Portal Orzeczeń

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 28 września 2021 roku Sąd Rejonowy w Bełchatowie obniżył alimenty od zobowiązanego K. N. na rzecz uprawnionej H. W. z kwoty po 600 złotych miesięcznie ustalonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 28 września 2006 roku w sprawie III RC 383/05 do kwoty po 300 złotych miesięcznie poczynając od dnia 28 października 2019 roku, z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminu płatności którejkolwiek z kwot, z pozostawieniem bez zmian pozostałych dotychczasowych warunków płatności (pkt 1), oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt 2) oraz zniósł wzajemnie miedzy stronami koszty procesu (pkt 3).

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Rejonowego:

Wyrokiem z dnia 3 sierpnia 2005 roku w sprawie I C 1211/03 Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. rozwiązał związek małżeński K. N. i H. N. z winy K. N..

Wyrokiem z dnia 28 września 2006 roku Sąd Rejonowy w Bełchatowie zasądził alimenty od K. N. na rzecz H. N. w kwocie po 600 złotych miesięcznie.

Powód K. N. ma 59 lat. Z wykształcenia jest inżynierem (...). Od 2002 roku do 2019 roku prowadził działalność gospodarczą w zakresie usług (...). Zatrudniał pracowników. Prowadzenie działalności zakończył z uwagi na to, że firma (...), dla której świadczył usługi wypowiedziała umowę. Potem przez pół roku był osobą bezrobotną i następnie zatrudnił się w firmie (...) spółce z o.o. na stanowisku (...) z wynagrodzeniem najniższym krajowym. Od października 2019 roku z powodu choroby przebywał na zwolnieniu lekarskim. Następnie do 25 maja 2021 roku korzystał z zasiłku rehabilitacyjnego. Ubiegał się również o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy. Na mocy orzeczenia lekarza orzecznika ZUS wydanego w dniu 12 lipca 2021 roku powód został uznany za częściowo niezdolnego do pracy okresowo do 31 maja 2022 roku. Częściowa niezdolność do pracy pozostaje w związku ze stanem narządu ruchu.

Powód leczy się na kręgosłup, ma drętwienie niektórych mięśni i uszkodzenie nerwów obwodowych. Leczy się w ramach ubezpieczenia społecznego. Miesięczny koszt tego leczenia wynosi 75 złotych. Od 4 lat pozostaje również pod opieką kardiologa z powodu arytmii serca. Na to leczenie wydaje miesięcznie około 50 złotych.

Powód nie ma majątku i oszczędności. W 2017 roku sprzedał swoje mieszkanie za kwotę 140.000 złotych. Mieszkanie było obciążone hipoteką. Po jego sprzedaży na spłatę zadłużenia przeznaczył kwotę 105.700 złotych. W tym samym roku sprzedał swojej obecnej partnerce za kwotę 150.000 złotych dom położony w miejscowości C..

Postanowieniem z dnia 3 czerwca 2020 roku w sprawie VGU 195/19 Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. ogłosił upadłość dłużnika K. N. nieprowadzącego działalności gospodarczej, w celu likwidacji majątku.

K. N. mieszka ze swoją partnerką w jej domu o powierzchni (...)m ². Powód nie partycypuje w kosztach utrzymania nieruchomości. Powód nie ma na utrzymaniu innych osób poza byłą żoną.

Pozwana H. W. ma 52 lata. Z zawodu jest (...). W chwili obecnej nie pracuje. Nie jest zarejestrowana w PUP jako osoba bezrobotna. Jak podała utrzymuje się z pieniędzy zarobionych w (...) za pracę jako opiekunka osób starszych. Pracuje tam w ramach umowy zlecenia. Miesięcznie zarabia około (...). Za nocleg i wyżywienie nie płaci. Pozwana do pracy w (...) po raz pierwszy wyjechała w 2015 roku i spędziła tam dwa miesiące, w 2016 roku pracowała pięć tygodni, w 2017 roku 2 miesiące. W 2018 roku nie wyjeżdżała do pracy. Ponownie zarobkowo do(...)wyjechała w marcu 2020 roku. Pracowała tam do końca lipca. Po powrocie z (...) w (...)przebywała do grudnia 2020 roku. Ponownie wyjechała 9 grudnia 2020 roku, wróciła 25 lutego 2021 roku. W 2018 roku od października do grudnia pozwana pracowała w sklepie (...) w charakterze (...). Od listopada 2018 roku korzystała ze zwolnienia lekarskiego, ZUS wypłacał jej zasiłek chorobowy do maja 2019 roku. Pozwana nie ubiegała się o przyznanie jej renty z tytułu niezdolności do pracy.

