II Ca 950/22 - postanowienie z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim z 2023-07-17
Sygn. akt II Ca 950/22
POSTANOWIENIE
Dnia 17 lipca 2023 r.
Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy
w składzie następującym:
Przewodniczący: Sędzia Paweł Hochman (spr)
Sędziowie: Jarosław Gołębiowski
Agnieszka Leżańska
Protokolant: Iwona Jasińska
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 czerwca 2023 r.
sprawy z wniosku H. M. (1)
przy udziale H. M. (2)
o podział majątku dorobkowego
na skutek apelacji wniesionych przez obie strony
od postanowienia Sądu Rejonowego w Bełchatowie
z dnia 10 marca 2022 r. sygn. akt I Ns 114/19
postanawia:
z apelacji wnioskodawcy i uczestniczki postępowania
1. zmienić zaskarżone postanowienie w punktach I, II, III i IV na następujące:
I. ustalić, że w skład majątku dorobkowego H. M. (1) i H. M. (2) wchodzą:
1. prawo odrębnej własności lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ul. (...) oznaczonego nr(...) dla której urządzona jest księga wieczysta nr (...);
2. nakłady w postaci garażu usytułowanego na nieruchomości położonej w T., oznaczonej jako działka numer (...), obręb (...)
3. nakłady w postaci domu na nieruchomości położonej w B. przy ul. (...) oznaczonej numerem (...) działki dla której urządzona jest księga wieczysta (...);
4. środki pieniężne w kwotach 135.000 (sto trzydzieści pięć tysięcy) złotych oraz 25.731,95 (dwadzieścia pięć tysięcy siedemset trzydzieści jeden złotych dziewięćdziesiąt pięć groszy);
5. ruchomości:
a. samochód marki N. (...) nr rej (...) nr VIN (...);
b. samochód marki S. (...) nr rej (...) nr VIN (...);
c. meble kuchenne, kuchnia gazowo-elektryczna M., pralka I. zmywarka B., krajalnica do pieczywa (...), kuchenka mikrofalowa (...), ekspres do kawy P., odkurzacz E., zastawa stołowa na 12 osób, stół, 4 krzesła, dywan w jadalni, segment pokojowy, fotele 2 sztuki, kanapa rozkładana, żyrandol 5 ramienny, stolik kawowy, komoda w przedpokoju, komoda w salonie, meble łazienkowe (2 półki), witryna w salonie, stół drewniany w salonie, krzesła drewniane tapicerowane 8 sztuk w salonie, dywan w salonie, ława rozsuwana, sofa 3 osobowa, sofa 2 osobowa, fotel, meble w sypialni: łóżko, szafa 3 drzwiowa, szafki nocne 2 sztuki, komoda z lustrem, telewizor 55 calowy Technika, meble ogrodowe, elektryczne nożyce do cięcia żywopłotu, kosa spalinowa, huśtawka ogrodowa;
d. piła spalinowa, noże w komplecie – walizka, kieliszki kryształowe 12 sztuk, szklanki 6 sztuk, Dekoder (...), spawarka elektryczna z elektrodami, młoto-wiertarka, szlifierka kątowa, wiertarka elektryczna, klucz ślusarki, przybory malarskie, piła spalinowa;
II. dokonać podziału majątku dorobkowego H. M. (1) i H. M. (2) w ten sposób, że składniki opisane w punkcie I podpunktach 1 i 5 litery b i d przyznać na wyłączną własność wnioskodawcy H. M. (1), a składniki opisane w punkcie I podpunktach 2, 3, 4, 5 litery a i c przyznać na wyłączną własność uczestniczki H. M. (2);
III. zasądzić od uczestniczki H. M. (2) na rzecz wnioskodawcy H. M. (1) kwoty:
a) 115.000 (sto piętnaście tysięcy) złotych tytułem zwrotu nakładów z majątku odrębnego wnioskodawcy na majątek odrębny uczestniczki postępowania;
b) 77.954 (siedemdziesiąt siedem tysięcy dziewięćset pięćdziesiąt cztery) złotych tytułem dopłaty;
c) 5.150,75 (pięć tysięcy sto pięćdziesiąt złotych siedemdziesiąt pięć groszy) złotych tytułem zwrotu nakładów z majątku odrębnego wnioskodawcy na majątek wspólny uczestników postępowania;
wszystkie płatne w terminie do 31 sierpnia 2023 roku z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminu płatności;
IV. ustalić wartość majątku dorobkowego na kwotę 452.815,95 (czterysta pięćdziesiąt dwa tysiące osiemset piętnaście złotych dziewięćdziesiąt pięć groszy);
2. oddalić apelacje w pozostałych częściach;
3. ustalić, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim w nich udziałem.
Paweł Hochman
Jarosław Gołębiowski Agnieszka Leżańska
Sygn. akt II Ca 950/22
UZASADNIENIE
W dniu 10 lutego 2019 roku H. M. (1) wniósł o dokonanie podziału majątku dorobkowego jaki nabył w czasie trwania związku małżeńskiego z H. M. (2). Domagał się ustalenia, że w skład majątku dorobkowego wchodzi lokal mieszkalny oznaczony numerem (...) położony w T. o pow. 37 m2, samochód osobowy marki S. (...) rok produkcji 2000 nr rej (...) o wartości 5.000, samochód osobowy N. (...) o wartości 15.000,- meble kuchenne o wartości 5000,- sprzęt AGD (lodówka, kuchnia gazowo elektryczna, pralka, zmywarka krajalnica do pieczywa, kuchnia mikrofalowa, ekspres do kawy) o łącznej wartości 3.000,- zł odkurzacze 2 sztuki o wartości 500,- zł zastawa stołowa o wartości 700,- zł, komplet 12 sztuk noży 200,-zł, stół 4 krzesła o wartości 800,- zł, dywan w jadalni o wartości 400,-zł segment pokojowy typu meblościanka o wartości 800,- zł, kanapa rozkładana o wartości 700,0 zł, Żyrandol 5 ramienny o wartości 300,- zł stolik kawowy o wartości 200,- komoda w salonie i w przedpokoju o wartości 300,- zł, meble łazienkowe, o wartości 300,- zł witryna w salonie o wartości 700,- zł ława o wartości 400,- zł, sofa 3- osobowa, o wartości 300,- sofa 4 osobowa o wartości 400,- zł meble w sypialni (łóżko, szafa, 2 szafki nocne, 2 komody, lustro) o wartości 4.000,- zł telewizor kolorowy 55 cali o wartości 900,- zł meble ogrodowe, wartości 1000,- zł elektryczne nożyce do cięcia żywopłotu o wartości 300,- zł, piła spalinowa o wartości 800,- zł, kosa spalinowa o wartości 400,- zł, kosa spalinowa o wartości 500,- zł spawarka elektryczne z elektrodami o wartości 300,- zł młot elektryczny o wartości 300,- zł, szlifierka kontowa 2 sztuki) o wartości 200,- zł klucze ślusarskie, płaskie, nasadowe, klucz francuski o wartości 300,-zł przybory malarskie (wałek, pędzle o wartości 200,- zł wiertarka elektryczna o wartości 100,- zł. Nadto wniósł on o rozliczenie nakładów poczynionych z majątku dorobkowego stron w postaci budowy domu mieszkalnego położonego w B. przy ulicy (...) oraz o wszystkich naniesień powstałych na tej nieruchomości (działka oznaczona nr (...) obręb (...)); nakładów poczynionych z majątku osobistego wnioskodawcy w postaci środków pieniężnych w kwocie 115.000,- jakie uzyskał w drodze dziedziczenia po swoim ojcu i przeznaczył na majątek odrębny wnioskodawczyni położony w B. przy ulicy (...); nakładów poczynionych na majątek wspólny w kwocie 30000 zł jaką ten uzyskał w drodze darowizny od swoje matki, na lokal mieszkalny położony w T. przy ulicy (...). Wniósł również o rozliczenie składników majątkowych znajdujących się na kontach, a będących w dyspozycji uczestniczki postępowania.
