Portal Orzeczeń

UZASADNIENIE

Mając na uwadze potrzebę zapewnienia przejrzystości i czytelności dla stron dokumentu, jakim jest uzasadnienie wyroku, a także względy wskazane w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. postanowienie z dnia 8 kwietnia 2021 roku w sprawie III KK 77/21), Sąd odwoławczy odstąpił od sporządzenia uzasadnienia wyroku w postaci formularza UK 2.

Żadna ze stron nie kwestionowała poczynionych w sprawie przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych, które nie mogą budzić wątpliwości. Przedmiotem wniesionych przez obrońcę oraz pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych skarg apelacyjnych była kwestia wymierzonych oskarżonemu kar jednostkowych i kary łącznej pozbawienia wolności oraz wysokości orzeczonego środka karnego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych.

Sąd odwoławczy częściowo przychylił się do apelacji pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych, uznając, iż wymierzone oskarżonemu przez Sąd Rejonowy kary pozbawienia wolności za czyny zarzucane w pkt I i II aktu oskarżenia, a w konsekwencji również i kara łączna pozbawienia wolności, cechują się niewspółmiernością w stopniu rażącym. Tym samym, Sąd Okręgowy nie podzielił argumentacji zawartej w apelacji obrońcy, że orzeczone wobec oskarżonego kary są zbyt surowe i powinny zostać złagodzone.

Wymierzona kara, winna być karą współmierną do wagi popełnionego przestępstwa. Orzeczona kara spełniać ma nie tylko cele zapobiegawcze, które ma ona osiągnąć w stosunku do sprawcy, ale musi także, być karą adekwatną do wagi popełnionego przestępstwa. Sąd orzekający powinien wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności mające wpływ na wymiar kary, a w szczególności stopień winy oskarżonego i stopień społecznej szkodliwości czynu.

Ponadto art. 53 § 1 k.k. stanowi, że sąd wymierza karę według swojego uznania, ale w granicach przewidzianych w ustawie. Ponieważ oskarżonemu przypisano popełnienie przestępstwa z art. 177 § 2 k.k. w zw. z art. 178 § 1a pkt 2 k.k. (czyn I aktu oskarżenia), to zgodnie z tym ostatnim przepisem, Sąd Rejonowy powinien orzec karę pozbawienia wolności w granicach od 5 do 20 lat. Tymczasem Sąd I instancji – jak wynikałoby z uzasadnienia zaskarżonego wyroku – uznał, że wiążące jest dla niego zagrożenie ustawowe z art. 177 § 2 k.k. a dyspozycję z art. 178 § 1a pkt 2 k.k., potraktował ,,jedynie pomocniczo”. Jest to oczywiście błędne rozumowanie. Sąd jest związany granicami wymiaru kary ,,przewidzianymi w ustawie”, a więc w tym przypadku w art. 178 § 1a pkt 2 k.k., jako że oskarżony dopuścił się kwalifikowanego wypadku drogowego (kierując w stanie nietrzeźwości i ze skutkiem śmiertelnym innego uczestnika ruchu). Z tego względu nie można zgodzić się z Sądem meriti, iż górny pułap możliwej do wymierzenia oskarżonemu kary pozbawienia wolności za to przestępstwo wynosił 8 lat. Tak jak już wyżej zaznaczono, ustawodawca przewidział tu dużo surowsze zagrożenie (od zmiany kodeksu karnego obowiązującej od 1.10.2023 roku), nakazując sądom, aby uwzględniały przy wymiarze kary powyższe granice wymiaru kary: od 5 do 20 lat pozbawienia wolności, gdzie 5 lat jest to absolutne minimum. Ową karę minimalną, sąd mógłby orzec, gdyby w sprawie zachodził zespół istotnych okoliczności łagodzących, np. znaczne przyczynienie się do wypadku innego uczestnika ruchu, czy też niewielki stan nietrzeźwości sprawcy, nieznacznie przekraczający dozwoloną granicę. Jednakże w rozpoznawanej sprawie takich okoliczności nie było. Sąd Rejonowy dopatrzył się jedynie okoliczności łagodzących w postaci uprzedniej niekaralności oskarżonego i okazania przez niego skruchy. Nawet zgadzając się z obroną, że również i przyznanie się oskarżonego do winy, powinno także stanowić okoliczność łagodzącą, to i tak okoliczności te bledną w zestawieniu z bardzo wysokim stopniem zawinienia oskarżonego (prowadzenie samochodu znajdując się w ekstremalnie wysokim stanie nietrzeźwości, przekroczenie dopuszczalnej prędkości) oraz bardzo wysokim stopniem społecznej szkodliwości popełnionego przez oskarżonego omawianego tu przestępstwa (tragiczny skutek w postaci śmierci młodej osoby, która nie popełniła żadnego błędu w kierowaniu swoim pojazdem i nie przyczyniła się w żaden sposób do zaistnienia wypadku).

