Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 maja 2025 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. w III -cim Wydziale Karnym w składzie :

Przewodniczący: SSO Jacek Gasiński

Protokolant: Monika Nowicka, Bożena Wolfram

w obecności Prokuratora: Mirosława Wróbla

po rozpoznaniu na rozprawie w dniach: 10 kwietnia 2025r. i 12 maja 2025r.

sprawy z wniosku pełnomocnika M. L. (1)

w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia z tytułu niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania

orzeka

1.  na podstawie art. 552 § 4 kpk zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w K. na rzecz wnioskodawcy M. L. (1) kwotę 14.400 (czternaście tysięcy czterysta) złotych tytułem odszkodowania oraz kwotę 50.000 (pięćdziesiąt tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od uprawomocnienia się wyroku, w związku z niewątpliwie niesłusznym tymczasowym aresztowaniem M. L. (1) w okresie od 22 września 2014 roku do 9 grudnia 2014 roku w sprawie (...) Prokuratury Apelacyjnej w K.,

2.  zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w K. na rzecz wnioskodawcy M. L. (1) kwotę 576 (pięćset siedemdziesiąt sześć) złotych z tytułu zwrotu poniesionych kosztów zastępstwa procesowego;

3.  oddala wniosek w pozostałej części;

4.  koszty sądowe przejmuje na rachunek Skarbu Państwa.

UZASADNIENIE

Wniosek i stanowisko prokuratora oraz pełnomocnika Prezesa Sądu Okręgowego w K. :

Pełnomocnik wnioskodawcy M. L. (2) złożył wniosek o zasądzenie na rzecz wnioskodawcy odszkodowania i zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez M. L. (2) na skutek niesłusznego tymczasowego aresztowania w sprawie (...) prowadzonej przez Prokuraturę Apelacyjną w K..

Łączną kwotę odszkodowania pełnomocnik określiła na 57 600 zł (utracony dochód z najmu lokalu w wysokości 4 800 zł miesięcznie pomnożony przez 12 miesięcy), natomiast jako kwotę zadośćuczynienia wskazano 156 000 zł (2 000 zł za każdy dzień pozbawienia wolności).

wniosek k. 5-11, protokół k. 267

Prokurator oraz pełnomocnik Prezesa Sądu Okręgowego w K. występującego jako reprezentant Skarbu Państwa, nie kwestionowali wniosku w zakresie zadośćuczynienia co do zasady, natomiast podnosili, iż wnioskowana kwota jest zbyt wygórowana (prokurator wnosił o zasądzenie zadośćuczynienia w wysokości 30 000 zł), natomiast w odniesieniu do wniosku o odszkodowanie wnosili o jego oddalenie w całości podnosząc, iż wnioskodawca nie wykazał, że mógłby dalej uzyskiwać dochody z najmu lokalu gdyby nie został tymczasowo aresztowany.

protokół k. 267

Ustalenia Sądu:

Sąd ustalił, iż M. L. (2) został w dniu 22. 09. 2014 r. zatrzymany na podstawie postanowienia Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej w K., zaś 24. 09. 2014 r. tymczasowo aresztowany na okres 3 miesięcy postanowieniem Sądu Rejonowego d. (...) w K. w sprawie (...) pod zarzutem udziału w zorganizowanej grupie przestępczej i popełnienia w jej ramach przestępstw karno-skarbowych. Postanowieniem z dnia 07. 11. 2014 r. Sąd Okręgowy w K. w sprawie (...) utrzymał w mocy ww. postanowienie.

W dniu 09. 12. 2014 r. Prokurator Prokuratury Apelacyjnej w K. wydał postanowienie o uchyleniu środka zapobiegawczego w postacie tymczasowego aresztowania w stosunku do podejrzanego M. L. (2) i zastosowaniu wolnościowych środków zapobiegawczych, tak więc M. L. (2) był w tej sprawie pozbawiony wolności w okresie od 22. 09. 2014 r. do 09. 12. 2014 r.

Wyrokiem z dnia 15. 11. 2021 r. wydanym w sprawie (...) Sąd Okręgowy w K. uniewinnił M. L. (2) od zarzutu udziału w zorganizowanej grupie przestępczej, natomiast w odniesieniu do zarzutu popełnienia przestępstwa karno-skarbowego przyjął, iż czyn ten stanowił wykroczenie i umorzył postępowanie w tym zakresie z powodu przedawnienia karalności. Wyrok uprawomocnił się w sierpniu 2022 r. – strony nie wnosiły apelacji w odniesieniu do wnioskodawcy.

okoliczności bezsporne – patrz kopie postanowień k. 217-218, 219-221, 240-242, kopia protokołu zatrzymania k. 222, kopia zawiadomienia o zwolnieniu k. 259, odpis wyroku z uzasadnieniem k . 119-215, postanowienie o tymczasowym aresztowaniu k. 21 -22 załączonych akt (...), postanowienie Sądu Okręgowego w K. k. 59-62 załączonych akt (...).