Uczestniczka postępowania przyłączyła się do wniosku co do zasady. Jednakże zakwestionowała oświadczenie przyjęcia od brata wnioskodawcy kwoty 250.000,- zł oraz 30 000 zł od matki uczestnika. Wskazała, że załączone oświadczenia o otrzymaniu kwoty 250.000,- zł zostały jedynie sporządzone na użytek niemniejszego postępowania. Wyjaśniła, że mieszkanie w T. zostało wykupione za własne środki finansowe. Kwota 135.0000 zł zgromadzona na koncie stanowiła majątek wspólny a nie osobisty uczestnika. Wniosła o przyznanie na jej rzecz nakładów na dom w B., samochodu M., ruchomości znajdujących się w tym domu, natomiast na rzecz wnioskodawcy samochodu marki F. i ruchomości przez niego wymienionych, podział środków zgromadzonych na rachunkach bankowych.
W dniu 10 marca 2022 roku Sąd Rejonowy w Bełchatowie wydał postanowienie, w którym:
I. ustalił, iż w skład majątku dorobkowego H. M. (1) i H. M. (2) wchodzą:
1. prawo odrębnej własności lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ulicy (...) oznaczonego o numerem(...)składającego się z 2 pokoi, łazienki, ubikacji, i przedpokoju o powierzchni 40,88 m 2, dla której w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim urządzona jest księga wieczysta (...);
2. nakłady w postaci garażu usytuowanego na nieruchomości położonej w T. M., na działce oznaczonej numer (...), obręb (...), miasto T.;
3. nakłady na nieruchomości położonej w B. przy ulicy (...) oznaczonej numerem (...), obręb B., dla której w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Bełchatowie prowadzona jest księga wieczysta (...);
4. środki pieniężna na rachunku w banku:
a) (...) Bank (...) nr konta (...);
b) (...) Bank (...) nr konta (...);
c) (...) BANK (...);
d) (...) BANK (...);
e) (...) BANK (...);
f) (...) BANK (...);
5. samochód marki N. (...) nr rej (...) nr VIN (...);
6. samochód marki S. (...) nr rej (...) nr VIN (...);
7. ruchomości: meble kuchenne, kuchnia gazowo-elektryczna M., pralka I. zmywarka B., krajalnica do pieczywa (...), kuchenka mikrofalowa (...), ekspres do kawy P., odkurzacz E., zastawa stołowa na 12 osób, odkurzacz E., stół, 4 krzesła, dywan do jadalini, segment pokojowy, 2 fotele, kanapa rozkładana, żyrandol, stolik kawowy, komoda w przedpokoju, komoda w salonie, meble łazienkowe (2 półki), witryna w salonie, stół drewniany w salonie, krzesła drewniane tapicerowane 8 sztuk w salonie, dywan w salonie, ława rozsuwana, sofa 3-osobowa , sofa 2-osobowa, fotel, łóżko, szafa 3 drzwiowa, szafki nocne 2 sztuki, komoda z lustrem, telewizor 55 calowy (...),
8. ruchomości: meble ogrodowe, elektryczne nożyce do cięcia żywopłotu, kosa spalinowa, huśtawka ogrodowa, piłą spalinowa, noże w komplecie - walizka, kieliszki kryształowe 12 sztuk, szklanki 6 sztuk, dekoder (...), spawarka elektryczna z elektrodami, młoto-wiertarka, szlifierka kątowa, wiertarka elektryczna, klucz ślusarki, przybory malarskie, piła spalinowa;
II. dokonał podziału majątku dorobkowego opisanego w pkt I w ten sposób, iż składniki opisane w pkt I.1., I. 2., I. 6. i I. 8 przyznał na wyłączną własność wnioskodawcy H. M. (1), zaś składniki opisane w pkt I. 3., I. 4. a,b,c,d,e,f, I. 5. i I. 7. przyznać na wyłączną własność uczestniczki postępowania H. M. (2);
III. zasadził od uczestniczki H. M. (2) na rzecz wnioskodawcy H. M. (1) kwotę 184.539,21 (sto osiemdziesiąt cztery tysiące pięćset trzydzieści dziewięć złotych dwadzieścia jeden groszy) płatną w terminie 14 dni od uprawomocnienie się postanowienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminu płatności:
IV. ustalił wartość majątku dorobkowego na kwotę 686.256,42 zł;
V. ustalił, że każdy z uczestników postępowania ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.
Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego:
Strony były małżeństwem od 1979 roku do października 2018 roku. Małżeństwo rozwiązano przez rozwód wyrokiem SO w Piotrkowie Tryb. Strony nie zawierały umów majątkowych. Wspólność ustawowa małżeńska nie była znoszona.
Strony nabyły w trakcie trwania wspólności nieruchomości:
- prawo odrębnej własności lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ulicy (...) oznaczonego o numerem (...)składającego się z 2 pokoi, łazienki, ubikacji, i przedpokoju o powierzchni 40,88m2, dla której w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim urządzona jest księga wieczysta (...). Wartość prawo tego lokalu została ustalona na kwotę 143.800,- zł;
- nakłady w postaci garażu usytuowanego na nieruchomości położonej w T. M., na działce oznaczonej numer (...), obręb (...), miasto T.. Wartość tych nakładów została określona na kwotę 8.000,- zł.
W trakcie trwania związku małżeńskiego matka wnioskodawcy wręczyła mu kwotę 30.000,- zł. Pieniądze zostały przeznaczone na zakup mieszkania. Formalnie nie doszło między stronami do działu spadku i brat wnioskodawcy nie rozliczał się z nim z tego majątku. W Urzędzie Skarbowym nie był opłacany podatek.
W trakcie trwania związku małżeńskiego strony budowały dom na działce, który uczestniczka postępowania otrzymała od rodziców. Dom budowany był ze środków wspólnych. Były zaciągane pożyczki. Dom budowany był w latach 1990-2001 roku. W trakcie trwania związku małżeńskiego wnioskodawca nadużywał alkoholu. W trakcie trwania związku małżeńskiego wnioskodawca posiadał swój udział w majątku swoich rodziców, którego nikomu nie przekazywał. Uczestniczka nie widziała faktu przekazania pieniędzy przez brata wnioskodawcy.
W trakcie trwania związku małżeńskiego uczestniczka postępowania otrzymała od swojej matki nieruchomość położoną w B. przy ulicy (...) oznaczonej numerem (...), obręb B., dla której w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Bełchatowie prowadzona jest księga wieczysta (...).
W trakcie trwania związku małżeńskiego na przedmiotową nieruchomość zostały poczyniony nakłady w kwocie 232.800,- zł.
W trakcie trwania związku małżeńskiego strony zakupiły samochód marki N. (...) nr rej (...) nr VIN (...); samochód marki S. (...) nr rej (...) nr VIN (...). Nadto nabyli meble kuchenne; kuchnię gazowo-elektryczną M., pralkę I., zmywarkę B., krajalnicę do pieczywa (...), kuchenkę mikrofalową (...), ekspres do kawy P., odkurzacz E., zastawę stołową na 12 osób, odkurzacz E., stół, 4 krzesła, dywan w jadalni, segment pokojowy, fotele 2 sztuki, kanapę rozkładaną, żyrandol 5-ramienny, stolik kawowy, komodę w przedpokoju, komodę w salonie, meble łazienkowe( 2 półki), witryna w salonie, stół drewniany w salonie, krzesła drewniane tapicerowane 8 sztuk w salonie, dywan w salonie, ławę rozsuwaną, sofę 3-osobową , sofę 2- osobową, fotel; meble w sypialni: łóżko, szafę 3 drzwiową, szafki nocne 2 sztuki, komodę z lustrem, telewizor 55 calowy (...), meble ogrodowe, elektryczne nożyce do cięcia żywopłotu, kosę spalinową, huśtawkę ogrodowę, piłę spalinową, noże w komplecie - walizka, kieliszki kryształowe 12 sztuk, szklanki 6 sztuk, dekoder (...), spawarkę elektryczną z elektrodami, młoto-wiertarkę, szlifierke kątową, wiertarkę elektryczną, klucz ślusarki, przybory malarskie, piłę spalinową. W sumie wartość majątku ruchomego stron została oszacowana przez biegłego sądowego na 30.389,- zł z czego wartość składników jakie przypadły wnioskodawczyni zamknęła się kwotą 28.225,-zł zaś uczestnikowi kwotą 2.259,- zł.
Na rachunkach oszczędnościowych zostały zgromadzone środki finansowe:
a) w (...) Bank (...) nr konta(...) - 135.751,45 zł;
b) w (...) Bank (...) nr konta (...) - 25731,95 zł;
c) w (...) BANK (...) - 50.000,- zł;
d) w (...) BANK (...) - 20000,- zł;
e) w (...) BANK (...)- 20.000,- zł;
f) w (...) BANK (...) - 3128,02 zł.