H. W. mieszka w mieszkaniu stanowiącym jej własność o powierzchni (...)m ². Jej miesięczne koszty utrzymania stanowią kwotę około 800 złotych. Swoje miesięczne koszty utrzymania pozwana oszacowała na kwotę 2200-2300 złotych.

Pozwana leczy się psychiatrycznie od 2005 roku na depresję w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. Zakup lekarstw stanowi kwotę około 70 złotych. Leczy się również hematologiczne związku z małopłytkowością w Ł. w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. Wizyty odbywają się raz w roku. Ponadto pozostaje pod opieką ortopedy w związku ze zwyrodnieniem stawów kolanowych. Leczenie odbywa się prywatnie.

H. W. z uwagi na depresję została zaliczona do osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności okresowo do dnia 31 marca 2022 roku.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Motywując powyższe wskazał, że zgodnie z art. 138 k.r.o. w razie zmiany stosunków każda ze stron może żądać zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego. Przez zmianę stosunków rozumieć należy istotne zwiększenie, bądź zmniejszenie możliwości majątkowych, zarobkowych zobowiązanego lub też usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego do świadczenia alimentacyjnego.

Zdaniem Sądu Rejonowego w przedmiotowej sprawie nastąpiła zmiana stosunków uzasadniająca zmianę zakresu obowiązku alimentacyjnego K. N. wobec H. W., albowiem zmienił się zakres możliwości zarobkowych stron.

Spośród okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy decydujący wpływ na tę zmianę ma okoliczność uznania pozwanego za osobę częściowo niezdolną do pracy. Podkreślić trzeba, że w czasie wyrokowania w sprawie III RC 383/05 K. N. był zatrudniony w charakterze kierownika robót budowlanych oraz prowadził własną działalność gospodarczą.

W chwili obecnej możliwości zarobkowe powoda są istotnie ograniczone. Jednocześnie należy mieć na uwadze, że K. N. za niezdolnego do pracy został uznany jedynie częściowo. Zatem może on podjąć zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy i uzyskiwać z tego tytułu wynagrodzenie, tym bardziej, że jego kwalifikacje zawodowe (posiada doświadczenie w pracy na stanowiskach kierowniczych) umożliwiają mu podjęcie pracy umysłowej, a nie fizycznej. W związku z tym Sąd I instancji uznał, że powód może uzyskać łączny dochód w kwocie około 3.000 złotych miesięcznie.

Co do możliwości zarobkowych pozwanej Sąd Rejonowy wskazał, że od 2005 roku uległy one zwiększeniu, albowiem wówczas H. W. nie pracowała i nie posiadała żadnych dochodów. Aktualnie pozwana wyjeżdża w celach zarobkowych do (...), a uzyskiwane z tego tytułu dochody pozawalają na zaspokojenie części jej usprawiedliwionych potrzeb. Mimo to nadal spełniona jest przesłanka istotnego pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego rozkładu pożycia przewidziana w art. 60 § 2 k.r.o., albowiem w trakcie małżeństwa źródło utrzymania pozwanej stanowiły również dochody osiągane przez K. N., a na skutek orzeczenia rozwodu została ona pozbawiona tego źródła utrzymania, dlatego nadal żyje ona na znacznie niższej stopie życiowej, niż ta na której funkcjonowałaby, gdyby pozostawała w związku małżeńskim.

W ocenie Sądu Rejonowego ustalone w nowej wysokości świadczenie alimentacyjnie odpowiada zaistniałej zmianie stosunków.

O kosztach procesu orzeczono na postawie art. 100 k.p.c., znosząc je wzajemnie między stronami.

Apelacje od powyższego wyroku wniosły obie strony postępowania.