M. L. (2) nie był wcześniej karany, po raz pierwszy trafił do zakładu karnego w związku z tym postępowaniem. Mieszkał sam, utrzymywał się z czynszu za wynajem lokalu usługowego firmie (...), wysokość tego czynszu wynosiła 4 800 złotych miesięcznie, oraz z handlu samochodami, które sprowadzał z zagranicy. Umowę dotyczącą wynajmu lokalu podpisał w 2008 r., następnie była ona przedłużona, zaś w dniu 28. 05. 2014 r, firma (...) wypowiedziała umowę z 6-miesięcznym okresem wypowiedzenia, który upływał 30. 11. 2014 roku.

Przed osadzeniem wnioskodawca leczył się z powodu nadciśnienia tętniczego, w Areszcie otrzymywał stosowne leki. W trakcie pobytu rozpoznano u niego włókniaka w okolicy V żebra. Innych istotnych dolegliwości nie zgłaszał. W związku z ww. rozpoznaniem wymagał dalszej diagnostyki onkologicznej, która nie była możliwa w szpitalu więziennym, co było jedną z podstaw zmiany środka zapobiegawczego i uchylenia aresztu tymczasowego.

dane o karalności k. 258, umowy dotyczące najmu k. 24-30, informacja i dokumentacja dotycząca leczenia wnioskodawcy w Areszcie k. 84-96, częściowo zeznania wnioskodawcy k. 255-256.

Ocena dowodów:

Przedstawione wyżej okoliczności są w istocie bezsporne, nie były kwestionowane przez strony, wynikają z dokumentów procesowych i – w przekonaniu Sądu – nie wymagają dalszej szczegółowej oceny.

Podstawa prawna orzeczenia:

Zgodnie z art. 552 § 4 kpk w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania przysługuje odszkodowanie i zadośćuczynienie. Co najmniej od czasu wydania przez SN uchwały z 15.9.1999 r., w sprawie I KZP 27/99 w orzecznictwie utrwalony jest pogląd, iż odpowiedzialność Skarbu Państwa z tytułu niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania jest odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka – w przypadku tymczasowego aresztowania o jego „niewątpliwej niesłuszności” decyduje zatem końcowy wynik postępowania, w szczególności wydanie prawomocnego wyroku uniewinniającego.

Z kolej zgodnie z art. 554 § 2b p. 1 kpk organem reprezentującym Skarb Państwa w tego rodzaju postępowaniu jest prezes sądu, w który wydano ostatnie orzeczenie w przedmiocie stosowania środka zapobiegawczego – w tym przypadku jest to Prezes Sądu Okręgowego w K., bowiem ten Sad utrzymał w mocy postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wobec wnioskodawcy.

Wysokość odszkodowania:

Na wstępie należy stwierdzić, iż dotychczas generalnie w orzecznictwie panował pogląd, iż wysokością szkody w tego typu sprawach nie jest suma utraconych dochodów ale różnica między stanem majątkowym osoby niesłusznie skazanej a hipotetycznym stanem majątkowym tej osoby, gdyby do skazania nie doszło. Wysokość odszkodowania ustalano zatem biorąc pod uwagę potencjalny dochód, jaki osadzony mógłby uzyskać gdyby nie został pozbawiony wolności, pomniejszając go o hipotetyczną część, którą musiałby przeznaczyć na bieżące utrzymanie.

W wyroku z dnia 2 lutego 2023 r. w sprawie V KK 181/22 Sąd Najwyższy stwierdził, iż odszkodowanie za niesłuszne pozbawienie wolności co do zasady obejmuje dochód osoby

pozbawionej wolności, utracony na skutek bezprawnego działania państwa, a nie jej oszczędności.

Zatem za szkodę spowodowaną pozbawieniem możliwości wykonywania pracy zarobkowej odszkodowanie powinno, co do zasady, obejmować całość utraconych przez wnioskodawcę zarobków.

Argumentację zawartą w ww. wyroku Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w pełni podziela, co jest podstawą wyjścia do dalszych rozważań.