Wyrokiem z dnia 6 listopada 2018 roku Sąd Rejonowy zniósł między stronami wspólność ustawową małżeńską z dniem 5 lipca 2018 roku. Natomiast w dniu 2 października 2018 roku Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim orzekł o rozwiązaniu związku małżeńskiego stron.
Po rozwodzie strony podzieliły się składnikami majątku dorobkowego w ten sposób, że następujące składniki majątku przejęła uczestniczka: meble kuchenne; kuchnię gazowo-elektryczna M., pralkę I., zmywarkę B., krajalnicę do pieczywa (...), kuchenkę mikrofalową (...), ekspres do kawy P., odkurzacz E., zastawę stołową na 12 osób, odkurzacz E., stół z 4 krzesłami, dywan z jadalni, segment pokojowy, fotele 2 sztuki, kanapę rozkładaną, żyrandol 5 ramienny, stolik kawowy, komodę w przedpokoju, komodę z salonu, meble łazienkowej 2 półki), witrynę w salonie, stół drewniany z salonu, krzesła drewniane tapicerowane 8 sztuk z salonie, dywan z salonie, ławę rozsuwaną, sofę 3 osobową, sofę 2 osobową , fotel, meble z sypialni: łóżko, szafę 3 drzwiową, szafki nocne 2 sztuki, komoda z lustrem, telewizor 55 calowy (...) meble ogrodowe, elektryczne nożyce do cięcia żywopłotu, kosę spalinowa, huśtawkę ogrodową. Natomiast piłę spalinową, noże w komplecie - walizka, kieliszki kryształowe 12 sztuk, szklanki 6 sztuk, dekoder (...), spawarkę elektryczną z elektrodami młoto-wiertarkę, szlifierkę kątowa, wiertarkę elektryczną, klucz ślusarki, przybory malarskie, piłę spalinowa przejął uczestnik postępowania. Poza tym wnioskodawca przejął lokal mieszkalny położony w T. przy ulicy (...) oznaczonego numerem (...) oraz nakłady na garaż usytuowany na nieruchomości położonej w T.. Wnioskodawca użytkuje samochód marki S. (...) nr rej (...) nr VIN (...) w uczestniczka postępowania samochód marki N. (...) nr rej (...) nr VIN (...). Uczestniczka postępowania zamieszkuje w nieruchomości uzyskanej od matki w drodze darowizny położony w B..
Dnia 3 marca 2020 roku wnioskodawca zawarł z bratem J. M. umowę działu spadku po rodzicach w których to H. M. (1) przejął majątek rodziców wnioskodawcy, w której udział przypadający wnioskodawcy przypadł H. M. (1). Strony określiły wartość majątku na kwotę 250.000,- zł. Stawający do aktu uczestnicy oświadczyli, że działu spadku dokonują bez żadnych rozliczeń.
W dalszej kolejności Sąd Rejonowy wyjaśnił, że w przedmiotowej sprawie skład i wartość majątku dorobkowego nie były sporne bowiem już na etapie uzyskania rozwodu strony fizycznie dokonały podziału majątku dorobkowego. Sporne natomiast było pochodzenie środków finansujących odrębną własność lokalu mieszkalnego jak i pochodzenie środków finansowych na dokonanie nakładów na nieruchomość położoną w B., przy czym wnioskodawca podnosił fakt, iż na mieszkanie położone w T. otrzymał darowiznę w kwocie 30.000,- zł. Przedstawił w tym zakresie oświadczenie jedynie podpisane przez jego matkę. Pismo nosi datę z 1980 roku. W ocenie Sądu powyższe żądanie nie znajduje uzasadnienia, bowiem w chwili dokonania darowizny stron były małżeństwem i nie ma dowodu, z którego wynikałoby, że została ona uczyniona na rzecz wnioskodawcy, bowiem gdyby tak było to znalazło by się to w przydziale lokalu mieszkalnego i tam należało o tym uczynić wzmiankę. Inną zupełnie kwestą jest również fakt, iż pomimo twierdzenia że jest to jego mieszkanie w pismach procesowych pełnomocnik wnioskodawcy żąda dokonania rozliczenia wynikającego ze wspólnego mieszkania, czym zaprzecza iż darowizna dokonana przez matkę wnioskodawcy była darowizną dokonaną na jego wyłączną rzecz. W konsekwencji Sąd uznał, iż darowizna został uczyniona na rzecz małżonków wspólnie; mała zapewnić warunki bytowe rodzinie stron a nie wnioskodawcy.
Sąd Rejonowy wyjaśnił również, że nie znalazł podstaw do przyznania na rzecz wnioskodawcy spłaty jaką miałby dostać od brata. W tym zakresie nie przedstawił dokumentu przelewu należności a akt notarialny przedstawiony do sprawy dotyczy okresu kiedy wnioskodawca był rozwiedziony jak również strony nie dokonywały rozliczeń z tego tytuł. Podniósł, że wartość całej nieruchomości a nie udziału wnioskodawcy została określona na kwotę 250.000,- zł. Zdaniem Sądu meriti, nie bez znaczenia dla oceny żądania był fakt, że wnioskodawca nie przedstawił potwierdzenia wpłaty przedmiotowej kwoty na jakiekolwiek konto umożliwiające w sposób bezsprzeczny i niepodważalny fakt darowizny na jego rzecz. Z tych wszystkich względów sąd pominął wniosek pełnomocnika wnioskodawcy o dokonanie rozliczenia wartości rynkowe udziału darowizny dokonanej na poczet majątku wspólnego.
W następstwie powyższych ustaleń, Sąd Rejonowy uznał, że wniosek o podział majątku wspólnego zasługuje na uwzględnienie.
Zważył, że na mocy art. 31 § 1 k.r.o. między małżonkami z mocy ustawy istniał ustrój wspólności majątkowej (wspólności ustawowej) obejmującej przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny) i udziały obojga małżonków w majątku wspólnym są równe (art. 43 § 1 k.r.o.). W przypadku stron wspólność ustala na skutek orzeczenia rozdzielności majątkowej z dniem 5 grudnia 2010 r. (art. 52 k.r.o.).
W dalszej kolejności Sąd Rejonowy wyjaśnił, że na podstawie art. 45 § 1 k.r.o., każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może również żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. W myśl art. 45 § 2, zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego. Art. 45 § 3 k.r.o. stanowi, że przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego. Stosownie do art. 46 k.r.o. w sprawach nieunormowanych w artykułach poprzedzających od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku. Na podstawie art. 1035 k.c., jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów tytułu VIII księgi czwartej Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 1037 § 1 k.c., dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Wskazał również, że jak stanowi art. 212 § 1 k.c. (do którego m. in. odsyła powołany wyżej art. 1035), jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne. Rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego (art. 212 § 2). Jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek (§ 3). W myśl art. 687 w związku z art. 567 § 3 k.p.c., podział majątku wspólnego powinien nastąpić przede wszystkim na zgodny wniosek stron. Stosownie do art. 622 § 2 k.p.c. (znajdującego zastosowanie odpowiednio do podziału majątku wspólnego na podstawie art. 567 § 3 i 688 k.p.c.), gdy wszyscy współwłaściciele złożą zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności, sąd wyda postanowienie odpowiadające treści wniosku, jeżeli projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych.
Odnosząc się do rozstrzygnięcia wniosku, Sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że dokonując podziału majątku dorobkowego uwzględnił fizyczny podział majątku i przydzielił każdej ze stron składniki, które znajdowały się w ich posiadaniu: nakłady na nieruchomości położonej w B. przyznał uczestniczce, odrębną własność lokalu mieszkalnego położonego w T. wraz z nakładami poczynionym na garaż położony w T. uczestnikowi. Do majątku wspólnego należały również składniki ruchome szczegółowo opisane w pkt 5,6,7,8. Sposób podziału w tym zakresie został zainicjonowany przez strony i sąd przychylił się do tego stanowiska. Do majątku dorobkowego stron dochodziły lokaty, które zostały szczegółowo określone w zaświadczeniu z dnia 28 września (k 250), oraz lokatę z rachunku (...) Bank (...) nr konta: (...) - 25. 731,95 zł; i z rachunku (...) Bank (...) nr konta (...) - 135.751,45 zł.