W apelacji z dnia 9 listopada 2021 roku (data nadania w placówce pocztowej) powód K. N., zaskarżył wyrok w części oddalającej powództwo, zarzucając sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału poprzez uznanie, że jego sytuacja materialna nie uzasadnia pełnego zwolnienia go z obowiązku alimentacyjnego wobec byłej żony.

W uzasadnieniu apelacji wskazał, że w dalszym ciągu pozostaje w stanie upadłości konsumenckiej i nie posiada żadnego majątku. Od października 2019 roku do maja 2021 roku pozostawał na zwolnieniu lekarskim, a obecnie jest niezdolny do pracy. Natomiast sytuacja pozwanej jest aktualnie zdecydowanie lepsza niż w 2005 roku.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu, z obciążeniem pozwanej kosztami postępowania.

W apelacji z dnia 9 listopada 2021 roku (data nadania w placówce pocztowej) pełnomocnik pozwanej H. W. zaskarżył wyrok w części obniżającej alimenty, zarzucając mu:

1.  naruszenie art. 138 k.r.o. poprzez niesłuszne jego zastosowanie, w skutek uznania, iż doszło do zmiany stosunków, w szczególności w zakresie sytuacji materialnej powoda uzasadniającej obniżenie wysokości alimentów;

2.  w następnie czego, Sąd I instancji dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych, jako podstawę zaskarżonego wyroku, poprzez błędne ustalenie w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy, że sytuacja materialna powoda, uległa pogorszeniu w stosunku do okresu, gdy alimenty były od niego zasądzone, co daje podstawę do częściowego uwzględnienia powództwa poprzez obniżenie obowiązku alimentacyjnego z kwoty 600 złotych do 300 złotych, w sytuacji, gdy z jednej strony małżeństwo stron rozwiązane wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. w sprawie I C 1211/03 z dnia 3 sierpnia 2005 roku, nastąpiło z wyłącznej winy powoda, a z drugiej strony z uwagi na uchylanie się przez powoda od wykonywania pracy zarobkowej, przy jego wieloletnim doświadczeniu zawodowym, na stanowiskach kierowniczych, w branży budowlanej nie wymagających konieczności wykonywania pracy fizycznej i przy jednoczesnym wyzbyciu się przed ogłoszeniem upadłości, całości swojego majątku, poprzez choćby przeniesienie jego części na rzecz osoby, z którą powód od wielu lat żyje w faktycznym związku, prowadzić winna do uznania, że sytuacja materialna powoda nie uległa zmianie, ma on możliwości zarobkowe znacznie przekraczające uzyskiwane przez niego dochody, a jego sytuacja zdrowotna pozwala mu na wykonywania prac, którymi dotychczas się zajmował i tym samym w przedmiotowych warunkach brak jest podstaw do obniżania alimentów.

Wskazując na powyższe apelująca wniosła zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa, bądź o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy w innym składzie.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja powoda zasługiwała na uwzględnienie w przeważającym zakresie, apelacja pozwanej podlegała oddaleniu w całości.

Wbrew zarzutom apelujących ustalenia faktyczne, jakie poczynił Sąd I instancji uznać należało za prawidłowe. Ustalenia te znajdują oparcie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Jednocześnie w ocenie Sądu Okręgowego stan faktyczny ustalony przez Sąd Rejonowy jest wystarczający dla orzekania i może stanowić podstawę rozpoznania w postępowaniu apelacyjnym.

Nieuwzględnienie wskazanych zarzutów i tym samym brak podstaw do zmiany ustaleń faktycznych skutkuje uznaniem że skarga apelacyjna pozwanej podlega oddaleniu. Skarga powyższa opiera się bowiem na zarzucie błędnych ustaleń faktycznych odnoszących się do sytuacji materialnej powoda.

Powyższe nie przesądza natomiast o bezzasadności skargi apelacyjnej wywiedzionej przez powoda.

Zdaniem Sądu II instancji w prawidłowo co do zasady ustalonym stanie faktycznym, Sąd Rejonowy nieprawidłowo stwierdził, że zmiana stosunków w rozumieniu art. 138 k.r.o., do której niewątpliwie doszło w niniejszej sprawie, uzasadniała jedynie obniżenie alimentów zasądzonych od powoda na rzecz pozwanej, nie zaś wygaśnięcie ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego.