Roszczenie dotyczące odszkodowania, jak już wskazano, opierało się na wysokości czynszu uzyskiwanego przez wnioskodawcę z tytułu najmu lokalu. Pełnomocnik wnioskodawcy argumentował przy tym, iż wnioskodawca przebywając w Areszcie nie miał możliwości prowadzenia ewentualnych negocjacji z dotychczasowym najemcą ani też podjęcia próby znalezienia nowego i stan taki potrwał przez okres roku, tak więc suma szkody, to kwota czynszu (4 800 zł miesięcznie) pomnożona przez 12. Wniosek nie obejmował żadnych innych ewentualnych utraconych dochodów, nie został one też wykazane, nie ma więc podstaw by Sąd brał je pod uwagę przy ustalaniu wysokości odszkodowania.

Odnosząc się już wprost do treści wniosku Sąd przyjął, iż jest on częściowo zasadny. Nie ulega wątpliwości, iż wnioskodawca od ponad 2 miesięcy przebywał w Areszcie w dniu, kiedy upływał termin wypowiedzenia umowy najmu. Należy też jednak zwrócić uwagę, iż wypowiedzenie to miało miejsce jeszcze w maju i do września wnioskodawca nie przedsięwziął żadnych działań, by tę umowę ewentualnie przedłużyć. Z drugiej strony nie ulega też jednak wątpliwości, że gdyby pozostawał na wolności, miałby szansę na znalezienie innego najemcy a tym samym miałby możliwość uzyskiwania dochodu z tytułu najmu lokalu także bezpośrednio po rozwiązaniu umowy z (...). Nie ma jednak podstawy do przyjęcia, iż tymczasowe aresztowanie uniemożliwiło wnioskodawcy tego rodzaju działania i uzyskiwanie stosownego dochodu przez okres aż 12 miesięcy, nie sposób uznać, by roszczenie w takiej postaci mogło zostać uznane za udowodnione. Podsumowując Sąd przyjął, iż przez prawie cały okres tymczasowego aresztowania wnioskodawca otrzymywał czynsz od dotychczasowego najemcy, więc tu nie poniósł szkody w postaci utraty dochodu, jednak „stracił” prawie 3 miesiące, w czasie których miałby możliwość wynajęcia tego lokalu na okres po 30. 11. 2014 r. W konsekwencji Sąd zasądził odszkodowanie w wysokości 14 400 złotych, co odpowiada trzykrotności potencjalnego czynszu w dotychczasowej wysokości, który otrzymywał on z tytuły wynajęcia lokalu. Sąd ma świadomość, iż nie jest to (jak ma to miejsce zazwyczaj w tego rodzaju sprawach) szkoda wynikająca wprost z zarobków utraconych w okresie niesłusznego pozbawienia wolności a jedynie swego rodzaju „szkoda potencjalna”, nie ma bowiem pewności, czy przebywając na wolności wnioskodawca od razu znalazłby nowego najemcę lub doszedł do porozumienia z dotychczasowym. Możliwość taka jawi się jednak jako w pełni realna, tak więc szkodą wynikającą z niesłusznego pozbawienia wolności jest w tym przypadku utrata możliwego dochodu przez okres 3 miesięcy już po zwolnieniu z Aresztu.

Dla pełnej jasności należy jeszcze tylko wspomnieć – mając na uwadze oświadczenie wnioskodawcy zawarte w mowie końcowej o innych kosztach poniesionych w związku z udziałem w czynnościach procesowych – że w postępowaniu prowadzonym według przepisów Rozdziału 58 kpk Sąd nie zajmuję się szkodą poniesioną w związku z całością postępowanie karnego dotyczącego wnioskodawcy a jedynie szkodą wynikłą z pewnego „wycinka” tegoż postępowania, tj. z niewątpliwie niesłusznego pozbawienia wolności.

Wysokość zadośćuczynienia:

Określając wysokość zadośćuczynienia Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim miał na uwadze, iż przepisy Rozdziału 58 kpk normującego zasady przyznawania roszczeń m. in. z tytułu niesłusznego skazania czy tymczasowego aresztowania, nie określają reguł dotyczących ustalania wielkości rekompensaty majątkowej za szkodę o niematerialnym charakterze, jaką jest zadośćuczynienie. W kwestii tej bezpośrednie zastosowanie ma art. 445 kc, zgodnie z którym zadośćuczynienie winno być odpowiednie, a zatem kwota przyznana tytułem zadośćuczynienia winna być przybliżonym ekwiwalentem cierpień psychicznych i fizycznych. Charakter szkody niemajątkowej, jaką jest krzywda, decyduje o jej niewymierności. W szczególności zaś odnosi się to do zadośćuczynienia za krzywdę polegającą na pozbawieniu wolności. Przyznanego jednak zadośćuczynienia nie należy traktować na zasadzie pełnej ekwiwalentności, którą charakteryzuje wynagrodzenie szkody majątkowej. Odpowiedniość kwoty zadośćuczynienia, o której stanowi art. 445 § 1 kc, ma służyć złagodzeniu doznanej krzywdy, a jednocześnie nie być źródłem wzbogacenia /wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2000 roku, III CKN 582/98, publ. LEX 52776/.