Wartość majątku dorobkowego sąd ustalił na kwotę 686,256,42 zł. Udział każdego małżonków jest równy i wynosi 343.128,21 zł Wartość składników przyznanych wnioskodawcy wynosi 143.800, - zł; (nakłady w postaci garażu usytuowanego na nieruchomości położonej w T. M. 8.000,- zł); (wartość majątku ruchomego 2.159,- zł., oraz wartość przyznanego samochodu marki fabia wynosi 5.430 zł. Wartość składników jakie uzyskał wnioskodawca zamyka się kwotą 154,059 zł + 5.430.- zł co stanowi łączna kwotę 159.389,- zł. W związku z powyższym sąd dokonał rozliczenia udziału z majątku dorobkowego to jest od kwoty udziału zasadzając różnice. Termin płatności ustalił na podstawie art. 212 § 3 k.c. kwota zasądzonej spłaty nie jest wysoka w obecnych realiach ekonomicznych wnioskodawczyni zważywszy na przekazanie na jej rzecz środków wynikających z przyznanych wnioskodawczyni środków znajdujących się na kontach, które w drodze podziału zostały jej przyznane.
O odsetkach na wypadek opóźnienia Sąd orzekł na podstawie art. 212 § 3 i 481 § 1 i 2 k.c.
Rozstrzygając o kosztach postępowania i niepokrytych kosztach sądowych Sąd miał na uwadze, to, że stosownie do art. 520 § 1 k.p.c. każdy z uczestników powinien ponieść koszty związane ze swoim udziałem w sprawie, a skoro obie strony miały interes w rozstrzygnięciu sprawy o podział ich majątku, to powinny po równo ponieść koszty.
Apelacje od powyższego orzeczenia wnieśli wnioskodawca i uczestniczka postępowania.
Wnioskodawca H. M. (1) zaskarżył postanowienie Sądu Rejonowego w Bełchatowie w części: co do pkt: I.2., I.4., oraz II oraz III.
Reprezentujący go pełnomocnik zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:
1. naruszenie prawa materialnego - art. 45 § 1 zd. 2 k.r.o. polegające na braku uwzględnienia w podziale majątku nakładu poczynionego przez wnioskodawcę z jego majątku osobistego na majątek wspólny w postaci spłaty przez niego zadłużenia z tytułu opłat czynszowych do spółdzielni, a także rachunków za prąd, gaz oraz podatku od nieruchomości - które to zobowiązania dotyczyły majątku wspólnego stron w postaci lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ul. (...), zaś łączna ich wysokość (co zostało wykazane potwierdzeniami przelewów) objęła kwotę 10.301,50 zł,
2. naruszenie prawa materialnego - art. 31 § 1 k.r.o. w zw. z art. 226 § 2 k.c. polegające na uznaniu, iż w skład majątku dorobkowego stron wchodzą nakłady w postaci garażu usytuowanego na nieruchomości położonej w T., na działce oznaczonej nr (...), obręb (...) podczas gdy stronom nigdy nie przysługiwał jakikolwiek tytuł prawny do tej nieruchomości uprawniający do posadowienia garażu (co stanowiło samowolę budowlaną), tym samym stronom nie przysługuje roszczenie o zwrot nakładów związanych z posadowieniem tego garażu,
3. naruszenie prawa materialnego - art. 33 pkt 2) k.r.o. polegające na uznaniu, iż środki pieniężne będące przedmiotem darowizny dokonanej przez matkę wnioskodawcy na podstawie umowy z dnia 25.07.1980 r. weszły w skład majątku wspólnego stron, podczas gdy umowa darowizny zawarta została przez matkę wnioskodawcy wyłącznie z wnioskodawcą, a nie również z uczestniczką postępowania, stąd środki te stanowiły składnik majątku osobistego wnioskodawcy, który następnie przeznaczył on na uiszczenie wkładu mieszkaniowego,
4. naruszenie prawa procesowego - art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego w sprawie skutkujący uznaniem, iż brat wnioskodawcy (J. M.) nie przekazał mu środków pieniężnych w łącznej kwocie 250.000,00 zł tytułem rozliczenia majątku, który miał zostać odziedziczony przez braci po śmierci ich rodziców, podczas gdy:
- wnioskodawca wykazał, że J. M. posiadał środki pozwalające mu na regularne przekazywanie bratu określonych kwot tytułem zawartej umowy spadkowej, co zostało potwierdzone umową z dnia 25.12.2013 r., a następnie umową o dział spadku z dnia 3.03.2020 r.,
- strony, bez środków, które otrzymał wnioskodawca od brata, nie posiadały własnych środków pozwalających na wybudowanie domu mieszkalnego w B., a ponadto zgromadzenie na rachunkach bankowych znacznych oszczędności;
5. naruszenie prawa procesowego - art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego w sprawie skutkujący uznaniem, iż na dzień ustania między stronami wspólności majątkowej małżeńskiej posiadały one środki pieniężne na rachunkach bankowych wymienionych w pkt 1.4. sentencji postanowienia, podczas gdy część środków znajdujących się na tych rachunkach stanowiły majątek osobisty wnioskodawcy i zostały przez niego wypłacone, a następnie zatrzymane przez uczestniczkę na jej rachunku bankowym, z którego uczestniczka nie rozliczyła się z wnioskodawcą.
Mając na uwadze powyższe zarzuty wnioskodawca wniósł o:
1. zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez:
a. uchylenie jego pkt I.2. oraz I.4.,
b. zmianę jego pkt II poprzez wyłączenie z niego składników majątkowych opisanych jako „pkt 1.2." oraz „pkt 1.4.",
c. zmianę jego pkt III poprzez ustalenie spłaty na rzecz wnioskodawcy od uczestniczki postępowania na kwotę 267.304,72 zł (dwieście sześćdziesiąt siedem tysięcy trzysta cztery złote siedemdziesiąt dwa grosze),
2. zasądzenie od uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawcy zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego w tym postępowaniu według norm przepisanych.
Uczestniczka postępowania zaskarżyła postanowienie Sądu Rejonowego w części obejmującej: pkt I. 4 pdp. a, b, c, d, e, f, oraz w punkt II, III i IV.
Reprezentująca ją pełnomocnik zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła:
- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia a polegający na bezpodstawnym przyjęciu, iż w skład majątku wspólnego stron wchodzą lokaty pieniężne wymienione w punkcie 4 pdp. a, b, c, d, e, f, orzeczenia, podczas, gdy w skład majątku wspólnego winny wchodzić środki pieniężne z tych lokat w łącznej wysokości 263.710,48 zł, przy czym, kwota 102.227,08 zł stanowiła środki finansowe w (...)a kwota 161.483,40 zł środki finansowe w (...) Bank (...), błędne wskazanie w punkcie I. 4 pdp. a i c numeru konta bankowego;
- błędne przyjęcie rozliczenia środków pieniężnych, które na dzień 5.07.2018 r. zdeponowane były na lokatach w (...) a wymienione w punkcie 4 postanowienia pdp. c, d, e, f, bez uwzględnienia odsetek od wpłat głównych jak również błędne rozliczenie środków zgromadzonych na lokacie w (...)wymienionej w pdp. f orzeczenia a polegające na przyjęciu przez Sąd I inst. kwoty 3.128,02 zł, podczas, gdy lokata ta wyrażona była nie w złotówkach a w dolarach, zatem do rozliczenia winna być przyjęta kwota 11.620,71 zł wynikająca z pomnożenia 3.128,02 USD przez średni kurs dolara w NBP na dzień 5.07.2018r. tj. 3.7143 PLN;
- nie wyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności sprawy, a mianowicie nie wyjaśnienie zgodnie z wnioskiem dowodowym pełnomocnika uczestniczki z dnia 24.08.2021r., kiedy lokaty pieniężne wnioskodawca zlikwidował i tym samym błędne ustalenie składu majątku wspólnego, jego wartości i tym samym błędne dokonanie podziału majątku wspólnego poprzez przyznanie uczestniczce wszystkich lokat, nie rozliczenie lokaty wymienionej w punkcie 4 postanowienia pdp. f, w PLN oraz nierozliczenia odsetek od lokat wymienionych w pkt. 4 postanowienia pdp. c, d, e, i tym samym błędne ustalenie wartości majątku wspólnego i obciążenie uczestniczki błędną wysokością spłaty;
- naruszenie art. 233 §1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego i dokonanie dowolnej oceny dowodów w zakresie istnienia środków finansowych na lokatach w (...)po dacie 5.07.2018r. oraz nierozliczenia tychże środków pieniężnych poprzez przypisanie ich wnioskodawcy, który w dniu 6.09.2018r. podjął środki pieniężne z banku;
- obrazę przepisu art. 6 k.c. poprzez krzywdzące dla uczestniczki przyznanie Jej lokat wymienionych w punkcie I. 4 pdp. c, d, e, f, które nie istnieją z uwagi na fakt, iż w dniu 6.09.2018 zostały zlikwidowane przez wnioskodawcę.