Mając właśnie na uwadze stopień zawinienia oskarżonego i stopień społecznej szkodliwości popełnionego czynu (nawet przy uwzględnieniu wskazanych wyżej okoliczności łagodzących) oraz biorąc pod uwagę ustawowe granice wymiaru kary, określone w art. 178 § 1a pkt 2 k.k., Sąd Okręgowy uznał, że adekwatna kara za omawiane tu przestępstwo, przypisane w pkt 1 zaskarżonego wyroku, winna wynieść 10 lat pozbawienia wolności. Taka właśnie kara, stanowić będzie właściwą reakcję karną, odpowiadającą poczuciu kary sprawiedliwej. Tak ukształtowana kara, współmierna do stopnia zawinienia i społecznej szkodliwości popełnionego czynu, uwzględnia całokształt ujawnionych w sprawie okoliczności oraz spełni w sposób właściwy cel zapobiegawczy, a także w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Z tych też względów należało podwyższyć wymiar kary za przypisane oskarżonemu przestępstwo zarzucane mu w pkt I aktu oskarżenia, a przypisane w pkt 1 zaskarżonego wyroku.

Trafnym był także zarzut apelacji pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych, dotyczący kary wymierzonej oskarżonemu za czyn z pkt II aktu oskarżenia. Przestępstwo z art 178a § 1 k.k. zagrożone jest karą od 1 miesiąca do 3 lat pozbawienia wolności. Przyznać należy rację skarżącemu, że wymierzona za popełnione przez oskarżonego przestępstwo kara 5 miesięcy pozbawienia wolności, przy uwzględnieniu bardzo wysokiego stanu nietrzeźwości oskarżonego, kierującego pojazdem mechanicznym, cechuje się rażącą łagodnością. Stan zagrożenia dla bezpieczeństwa w ruchu lądowym, jaki stworzył oskarżony przez swoje nieodpowiedzialne zachowanie był bardzo duży. Jak już wcześniej wskazywano, wymierzona kara, winna być karą współmierną do wagi popełnionego przestępstwa. Orzeczona kara spełniać ma nie tylko cele zapobiegawcze, ale musi także, być karą adekwatną do wagi popełnionego przestępstwa. Sąd orzekający powinien wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności mające wpływ na wymiar kary, a w szczególności stopień winy oskarżonego i stopień społecznej szkodliwości czynu, a także uwzględnić wszystkie okoliczności łagodzące i obciążające, ujawnione w toku przewodu sądowego. O ile Sąd meriti powyższe okoliczności – co do zasady – prawidłowo ustalił, to jednak wyciągnął z nich nieprawidłowy wniosek, co do tego, w jakiej wysokości powinna zostać orzeczona kara wobec oskarżonego Ł. M.. W przekonaniu Sądu Okręgowego – biorąc pod uwagę wszystkie ustalone przez Sąd meriti okoliczności przedmiotowej sprawy – wymierzenie oskarżonemu za popełnione przezeń przestępstwo z pkt II aktu oskarżenia kary 1 roku pozbawienia wolności, będzie współmierną reakcją karną, odpowiadającą społecznemu poczuciu kary sprawiedliwej, a kara taka spełni w sposób wystarczający cel zapobiegawczy, a także w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Dlatego też należało podwyższyć oskarżonemu wymiar orzeczonej kary pozbawienia wolności do tej właśnie granicy.