Opierając się na dotychczasowym orzecznictwie, kryteria określania wysokości zadośćuczynienia wskazał Sąd Apelacyjny w Łodzi m. in. w uzasadnieniu wyroku w sprawie II AKa 38/11.

- zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny, a tym samym powinno reprezentować ekonomicznie odczuwalną, a nie symboliczną wartość;

- odpowiednia suma pieniężna winna być utrzymana w rozsądnych granicach i dostosowana do aktualnych stosunków majątkowych w społeczeństwie;

- zadośćuczynienie nie może być rażąco wygórowane ani też rażąco niskie;

- wielkość zadośćuczynienia zależy od oceny całokształtu okoliczności, w tym rozmiaru doznanych cierpień, ich intensywności, nieodwracalnego charakteru;

- na podstawie wskazanych kryteriów, przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, należy brać również pod uwagę siłę nabywczą określonej kwoty pieniężnej, a także warunki materialne panujące w społeczeństwie miejscowym.

W ocenie Sądu wniosek pełnomocnika wszystkich kryteriów tych nie spełnia, bowiem wnioskowana kwota jest rażąco wygórowana, nie dostosowana do aktualnych stosunków majątkowych w społeczeństwie.

W realiach sprawy, Sąd miał na uwadze, iż na skutek pozbawienia wolności M. L. (2) nie doznał cierpień fizycznych i psychicznych przewyższających „przeciętne” (jakkolwiek źle by to nie zabrzmiało) skutki wynikające z samego faktu pozbawienia wolności.

Przebywał w normalnych warunkach aresztu śledczego, miał zapewnioną właściwą opiekę lekarską, nie doświadczył dodatkowych upokorzeń czy gorszego traktowania ze strony innych osadzonych, wynikających np. z charakteru zarzucanego mu przestępstwa. Okres pozbawienia wolności także nie trwał zbyt długo, choć oczywiście Sąd ma świadomość, iż dla wnioskodawcy znaczenie miał wówczas każdy dzień.

Należy też jednak mieć na względzie, iż wnioskodawca nie miał wcześniej żadnych konfliktów z prawem, znalazł się w sytuacji zupełnie dla siebie nie znanej i nie przewidywalnej. Niewątpliwie czyniło to jego pobyt w zakładzie karnym bardziej dolegliwym niż dla osób, które już wcześniej były karane i zetknęły się, czasem wielokrotnie, z realiami pobytu w izolacji penitencjarnej.

Mając na względzie powyższe okoliczności Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim uznał, że adekwatnym zadośćuczynieniem za krzywdy fizyczne i psychiczne, jakich doznał M. L. (2) będzie kwota 50 000 zł odpowiadające w przybliżeniu kwocie 20 000 złotych za każdy miesiąc pozbawienia wolności. Jest to z pewnością kwota ekonomicznie odczuwalna i uwzględniająca panujące obecnie w społeczeństwie warunki materialne, nie zaś jedynie symboliczna. Zdaniem Sądu, żądanie sformułowane we wniosku w części przewyższającej przyznane zadośćuczynienie jest rażąco wygórowane i prowadziłoby do swego rodzaju bezpodstawnego wzbogacenia wnioskodawcy. Z drugiej strony, przyznanie zadośćuczynienia w niższej kwocie nie oddawałoby w pełni rozmiaru doznanych przez wnioskodawcę cierpień, ich intensywności, nieodwracalnego charakteru.

Zgodnie z wnioskiem, Sąd zasądził przyznane kwoty wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku.

Na rzecz wnioskodawcy Sąd zasądził także poniesione koszty zastępstwa procesowego przyjmując w tym zakresie, z uwagi na zwiększony nakład pracy i zaangażowanie pełnomocnika, dwukrotność stawki za prowadzenie sprawy o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, wynikające z Rozporządznia MS w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz dodatkowy termin rozprawy.