Skarżąca, na podstawie art. 368 §1 pkt 4 k.p.c. zgłosiła nowe fakty i dowody i wniosła o dopuszczenie dowodu z:
- pisma (...) wraz z 4 egz. potwierdzeń zerwania lokat przez wnioskodawcę z dnia 19.10.2022r. - na okoliczność, iż lokaty w łącznej wysokości 102.227,08 zł. a które przez Sąd pierwszej instancji zostały przyznane uczestniczce, zostały w dniu 6.09.2018r. przez uczestnika zlikwidowane;
- wydruku tabeli A kursów średnich NBP z dnia 6.09.2018r. - na okoliczność wysokości kwoty 3.128,02 USD w przeliczeniu na PLN.
Wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez:
1. ustalenie, iż w skład majątku dorobkowego H. M. (1) i H. M. (2) wchodzą:
1/ prawo odrębnej własności lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ulicy (...), oznaczonego numerem (...), składającego się z 2 pokoi, łazienki, ubikacji i przedpokoju, o powierzchni 40,88 m2, dla której w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim urządzona jest księga wieczysta (...);
2/ nakłady w postaci garażu usytuowanego na nieruchomości położonej w T., na działce oznaczonej numerem (...), obręb (...), miasto T.;
3/ nakłady na nieruchomości położonej w B. przy ulicy (...), oznaczonej numerem (...), obręb B., dla której w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Bełchatowie prowadzona jest księga wieczysta (...).
4/ środki pieniężne w łącznej wysokości 263.710,48 zł zgromadzone na rachunkach bankowych na dzień 5.07.2018r.
a/ (...) Bank (...) nr konta (...)
b/ (...) Bank (...) nr konta (...)
c/ (...) BANK (...)
d/ (...) BANK (...)
e/ (...) BANK (...)
f/ (...) BANK (...).
5/ samochód marki N. (...) nr rej (...), nr VIN (...),
6/ samochód marki S. (...) nr rej. (...), nr VIN (...),
7/ meble kuchenne: kuchnia gazowo-elektryczna M., pralka I., zmywarka B., krajalnica do pieczywa (...) kuchenka mikrofalowa (...), ekspres do kawy P., odkurzacz E., zastawa stołowa na 12 osób, stół, 4 krzesła, dywan w jadalni, segment pokojowy, fotele 2 szt., kanapa rozkładana, żyrandol 5-ramienny, stolik kawowy, komoda w przedpokoju, komoda w salonie, meble łazienkowe (2 półki), witryna w salonie, stół drewniany w salonie, krzesła drewniane tapicerowane 8 szt. w salonie, dywan w salonie, ława rozsuwana, sofa 3-osobowa, sofa 2-osobowa, fotel, meble w sypialni: łóżko, szafa 3-drzwiowa, szafki nocne 2 szt., komoda z lustrem, telewizor 55 calowy (...) meble ogrodowe, elektryczne nożyce do cięcia żywopłotu, kosa spalinowa, huśtawka ogrodowa;
8/ piła spalinowa, noże w komplecie - walizka, kieliszki kryształowe 12 szt., szklanki 6 szt., dekoder (...), spawarka elektryczna z elektrodami, młoto - wiertarka, szlifierka kątowa, wiertarka elektryczna, klucz ślusarski, przybory malarskie, piła spalinowa;
oraz,
II. dokonanie podziału majątku wspólnego H. M. (1) i H. M. (2) opisanego w punkcie I. 1, 2, 3, 4, pdp. a, b, c, d, e, f,; 5, 6, 7, 8, w ten sposób, iż składniki opisane w punkcie I. 1,2, 6, 8, przyznać na wyłączną własność H. M. (1) jak również środki pieniężne opisane w punkcie 4 pdp. c, d, e, f, w wysokości 102.227,08 zł., natomiast składniki opisane w punkcie I. 3, 5, 7, oraz środki pieniężne opisane w punkcie 4 pdp. a, b, w wysokości 161.483,40 zł - na wyłączną własność uczestniczki H. M. (2).
III. zasądzenie od uczestniczki H. M. (2) na rzecz wnioskodawcy H. M. (1) dopłatę w wysokości 83.160.92 zł - tytułem wyrównania wartości udziałów w majątku wspólnym, płatną w terminie 14 dni od uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności;
IV. ustalenie wartość majątku wspólnego na kwotę 678.694.48 zł.
Pełnomocnik uczestniczki jak żądanie ewentualne wskazała uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Okręgowy, w pierwszej kolejności wyjaśnia, że biorąc pod uwagę zgłoszone w sprawie zarzuty apelacyjne dostrzegł potrzebę ponownego dokonania ustaleń faktycznych stanowiących podstawę rozstrzygnięcia. Dokonując tych ustaleń (co znajduje swój wyraz w dalszej części uzasadnienia) Sąd Okręgowy uznał jednocześnie, że w odniesieniu do okoliczności niespornych (wynikających z ustaleń Sądu pierwszej instancji i nie zakwestionowanych w postępowaniu apelacyjnym) nie zachodzi potrzeba przywołania dowodów, z których te okoliczności wynikały.
W związku z powyższym Sąd Okręgowy za podstawę wydanego orzeczenia przyjmuje następujące ustalenia faktyczne:
H. i H. M. (2) zawarli związek małżeński w dniu (...) roku.
(okoliczność niesporna)
W dniu 5 września 1980 r. H. M. (1) otrzymał mieszkanie służbowe w przy ul (...). Powyższe mieszkanie zostało wykupione w 2008 r. Prawo odrębnej własności lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ulicy (...) oznaczonego o numerem (...) składającego się z 2 pokoi, łazienki, ubikacji, i przedpokoju o powierzchni 40,88m 2 H. M. (1) oraz H. M. (2) i jest ujawnione w księdze wieczystej (...).
(okoliczność niesporna)
W czasie trwania związku małżeńskiego uczestniczka postępowania otrzymała od swojej matki nieruchomość położoną w B. przy ulicy (...) oznaczonej numerem (...), obręb B., dla której w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Bełchatowie prowadzona jest księga wieczysta (...).W trakcie trwania związku małżeńskiego strony wybudowały dom na wskazanej wyżej działce Dom budowany był ze środków wspólnych. Były zaciągane pożyczki. Dom budowany był w latach 1990-2008 roku.
(okoliczność niesporna)
W dniu 21 stycznia 2008 r. J. M. – brat wnioskodawcy, sprzedał udziały w funduszu inwestycyjnym za kwotę 42 000 zł.
(dowód: potwierdzenie transakcji k. 19)
W dniu 27 października 2008 r. J. M. – brat wnioskodawcy, złożył dyspozycję sprzedaży papierów wartościowych w (...) zdeponowanych na jego rachunku i rachunku K. M..
(dowód: zlecenia sprzedaży k. 20,21)
W dniu 10 grudnia 2008 r H. M. (1) przelał z swojego konta na rachunek wspólny uczestników w banku (...) o nr (...) kwotę 170 000 zł.
(dowód: zestawienie operacji - płyta k. 348)
W dniu 7 maja 2012 r J. M. – brat wnioskodawcy, zaawizował wypłatę kwoty 73 600 zł w (...).
(dowód: awizowanie wypłaty gotówkowej k. 25)
W dniu 11 stycznia 2013 J. M. – brat wnioskodawcy, sprzedał jednostki uczestnictwa lokaty inwestycyjnej w banku (...) za kwotę 9951 zł.
(dowód: potwierdzenie transakcji k. 26)
W dniu 4 września 2013 r. H. M. (1) przelał na rachunek wspólny uczestników w (...)o nr (...) kwotę 200 000,- zł.
W dniu 18 grudnia 2014 r. z wskazanego wyżej rachunku wnioskodawca przelał na konto brata 50 000 zł.
Pozostała kwota była sukcesywnie lokowana na lokatach terminowych zakładanych przez wnioskodawcę.
W dniach 18 i 30 maja 2018 r. wnioskodawca pobrał z wskazanego konta kwoty odpowiednio 80 000,- i 50 000,- zł.