Z przyczyn wyżej wskazanych, Sąd odwoławczy nie podzielił apelacji obrony, iż oskarżonemu należałoby złagodzić orzeczone kary jednostkowe. Tak jak już wyżej nadmieniono, okoliczności łagodzące, związane z dotychczasową niekaralnością oskarżonego, przyznaniem się do winy (nie mataczeniem w sprawie), czy też wyrażeniem skruchy, tylko w nieznacznym stopniu niwelują okoliczności go obciążające, wyrażające się przede wszystkim w bardzo wysokim stopniu zawinienia oraz bardzo wysokim stopniu społecznej szkodliwości obu popełnionych czynów. Z drugiej strony, opierając się na przedstawionych wyżej rozważaniach, Sąd Okręgowy uznał żądania pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych, w kierunku wymierzenia oskarżonemu kary 15 lat pozbawienia wolności za czyn I aktu oskarżenia, za zbyt wygórowane.

W konsekwencji podniesienia wysokości kar jednostkowych, objętych karą łączną, również i ta kara podlegała podwyższeniu. W aktualnym stanie prawnym kara łączna powinna być postrzegana jako swoiste podsumowanie działalności przestępczej sprawcy. Stanowi ona wyraz potępienia w stosunku do postępowania sprawcy, jak również podkreśla nieopłacalność przestępczych działań. Z drugiej strony, orzeczona kara łączna powinna być niezbędna dla osiągnięcia celów indywidualnego oddziaływania. W procesie orzekania kary łącznej sąd powinien opierać się na dyrektywach określonych w art. 85a k.k., tak aby możliwa stała się odpowiedź na pytanie, czy w danym przypadku zachodzą okoliczności, które przemawiają za zsumowaniem dolegliwości, czy też przeciwnie - w imię racjonalizacji karania, wskazują na konieczność pochłonięcia części kar. Mając na uwadze cele zapobiegawcze, jakie kara ma osiągnąć w stosunku do oskarżonego, jak również potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, Sąd Okręgowy uznał (podobnie, jak Sąd I instancji), iż przy określeniu oskarżonemu kary łącznej pozbawienia wolności, zastosowanie winna znaleźć zasada asperacji (częściowej absorpcji). Biorąc przy tym pod uwagę granice, w jakich można było w niniejszej sprawie orzec karę łączną (od 10 do 11 lat pozbawienia wolności), Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, iż kara łączna 10 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności będzie adekwatna do wszystkich omawianych wyżej przesłanek wymiaru kary łącznej. Taki właśnie wymiar kary pozbawienia wolności będzie współmierną reakcją karną za popełnione przez oskarżonego przestępstwa, odpowiadającą społecznemu poczuciu kary sprawiedliwej, a kara taka spełni w sposób właściwy cel zapobiegawczy, a także w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Zgodnie z treścią art. 63 § 1 k.k. na poczet na poczet nowo ukształtowanej kary łącznej pozbawienia wolności należało zaliczyć oskarżonemu okres tymczasowego aresztowania od dnia 14.01.2024 roku godz. 11.55.

Sąd odwoławczy uznał, że chybionym jest wniosek apelacji obrońcy o zmniejszenie orzeczonego wobec oskarżonego wymiaru środków karnych zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Trzeba mieć bowiem na względzie, że oskarżony kierował samochodem osobowym w stanie bardzo znacznej nietrzeźwości i spowodował tragiczny w skutkach wypadek drogowy. Tym samym wykazał on daleko idące lekceważenie, a wręcz pogardę dla reguł bezpieczeństwa i obowiązujących przepisów ruchu drogowego, co uzasadnia przyjęcie tezy, że i w przyszłości oskarżony może stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu na drogach, co tym samym stwarza potrzebę wyłączenia go z tego ruchu na długi czas.