Poza sporem pozostaje, że do przewidzianego w przepisie art. 60 § 2 k.r.o. obowiązku dostarczenia środków utrzymania po rozwodzie mają odpowiednie zastosowanie przepisy o obowiązku alimentacyjnym między krewnymi, w tym m.in. między innymi art. 138 k.r.o. Odwołując się do treści powołanego wyżej przepisu przypomnieć należy, że zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego można żądać w razie zmiany stosunków. Z kolei przez "zmianę stosunków" należy rozumieć zmianę okoliczności istotnych z punktu widzenia ustawowych przesłanek obowiązku alimentacyjnego i zakresu świadczeń alimentacyjnych.

W omawianej sprawie chodzi co oczywiste o te „stosunki”, które zgodnie z art. 60 § 2 k.r.o. stanowiły podstawę zasądzenia alimentów na rzecz byłego małżonka. Przesłanką alimentów orzekanych na podstawie powołanego przepisu jest pogorszenie sytuacji życiowej małżonka, który w toku rozwodu nie został uznany za winnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Okres trwania obowiązku alimentacyjnego nie jest jednocześnie ograniczony żadną cenzurą czasową. Powyższe oznacza, że małżonek obowiązany do świadczeń alimentacyjnych na rzecz byłego małżonka na podstawie powołanego przepisu może się zwolnić od tego obowiązku również w przypadku gdy wykaże, że zaistniały okoliczności, które wyłączają dalsze istnienie wskazanej przesłanki. Skuteczność roszczenia o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego wynikającego z powyższej podstawy prawnej zależy więc od wykazania, że przy hipotetycznym założeniu dalszego funkcjonowania związku małżeńskiego pogorszenie sytuacji majątkowej uprawnionego do alimentacji nie byłoby następstwem rozwiązania małżeństwa.

Wskazana okoliczność zaistniała w przedmiotowej sprawie.

Jak wynika z poczynionych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń faktycznych możliwości zarobkowe i majątkowego powoda obecnie w porównaniu do daty orzeczenia alimentów, tj. na dzień 28 września 2006 roku uległy drastycznemu ograniczeniu.

K. N. był w 2006 roku zatrudniony w (...) Spółce z o.o. w R. na stanowisku (...) i otrzymywał średnie miesięczne wynagrodzenie za pracę w wysokości około 6.000 złotych brutto. Ponadto uzyskiwał dodatkowe dochody z tytułu prowadzenia działalności gospodarczą w zakresie (...). Posiadał więc znaczne środki finansowe, które przy założeniu dalszego trwania związku małżeńskiego mogły być przeznaczane również na zaspokojenie potrzeb pozwanej.

Aktualna sytuacja majątkowa powoda K. N. jest diametralnie inna. Powód nie posiada majątku i oszczędności. Zaniechał prowadzenia działalności gospodarczej. Postanowieniem z dnia 3 czerwca 2020 roku w sprawie VGU 195/19 Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. ogłosił jego upadłość, w celu likwidacji majątku. Ponadto K. N. obecnie nie pracuje. Mieszka ze swoją partnerką w jej domu o powierzchni(...) m ². Na mocy orzeczenia lekarza orzecznika ZUS wydanego w dniu 12 lipca 2021 roku został uznany za częściowo niezdolnego do pracy okresowo do 31 maja 2022 roku w związku ze stanem narządu ruchu.

Powyższe usprawiedliwia stwierdzenie, że powód utracił w znacznej części możliwości zarobkowe. Gdyby więc nadal pozostawał w związku małżeńskim z H. N. (obecnie W.), ta nie mogłaby nie tylko oczekiwać od niego wsparcia w zaspakajaniu swoich potrzeb, ale jako małżonka byłaby zobowiązana do pomocy w jego utrzymaniu. Przypomnieć należy, że jak wynika z art. 27 k.r.o. oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Rozwód stron nie pociąga więc już za sobą istotnego pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego (pogorszenie jego sytuacji nastąpiłoby nawet przy braku rozwodu), co uzasadnia stwierdzenie, że odpadła przesłanka usprawiedliwiająca zasądzenie od powoda alimentów.