(dowód: zestawienie operacji - płyta k. 251)
H. M. (1) sporządził pismo zatytułowane „pokwitowanie” datowane na dzień 25 lipca 1980 r., z którego wynikało, że M. M. (1) przekazała H. M. (1) kwotę 30000 zł (k.28)
J. M. i H. M. (1) sporządzili pismo zatytułowane „pokwitowanie” i datowane na dzień 25 grudnia 2013 r., w którym H. M. (1) pokwitował odbiór od swojego brata J. M. kwoty 250 000 zł, zobowiązując się, że otrzymany spadek po ojcu przekaże bratu w drodze umowy sprzedaży lub darowizny.
(dowód: pokwitowanie k. 18)
Pozostając w związku małżeńskim uczestnicy dokonywali zakupów ruchomości niezbędnych do funkcjonowania rodziny.
(okoliczność niesporna)
Wyrokiem z dnia 6 listopada 2018 roku Sąd Rejonowy zniósł między stronami wspólność ustawową małżeńską z dniem 5 lipca 2018 roku.
W dacie zniesienia małżeńskiej wspólnoty ustawowej - 5 lipca 2018 r. - na rachunku bankowym uczestniczki w (...) o nr (...) znajdowały się środki w kwocie 25 731,95 zł.
Na koncie o nr (...) uczestniczka miała natomiast zdeponowane środki w wysokości 10 939,70 zł.
(dowód: potwierdzenie salda rachunku k.57, informacja o stanie kont bankowych k. 67)
W dniu 5 lipca 2018 r. uczestniczka miała również dwa konta bankowe w G. (...) Bank. Na koncie o nr (...) miała zdeponowane środki w wysokości 5349,94 zł. Na koncie o nr (...) znajdowała się kwota 1566.53 zł.
(dowód: informacja o stanie kont bankowych k. 68)
Na dzień 5 lipca 2018 r. małżonkowie posiadali depozyty w G. (...) Bank na rachunkach:
- nr (...) w kwocie 50.000,- zł;
- nr (...) w kwocie 20000,- zł;
- nr (...) w kwocie 20.000,- zł;
- nr (...) w kwocie 3128,02 USD.
(dowód: informacja bankowa k. 250)
W dniu 6 września 2018 r. H. M. (1) przelał kwotę 3128,02 USD na swój rachunek o nr (...).
(dowód: potwierdzenie złożenia dyspozycji k. 312)
W tej dacie jeden dolar amerykański kosztował 3,7143 zł.
(okoliczność niesporna)
W tym samym dniu H. M. (1) zlikwidował depozyty złotówkowe przelewając je na konto nr (...) którego był właścicielem.
(dowód: potwierdzenia złożenia dyspozycji k. 315,316,317)
Następnie H. M. (1) wypłacił z swojego konta kwotę 135 000 zł. z zamiarem przeznaczenia jej na zakup samochodu.
(okoliczność niesporna – informacyjne wysłuchanie uczestników, k. 59-60)
Na dzień zniesienia małżeńskiej wspólności ustawowej w skład majątku wspólnego małżonków wchodził:
1. lokal mieszkalny położony w T. przy ulicy (...) oznaczonego o numerem (...) składającego się z 2 pokoi, łazienki, ubikacji, i przedpokoju o powierzchni 40,88m2, dla której w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim urządzona jest księga wieczysta (...); o wartość 143.800,- zł;
2. nakład w postaci garażu usytuowanego na nieruchomości położonej w T. M., na działce oznaczonej numer (...), obręb (...), miasto T., o wartości 8.000,- zł;
3. nakład na majątek odrębny uczestniczki postępowania o wartości kwocie 232.800,- zł;
4. ruchomości:
- dwa samochody: pierwszy, marki N. (...) nr rej (...) nr VIN (...); drugi, marki S. (...) nr rej (...) nr VIN (...);
- przedmioty urządzenia domowego: meble kuchenne; kuchnię gazowo-elektryczną M., pralkę I., zmywarkę B., krajalnicę do pieczywa (...)kuchenkę mikrofalową (...) ekspres do kawy P., odkurzacz E., zastawę stołową na 12 osób, odkurzacz E., stół, 4 krzesła, dywan w jadalni, segment pokojowy, fotele 2 sztuki, kanapę rozkładaną, żyrandol 5-ramienny, stolik kawowy, komodę w przedpokoju, komodę w salonie, meble łazienkowe( 2 półki), witryna w salonie, stół drewniany w salonie, krzesła drewniane tapicerowane 8 sztuk w salonie, dywan w salonie, ławę rozsuwaną, sofę 3-osobową, sofę 2- osobową, fotel; meble w sypialni: łóżko, szafę 3 drzwiową, szafki nocne 2 sztuki, komodę z lustrem, telewizor 55 calowy (...) meble ogrodowe, elektryczne nożyce do cięcia żywopłotu, kosę spalinową, huśtawkę ogrodowa, piłę spalinową, noże w komplecie - walizka, kieliszki kryształowe 12 sztuk, szklanki 6 sztuk, dekoder (...), spawarkę elektryczną z elektrodami, młoto-wiertarkę, szlifierke kątową, wiertarkę elektryczną, klucz ślusarki, przybory malarskie, piłę spalinową.
Wartość majątku ruchomego stron wynosiła 17 999,- zł.
W dniu 2 października 2018 roku Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim orzekł o rozwiązaniu związku małżeńskiego stron.
Po rozwodzie strony podzieliły się składnikami majątku dorobkowego.
Uczestniczka przejęła meble kuchenne; kuchnię gazowo-elektryczna M., pralkę I., zmywarkę B., krajalnicę do pieczywa (...), kuchenkę mikrofalową (...) ekspres do kawy P., odkurzacz E., zastawę stołową na 12 osób, odkurzacz E., stół z 4 krzesłami, dywan z jadalni, segment pokojowy, fotele 2 sztuki, kanapę rozkładaną, żyrandol 5 ramienny, stolik kawowy, komodę w przedpokoju, komodę z salonu, meble łazienkowej 2 półki), witrynę w salonie, stół drewniany z salonu, krzesła drewniane tapicerowane 8 sztuk z salonie, dywan z salonie, ławę rozsuwaną, sofę 3 osobową, sofę 2 osobową , fotel, meble z sypialni: łóżko, szafę 3 drzwiową, szafki nocne 2 sztuki, komoda z lustrem, telewizor 55 calowy (...) meble ogrodowe, elektryczne nożyce do cięcia żywopłotu, kosę spalinowa, huśtawkę ogrodową. W posiadaniu uczestniczki znalazł się również samochód marki N. (...) nr rej (...) nr VIN (...). Wartość składników jakie przypadły wnioskodawczyni zamknęła się kwotą 15835,-zł
P. spalinową, noże w komplecie - walizka, kieliszki kryształowe 12 sztuk, szklanki 6 sztuk, dekoder (...), spawarkę elektryczną z elektrodami młoto-wiertarkę, szlifierkę kątowa, wiertarkę elektryczną, klucz ślusarki, przybory malarskie, piłę spalinowa przejął wnioskodawca. Wartość ruchomości, które przypadły uczestnikowi wyniosła 2.259,- zł.
Poza tym wnioskodawca przejął lokal mieszkalny położony w T. przy ulicy (...) oznaczonego numerem 17 o wartości 143 800,- zł., nakłady na garaż usytuowany na nieruchomości położonej w T. oraz samochód marki S. (...) nr rej (...) nr VIN (...).
Uczestniczka postępowania zamieszkuje w nieruchomości uzyskanej od matki w drodze darowizny położony w B..
(okoliczność niesporna)
Po rozwiązaniu małżeństwa uczestniczka podjęła decyzję o „wyprowadzeniu męża z domu” i w tym celu wymieniła zamki w drzwiach. W nocy po wymianie zamków H. M. (1) włamał się do garażu domu i wyjął ukryte wcześniej przez siebie pieniądze w kwocie 135 000 zł. W wyniku interwencji policji H. M. (1) został zatrzymany a wskazane w wyżej pieniądze przejęła H. M. (2).
(dowód: zeznania świadka J. S. k. 91)
Uczestniczka znalazła te pieniądze w samochodzie wnioskodawcy. W dniu 4 grudnia 2018 r. H. M. (2) na rachunku w banku (...) założyła lokatę o wartości 135 272,76 zł.