Z drugiej jednak strony, Sąd Okręgowy nie zgodził się z apelacją pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych, że wobec oskarżonego należało orzec dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, za czyn zarzucany w pkt I aktu oskarżenia, a w konsekwencji także łączny dożywotni zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych,

Zauważyć należy, że orzeczony wobec oskarżonego łączny, 15 – letni okres zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, jest już okresem bardzo długim. Dodatkowo, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności okres stosowania tegoż środka karnego nie biegnie (art 43 § 2a k.k.) . Oskarżony będzie zatem mógł ubiegać się o przywrócenie mu uprawnień do kierowania pojazdami mechanicznymi dopiero po upływie 25 lat (lub nieco krócej, jeżeli za dobre sprawowanie otrzyma warunkowe przedterminowe zwolnienie). Oskarżony jest jeszcze człowiekiem młodym, nie jest wykluczone, że w przyszłości wróci on do społeczeństwa, w którym będzie należycie i z pożytkiem funkcjonował. Czyn jakiego dopuścił się oskarżony był – mimo wszystko – incydentalny. Biorąc też pod uwagę, że oskarżony zrozumiał już naganność swojego zachowania i pojął tragedię, jaką spowodował, w czym utwierdzi go także wieloletnie odbywanie kary pozbawienia wolności, orzekanie wobec niego środka karnego natury eliminacyjnej byłby sprzeczne z celami wskazanym w art 53 k.k., który to przepis również dotyczy środków karnych. Na potrzebę zachowania umiaru w zakresie oceny, czy w sprawie zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami, który w rezultacie może prowadzić do odstąpienia od obowiązku orzeczenia wobec skazanego dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów oraz nie stosowanie tu jakiegokolwiek automatyzmu, wskazywał już Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 marca 2022 roku w sprawie III KK 234/21.

Słusznym był natomiast zarzut zawarty w apelacji pełnomocnika oskarżycieli posiłkowych powołania przez Sąd Rejonowy błędnej podstawy prawnej przy orzekaniu zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w zakresie czynu z pkt I aktu oskarżenia. Skoro bowiem Sąd meriti nie zdecydował się na orzeczenie dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, to właściwą podstawę prawną winien tu stanowić przepis art. 42 § 3 k.k. w zw. z art. 42 § 2 k.k. Dlatego też należało w tym zakresie dokonać korekty zaskarżonego wyroku.

Z powyższych względów należało zmienić zaskarżony wyrok, natomiast w pozostałej części, wyrok Sądu Rejonowego – jak słuszny i odpowiadający prawu – należało utrzymać w mocy.

O kosztach postępowania odwoławczego – mając na uwadze merytoryczną treść rozstrzygnięcia – orzeczono na podstawie art. 635 k.p.k. w zw. z art. 627 k.p.k. Zgodnie z treścią powyższego przepisu koszty te, na które składają się wydatki poniesione przez oskarżyciela posiłkowego, wydatki Skarbu Państwa i opłata sądowa – ponosi skazany. Z tych też względów należało zasądzić od oskarżonego na rzecz oskarżycieli posiłkowych D. R. i E. O. zwrot poniesionych przez nich kosztów zastępstwa adwokackiego w postępowaniu przed Sądem II instancji. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego w niniejszym postępowaniu odwoławczym, została ustalona w oparciu o przepisy § 11 ust. 2 pkt 4 i § 16 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie.

O kosztach postępowania odwoławczego przypadających na rzecz Skarbu Państwa, Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 635 k.p.k. w zw. z art. 627 k.p.k. i art. 8 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych (tekst jednolity: Dz. U. z 1983 roku Nr 49, poz.223 z późniejszymi zmianami), nie znajdując podstaw do zwolnienia z nich oskarżonego.