Dokonując oceny zgłoszonego roszczenia Sąd Okręgowy uwzględnił również treść art. 136 k.r.o., który stanowi, że jeżeli w ciągu ostatnich trzech lat przed sądowym dochodzeniem świadczeń alimentacyjnych osoba, która była już do tych świadczeń zobowiązana, bez ważnego powodu zrzekła się prawa majątkowego lub w inny sposób dopuściła do jego utraty albo jeżeli zrzekła się zatrudnienia lub zmieniła je na mniej zyskowne, nie uwzględnia się wynikłej stąd zmiany przy ustalaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych. W ocenie Sądu w okolicznościach przedmiotowej sprawy brak jest podstaw aby uznać, że utrata możliwości zarobkowych powoda miała charakter zawiniony. Nie sposób zakładać, że powód jedynie dla uniknięcia obowiązku alimentacyjnego zaniechał prowadzenia działalności gospodarczej, że świadomie podupadł na zdrowiu, że doprowadził do zadłużenia uzasadniającego ogłoszenie w stosunku do jego osoby upadłości konsumenckiej.

Powyższe stanowisko Sądu Okręgowego uwzględnia również ocenę sytuacji majątkowej pozwanej. W ramach tej oceny przypomnieć należy, że w dacie przyznania alimentów H. N. (obecnie W.) mieszkała u swojej matki, która utrzymywała się z emerytury w wysokości 800 złotych miesięcznie. Pozwana pozostawała wówczas bez zatrudnienia, korzystała z pomocy opieki społecznej. Aktualnie H. W. wprawdzie nie pracuje w(...) ale utrzymuje się z zarobków osiąganych w (...), gdzie pracuje w ramach umowy zlecenia i zarabia miesięcznie zarabia około(...). Pozwana świadczy tą pracę od 2015 roku, ostatnio w okresie od marca do lipca 2020 roku, a następnie od grudnia 2020 roku, wróciła końca lutego 2021 roku. Oznacza to, że sytuacja majątkowa pozwanej jest stabilna, osiąga dochody pozwalające na zaspokojenie potrzeb życiowych, nie można tym samym uznać, że znajduje się w niedostatku.

Z materiału dowodowego zebranego w sprawie wynika zatem jednoznacznie, że doszło istotnej zmiany „stosunków”, o którym mowa w art. 138 k.r.o., albowiem z jednej strony poprawiła się sytuacja majątkowa pozwanej, a z drugiej doszło do znaczącego pogorszenia sytuacji majątkowej powoda, która skutkowała ogłoszeniem jego upadłości konsumenckiej.

Powyższa zmiana „stosunków” skutkowała w ocenie Sądu Okręgowego koniecznością ustalenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego, poczynając od dnia wniesienia pozwu, tj. od dnia 28 października 2019 roku.

W sprawie brak było podstaw do ustalenia, że wskazany wyżej obowiązek wygasł od dnia 10 października 2019 roku, o co wnosił powód w piśmie rozszerzającym powództwo z dnia 16 czerwca 2020 roku (k. 30-31).

W tym tylko zakresie, oraz co do żądania zasądzenia na powoda od pozwanej kosztów procesu za postępowanie przed Sądem I instancji apelacja powoda podlegała oddaleniu.

Powyższe rozważania w sposób dostateczny usprawiedliwiają również oddalenie apelacji wniesionej przez pozwaną.

Zawarte w skardze apelacyjnej strony pozwanej twierdzenia o rzekomym nie pogorszeniu sytuacji majątkowej powoda pozostają w oczywistej sprzeczności z powołanymi wyżej ustaleniami Sądu pierwszej instancji.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł, jak w punkcie „1” sentencji, oddalając apelację powoda w pozostałej części, zaś apelację pozwanej w całości na podstawie art. 385 k.p.c. (pkt 2)

O kosztach procesu za pierwszą instancję orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. mając na uwadze sytuację materialną powódki, jak i charakter niniejszej sprawy. Koszty procesu za instancję odwoławczą między stronami zostały natomiast na podstawie art. 100 k.p.c. wzajemnie zniesione.