(dowód: zaświadczenie o rachunkach depozytowych k. 56)
Po rozwiązaniu małżeństwa wnioskodawca pokrywał koszt utrzymania mieszkania położonego w T. M.. Łączna suma świadczeń z tego tytułu wyniosła 10 301,50 zł.
(dowód: potwierdzenia przelewów k. 210 – 231)
W dniu 3 marca 2020 roku wnioskodawca zawarł z bratem J. M. umowę częściowego działu spadku po rodzicach, w wyniku której to J. M. przejął zabudowaną nieruchomość stanowiącą własność rodziców wnioskodawcy, (udział spadkowy przypadający wnioskodawcy). Strony określiły wartość przedmiotu umowy na 250.000,- zł. Stawający do aktu uczestnicy oświadczyli, że działu spadku dokonują bez żadnych rozliczeń.
(okoliczność niesporna)
W grudniu 2020 r. H. M. (2) sprzedała samochód n. (...).
(okoliczność niesporna- umowa k. 271)
Dokonując powyższych ustaleń Sąd Okręgowy pominął dowody potwierdzające sprzedaż w listopadzie 2008 r. i zakup w styczniu 2011 r. akcji przez A. M. (zlecenie sprzedaży k. 22, zestawienie transakcji k. 23), uznając że dotyczą one osoby trzeciej i nie dostrzegając żadnego związku tej transakcji z przedmiotową sprawą.
Dokonując oceny zeznań świadka J. M. (k. 74) i zeznań uczestników postępowania Sąd Okręgowy uznał te zeznania za prawdziwe jedynie w części odnoszącej się do spłaty jaką przekazał bratu na poczet przejęcia spadku po rodzicach przyjmują jednocześnie, że kwota z tego tytułu wynosiła 125 000 zł. Wskazane stanowisko, z uwagi na jego znaczenie dla dalszych rozliczeń wymaga szerszego uzasadnienia.
Dostrzegając, że sam fakt przekazania na rzecz wnioskodawcy przez brata jakichkolwiek środków tytułem nieformalnego działu spadku był kwestionowany przez uczestniczkę postępowania, Sąd Okręgowy wyjaśnia uznając za wiarygodną wersję zdarzeń zaprezentowaną przez wnioskodawcę i jego brata, kierował się zasadami doświadczenia życiowego. Kompleksowa analiza ustaleń faktycznych, wskazujących na sytuację majątkową i rodzinną uczestników wyklucza w ocenie sądu przyjęcie, że w okresie w którym uczestnicy prowadzili budowę domu, mieli na swoim utrzymaniu dwoje dzieci, osiągali przeciętne zarobki, bez osiągnięcia przychodu z innych tytułów poczynili tak znaczne oszczędności. Wskazać należy, że w dniu 10 grudnia 2008 r H. M. (1) przelał z swojego konta na rachunek wspólny uczestników w banku (...) o nr (...) kwotę 170 000 zł., natomiast wnioskodawczyni składając przed Sądem Okręgowym wyjaśnienia nie była w stanie wskazać źródła pochodzenia tej kwoty. O tym, że wnioskodawca w czasie trwania małżeństwa otrzymał od brata spłatę pośrednio, świadczą również dokumenty wskazujące na zdolność finansową J. M. do spłaty brata. Pośrednio, o dokonaniu umownego działu spadku świadczy również sporządzony w dniu 3 marca 2020 roku akt notarialny, w którym wnioskodawca zawarł z bratem J. M. umowę częściowego działu spadku po rodzicach, w wyniku której to J. M. przejął w całości zabudowaną nieruchomość stanowiącą własność rodziców wnioskodawcy. We wskazanej umowie strony wskazały, że działu spadku dokonują bez żadnych rozliczeń.
Powyższe, ustalenia nie przesądzają jednak o zasadności twierdzeń wnioskodawcy, że spłata jaką otrzymał od brata wyniosła 250 000 zł.
W powołanej wyżej umowie, strony określiły wartość przedmiotu umowy ( a więc objętej działem nieruchomości położonej w Z.) na 250.000,- zł. Oznacza to, że udział wnioskodawcy (1/2 spadku po rodzicach) w ich ocenie stanowił równowartość kwoty 125 000 zł. Wobec powyższego należało uznać, że spłata jaką wnioskodawca otrzymał od brata wyniosła co najwyżej wskazaną wyżej kwotę 125 000 zł.
W uzupełnieniu powyższych uwag wyjaśnić należy, że Sąd Okręgowy za całkowicie niewiarygodne uznał dokumenty: pokwitowanie datowane na dzień 25 lipca 1980 r. z którego wynikało, że M. M. (1) przekazała H. M. (1) kwotę 30000 zł oraz „pokwitowanie” datowane na dzień 25 grudnia 2013 r., w którym H. M. (1) pokwitował odbiór od swojego brata J. M. kwoty 250 000 zł.
Analiza oryginałów tych pokwitowań ( k. 338), nie wymagająca wiedzy specjalistycznej wyklucza uznanie, że w rzeczywistości zostały one sporządzone we wskazanych w nich datach. Wskazując, że omawiane dokumenty zostały sporządzone na takich samych kartach papieru, długopisem koloru niebieskiego o takim samym odcieniu i że ślady ich zużycia są takie same nie można przyjąć, iż zostały sporządzone w odstępie ponad trzydziestu lat.
W konsekwencji Sąd Okręgowy pominął ustalenia Sądu pierwszej instancji, że w czasie trwania związku małżeńskiego matka wnioskodawcy wręczyła mu kwotę 30.000,- zł. i że te pieniądze zostały przeznaczone na zakup mieszkania, uznając te ustalenia za nieudowodnione.
Sąd nie dał również wiary zeznaniom H. M. (1) w co do tego, że środki zdeponowane na jego koncie stanowiły w części – co do 90 000 zł własności matki, uznając je za przejaw dążenia do zminimalizowania majątku objętego podziałem.
Sąd Okręgowy zważył co następuje:
Wniesione w przedmiotowej sprawie skargi apelacyjne skutkują koniecznością zmiany wydanego w sprawie orzeczenia.
Wyjaśnienie motywów wydanego w sprawie rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazuje w pierwszej kolejności, że ostatecznie niesporne między uczestnikami postępowania były następujące zagadnienia istotne dla treści wydanego w sprawie orzeczenia:
Uczestnicy byli zgodni, że przedmiotem podziału winny być nieruchomość położona w T. przy ulicy (...) i że jej wartość zamyka się w kwocie 143 800 zł. W sprawie nie zakwestionowano również, że do majątku objętego podziałem winny zostać zaliczone nakłady z majątku wspólnego na majątek odrębny uczestniczki (oraz wyceny tych nakładów na kwotę 232 800 zł.). Za niesporną należało również uznać skład i wycenę ruchomości podlegających podziałowi. Stanowiska uczestników upoważniały również do przyjęcia, że w skład majątku dorobkowego wchodziły środki pieniężne w wysokości 160 731,95 zł.
Odnosząc się jeszcze do ostatecznie niespornych okoliczności przypomnieć należy, że po podczas rozprawy w dniu 16 stycznia 2023 pełnomocnicy stron zgodnie oświadczyli, iż wnoszą aby nakłady w postaci garażu zostały przekazane uczestniczce bez spłat na rzecz wnioskodawcy.
Procesową podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowią przy tym przepisy art. 618 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c. i w zw. art. 567 k.p.c. Jak wynika z art. 618 § 1 zd. 1 w postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd rozstrzyga także spory o prawo żądania zniesienia współwłasności i o prawo własności, jak również wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy. Z powyższej regulacji wynika, że cechą charakterystyczną wszystkich postępowań działowych, a więc również podziału majątku wspólnego, jest to, że zakresem kognicji sądu objęte są wszelkie spory o prawo żądania zniesienia współwłasności, o prawo własności oraz wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy. Celem tych postępowań jest kompleksowa ocena i rozstrzygnięcie o wszelkich roszczeniach, których źródłem jest istnienie stosunku współwłasności. Do kategorii sporów o prawo własności należą spory pomiędzy współwłaścicielami, których rozstrzygnięcie przesądzi o tym, że uczestnik postępowania nie jest współwłaścicielem rzeczy lub jego udział we współwłasności jest inny, niż on utrzymuje, jak też że rzecz nie jest przedmiotem współwłasności.
W przedmiotowej sprawie, uczestnicy nie kwestionowali potrzeby podziału majątku wspólnego. W ramach tego podziału niesporne było również ostatecznie przypisanie poszczególnych składników majątku uczestnikom.
