie na rzecz uczestnika od wnioskodawczyni zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje.

Sąd Okręgowy w postępowaniu apelacyjnym dodatkowo ustalił, że wnioskodawczyni od czasu wydania przez sąd pierwszej instancji zaskarżonego postanowienia dokonała spłaty kredytu hipotecznego w łącznej kwocie 2.160,00 zł. Do spłaty kredytu pozostało jeszcze 59.739,99 zł (dowody wpłat, potwierdzenie stanu zadłużenia złożone na rozprawie w dniu 31 stycznia 2019r.)

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Obu apelacjom nie można odmówić trafności.

Podzielić należy stanowisko uczestnika postępowania, że w przedmiotowej sprawie brak było podstaw do obniżenia zasądzonej uczestnikowi spłaty o kwotę 21.168,56 zł. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 22 stycznia 2009 r. sygn. akt III CSK 251/08 „nie można w sposób generalny wyłączyć możliwości zastosowania art. 5 k.c. jako podstawy do obniżenia spłat lub dopłat z udziałów przy podziale majątku wspólnego byłych małżonków. Dopuszczalność takiej sądowej korekty wysokości tych należności musi być, rzecz jasna, usprawiedliwiona wyjątkowymi okolicznościami” .

W niniejszej sprawie taka sytuacja nie zachodzi. Małżeństwo stron zostało rozwiązane przez rozwód z zaniechaniem orzekania o winie, również w toku postępowania o podział majątku nie wykazano nagannego zachowania uczestnika w okresie trwania wspólności ustawowej. Sama okoliczność, że małoletnie dzieci stron pozostały przy matce, a tej przyznano zbudowaną nieruchomość na której wszyscy oni zamieszkują, nie jest wystarczająca do zastosowania art. 5 kc i nie może prowadzić do pozbawiania uczestnika części dopłaty z udziału w majątku wspólnym.

Nie można także odmówić trafności zatem apelacji wnioskodawczyni. Zasadą jest, że podział majątku wspólnego obejmuje jedynie aktywa (por. post. SN z 05.12.1978r., II CRN 194/78, OSNC 1979, Nr 11, poz. 207). Niedopuszczalność objęcia podziałem długów, nie oznacza, że nie mają one wpływu na sposób dokonania podziału i rozliczenia małżonków. W postanowieniu z 29.09.2004 r. (II CK 538/03, Legalis) SN wskazał, że przy szacowaniu składników majątku wspólnego należy uwzględnić obciążenie zmieniające rzeczywistą wartość tych składników majątkowych, w szczególności obciążenie o charakterze prawnorzeczowym, za które ponosi odpowiedzialność każdorazowy właściciel nieruchomości, zwłaszcza obciążenie hipoteką i prawami dożywocia. Wartość takich obciążeń odlicza się zarówno przy ustaleniu składników majątku wspólnego, jak i przy zaliczaniu wartości przyznanej jednemu z małżonków nieruchomości na poczet przysługującego mu udziału w majątku wspólnym (teza ta została powtórzona dosłownie w post. SN z 21.01.2010 r., I CSK 205/09, Legalis; por. też post. SN z 05.10.2010 r., II CKN 611/99, MoP 2001, Nr 2, s. 93; uchw. SN z 25.06.2008 r., II CZP 58/08, OSNC 2009, Nr 7-8, poz. 99 oraz post. SN: z 20.04.2011 r., I CSK 661/10, OSNC-ZD 2012, Nr B, poz. 31; 26.10.2011 r., I CSK 41/11, Legalis). Takie też jest obecnie dominujące stanowisko orzecznictwa Sądu Najwyższego. Sąd Okręgowy rozpoznający apelacje złożone w przedmiotowej sprawie również je podziela. Dlatego też uznaje trafność zarzutu apelacji wnioskodawczyni co do zawyżenia wartości nieruchomości, która została w wyniku podziału jej przyznana.

Mając zatem na uwadze obie apelacje (apelacja uczestnika prowadzi do zwiększenia wysokości dopłaty do 51.169,00 zł; apelacja wnioskodawczyni prowadzi do obniżenia tej kwoty o 30.947,00 zł - połowa wartości pozostałego do spłaty kredytu hipotecznego oraz połowa spłaty dokonanej przez wnioskodawczynię po wydaniu zaskarżonego orzeczenia) Sąd Okręgowy w uwzględnieniu obu apelacji, na podstawie art. 386 §1 kpc, zmienił zaskarżone postanowienie obniżając zasądzoną uczestnikowi dopłatę z kwoty 30.000,00 zł do kwoty 20.222,00 zł. O kosztach postępowania odwoławczego orzekł na podstawie art. 520 § 1 kpc.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Dariusz Mizera