Wskazując, że istotne dla rozstrzygnięcia było zgłoszone przez wnioskodawcę roszczenie o zwrot nakładów jakie poczynił z majątku osobistego na majątek wspólny Sąd Okręgowy wyjaśnia, że dopuszczalność rozstrzygania o tak określonym żądaniu w przedmiotowym postępowaniu została potwierdzona w orzecznictwie sądowym i nie może budzić żadnej wątpliwości. Jego podstawę materialnoprawną stanowi art. 207 k.c., zgodnie z którym pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki ciężary związane z rzeczą wspólną. Pod użytym w art. 207 k.c. pojęciem "wydatki" rozumie się różnego rodzaju nakłady poniesione na rzecz wspólną (por. m.in. uchw. SN z 19.12.1973 r., III CZP 78/73, OSNCP 1974, Nr 10, poz. 165; post. SN: z 5.12.1997 r., I CKN 558/97, OSNC 1998, Nr 7–8, poz. 112 i z 18.3.1999 r., I CKN 928/97, Biul. SN 1999, Nr 7, s. 5). Powołany przepis obejmuje zatem także nakłady inwestycyjne i może stanowić podstawę prawną roszczeń współwłaściciela o zwrot ich równowartości. Ocena zasadności żądania o zwrot nakładów musi następować na podstawie przepisów o zarządzie rzeczą wspólną (art. 199 i 201 k.c.).
W przedmiotowej sprawie odwołując się do poczynionych wyżej ustaleń Sąd Okręgowy przyjął, że wartość nakładu jaki wnioskodawca poczynił z majątku odrębnego na majątek osobisty uczestniczki zamyka się w kwocie 115 000 zł. Powyższe wynika z oświadczenia wnioskodawcy zawartego w wniosku o podział majątku dorobkowego. Brak jednocześnie dowodów na to, że nakład powyższy w dacie orzekania stanowił wyższą wartość.
W tym miejscu należy poczynić uzupełniającą uwagę.
Z faktu, że wnioskodawca w ramach nieformalnego działu spadku otrzymał od brata wyższą niż 115 000 zł kwotę nie wynika, że kwota ta winna być w całości zwrócona mu przez uczestniczkę. Na wnioskodawcy ciążył bowiem obowiązek wykazania, że swój majątek odrębny przeznaczył na majątek osobisty uczestniczki (w przedmiotowej sprawie na budowę na jej nieruchomości domu). Ciężar udowodnienia przynależności określonego przedmiotu majątkowego do majątku osobistego spoczywa na tym małżonku, który twierdzi, że przedmiot ten jest surogatem nabytym w zamian za środki pochodzące z jego majątku osobistego (art. 6 k.c.).
Konsekwencją powyższych uwag jest przyjęcie, że na uczestniczce ciąży obowiązek zwrotu wnioskodawcy kwoty 115 000 zł. ( czemu Sąd Okręgowy dał wyraz w pkt III lit a postanowienia) oraz że w ostateczny rozrachunku wartość nakładu z majątku wspólnego na majątek odrębny uczestniczki ustaloną przez biegłego należy pomniejszyć o wskazaną wyżej kwotę.
W ramach orzeczonego w punkcie drugim postanowienia Sąd Okręgowy przyznał wnioskodawcy składniki majątkowe w postaci mieszkania w T. M.. o wartości 143800 oraz ruchomości o wartości 2159 zł. oraz samochód S. (...) o wartości 5430 zł. Natomiast uczestniczka nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty o wartości 117 800 zł, ruchomości o wartości 15 835 zł., środki finansowe o wartości 135 000 zł. oraz o wartości 25 731,95 zł. oraz samochód N. (...) o wartości 6960 zł. i nakład na garaż w T. M.. W uzupełnieniu powyższych uwag należy poczynić zastrzeżenie, że przyznanie nakładu na garaż i samochodów nastąpiło bez wzajemnych dopłat i stanowiło konsekwencję zgodnego stanowiska uczestników.
Uczestniczka otrzymała więc składniki majątkowe o łącznej wartości wyższej od składników przyznanych wnioskodawcy o kwotę 155908 zł co uzasadniało zasądzenie na rzecz wnioskodawcy dopłaty w wysokości 77 954 zł. ( o czym orzeczono w pkt III b postanowienia).
W punkcie III lit c postanowienia Sąd Okręgowy zasądził o uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kwotę 5150,76 zł tytułem zwrotu połowy nakładów jakie wnioskodawca po ustaniu wspólności ustawowej poczynił na majątek wspólny.
W tym zakresie Sąd Okręgowy uwzględnił zwarte w skardze apelacyjnej zarzuty pełnomocnika wnioskodawcy uznając, że Sąd pierwszej instancji w sposób nieuprawniony pominął w rozliczeniach związanych z podziałem majątku wspólnego poniesione przez wnioskodawcę nakłady z tytułu opłat czynszowych do spółdzielni, rachunków za prąd, gaz oraz podatku od nieruchomości, które to zobowiązania dotyczyły składnika majątku wspólnego stron - lokalu mieszkalnego położonego w T..
Odnosząc się natomiast do kolejnych zarzutów zawartych w apelacji wnioskodawcy, Sąd drugiej instancji wyjaśnia, że zgodne stanowisko pełnomocników uczestników czyni bezprzedmiotowy zarzut dotyczący rozliczenia nakładu w postaci garażu usytuowanego na nieruchomości położonej w T., na działce oznaczonej nr (...), obręb(...). Ponadto, brak było również podstaw do uwzględnienia zarzutu dotyczącego braku rozliczenia „środków pieniężnych w kwocie 30.000,00 zł będących przedmiotem darowizny dokonanej przez matkę wnioskodawcy na podstawie umowy z dnia 25.07.1980 r.”. Odwołując się do przeprowadzonej powyżej oceny dowodów, Sąd Okręgowy przypomina, że wskazaną okoliczność uznał za nieudowodnioną, co czyni niezasadnym zarzut naruszenia art. 33 pkt 10) k.r.o. Tożsamej ocenie należało poddać zarzuty związane z pominięciem przez Sąd Rejonowy faktu przekazania wnioskodawcy przez brata środków pieniężnych w łącznej kwocie 250.000,00 zł tytułem rozliczenia majątku. Powyżej przedstawione rozważania uzasadniały bowiem uwzględnienie wskazanego zarzutu tylko w części, w zakresie kwoty 115 000 zł.
Miał również rację pełnomocnik wnioskodawcy, podnosząc że właściwa redakcja postanowienia o podziale majątku dorobkowego wymagała objęcia podziałem środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, co znalazło swój wyraz w pkt I podpkt 4 wydanego postanowienia.
Odnosząc się z kolei do apelacji wniesionej przez uczestniczkę, Sąd Okręgowy wyjaśnia, że uwzględnił co do zasady zawarte w niej zarzuty w części odnoszącej się do rozliczenia środków finansowych zdeponowanych w dolarach amerykańskich i potrzeby ich przeliczenia na PLN. Powyższa okoliczność nie ma jednak dla rozstrzygnięcia sprawy decydującego znaczenia. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, bowiem, że środki jaki ostatecznie przejęła uczestniczka i złożyła na rachunku bankowym pochodziły z lokat wcześniej „przejętych” i zlikwidowanych przez wnioskodawcę ( a więc również z lokaty dolarowej. W sprawie brak dowodu, że małżonkowie w dacie orzeczenia rozdzielności majątkowej dysponowali nie tylko środkami ulokowanymi na kontach o nr. nr (...) w kwocie 50.000,- zł; nr (...) w kwocie 20000,- zł; nr (...) w kwocie 20.000,- zł; nr (...) w kwocie 3128,02 USD. Prowadzi to do oczywistego wniosku, że zawarte w skardze apelacyjnej twierdzenie jakoby wnioskodawca „dysponuje majątkiem w wysokości 256.186,08 a uczestniczka w wysokości 422.508,40 zł” i należna mu dopłata winna wynieść 83.160,92 zł.
Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., art. 385 k.p.c. oraz art. 520 § 1 k.p.c. orzekł o zmianie zaskarżonego postanowienia i oddaleniu wniesionych apelacji w pozostałej części oraz wydał rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.
Jarosław Gołębiowski Paweł Hochman Agnieszka Leżańska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim
Osoba, która wytworzyła informację: Sędzia Paweł Hochman, Jarosław Gołębiowski
Data wytworzenia informacji: