Portal Orzeczeń

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 172/25

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Opocznie z dnia 29 listopada 2024 roku w sprawie II K 254/23.

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☒

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść, a polegający na niesłusznym uznaniu, wbrew zgromadzonemu materiałowi dowodowemu, wskazaniom wiedzy i doświadczenia życiowego, że pokrzywdzony W. Ł. nie realizował swojego prawa względem lokalu mieszkalnego położonego w D. przy Placu (...), a tym samym nie mógł być podmiotem któremu utrudniono korzystanie z tego lokalu, co spowodowało mylne przeświadczenie, że zachowanie oskarżonej nie wyczerpano znamion przestępstwa określonego w art. 191 § la kk, podczas gdy właściwa analiza treści zeznań świadków, a zwłaszcza oskarżonej oraz pokrzywdzonego, a nadto czasu i okoliczności jego popełnienia, strony przedmiotowej i podmiotowej, a także rekonstrukcja faktycznych motywów działania E. Ł., dają podstawy do przyjęcia, iż W. Ł. przebywając oraz przechowując swoje prywatne rzeczy w wydzielonych pomieszczeniach, korzystał z zajmowanego przez siebie lokalu mieszkalnego, do którego oskarżona skutecznie uniemożliwiła mu dostęp poprzez wymianę zamków w drzwiach wejściowych oraz sprzedaż nieruchomości pomimo jej obciążenia tytułem zabezpieczenia w odrębnym postępowaniu - tym samym utrudniając możliwość odzyskania swoich ruchomości, co sprawia, iż nie może ostać się błędna teza o braku możliwości pociągnięcia oskarżonej do odpowiedzialności karnej za występek z art. 191 § la kk, która w konsekwencji doprowadziła do niesłusznego uniewinnienia E. Ł. od zarzucanego jej aktem oskarżenia czynu zabronionego.

Jednocześnie wobec poczynionych przez sąd meriti rozważań prawnych:

obraza prawa materialnego w zakresie artykułu 191 § la kk przez jego błędne niezastosowanie w sytuacji gdy z ustaleń sądu wynika, że oskarżona umyślnie dokonała wymiany zamków w drzwiach wejściowych do budynku i nie udostępniła ich uprawnionemu do przebywania w nim pokrzywdzonemu, a ostatecznie zbyła nieruchomość pomimo ustanowionego zabezpieczenia, istotnie utrudniając pokrzywdzonemu korzystanie z zajmowanego lokalu, tym samym wyczerpując wszystkie znamiona występku określonego w tym przepisie, zwłaszcza wobec cyklicznego odwiedzania rzeczonego lokalu przy jednoczesnym stałym przechowywaniu w nim własnych rzeczy przez pokrzywdzonego.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzuty te zostaną rozpoznane łącznie co pozwoli uniknąć powielania tych samych rozważań i ocen.

Art. 191 § 1a kk typizuje przestępstwo polegające na stosowaniu innej przemocy niż przemoc wobec osoby uporczywie lub w sposób istotnie utrudniający innej osobie korzystanie z zajmowanego lokalu mieszkalnego.

Przedmiotem ochrony jest wolność wyrażająca się w swobodzie korzystania z zajmowanego lokalu mieszkalnego. Chodzi o wolność od bycia zmuszanym do niekorzystania lub ograniczonego korzystania z lokalu, niewykonywania niektórych uprawnień wynikających z korzystania z zajmowanego lokalu lub znoszenia określonego stanu rzeczy.

Pojęcie lokalu nie zostało wprost zdefiniowane normatywnie. Występuje jednak szereg aktów prawnych, które pośrednio odnoszą się do tego terminu i jako takie powinny zostać uwzględnione w procesie jego wykładni.

Zgodnie z art. 2 ust. 2 i 4 ustawy z 24czerwca 1994 roku o własności lokali (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1048 ze zm.) samodzielnym lokalem mieszkalnym jest wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub zespół izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi służą zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych. Do lokalu mogą przynależeć, jako jego części składowe, pomieszczenia, choćby nawet do niego bezpośrednio nie przylegały lub były położone w granicach nieruchomości gruntowej poza budynkiem, w którym wyodrębniono dany lokal, a w szczególności: piwnica, strych, komórka, garaż. Części składowe lokalu podlegają zatem takiej samej ochronie w zakresie korzystania z nich jak pomieszczenia główne. W myśl art. 2 pkt 4 ustawy z 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 172 ze zm.), lokalem jest lokal służący do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, a także lokal będący pracownią służącą twórcy do prowadzenia działalności w dziedzinie kultury i sztuki, z wyłączeniem pomieszczeń przeznaczonych do krótkotrwałego pobytu osób, w szczególności znajdujące się w budynkach internatów, burs, pensjonatów, hoteli, domów wypoczynkowych lub w innych budynkach służących do celów turystycznych lub wypoczynkowych.

Definicje te powinny być pomocne przy ustalaniu zakresu znaczeniowego pojęcia użytego w art. 191 § 1a kk. Pochodzą one bowiem z aktów prawnych o podstawowym znaczeniu dla prawa lokalowego (zob. M. Zieliński, Wykładnia, s. 202 i 311). Chodzi przy tym o lokal mieszkalny, co jednoznacznie eksponuje jego funkcje. Każdorazowo istotne zatem będzie ustalenie, czy dany lokal faktycznie jest wykorzystywany w celach mieszkaniowych. In concreto może to być także pomieszczenie np. gospodarcze przystosowane i wykorzystywane do celów mieszkaniowych. Za lokal przeznaczony do wspólnego zamieszkiwania nie można uznać pomieszczenia służącego do krótkotrwałego pobytu osób, w szczególności znajdujące się w budynkach internatów, burs, pensjonatów, hoteli, domów wypoczynkowych lub innych budynkach służących do celów turystycznych lub wypoczynkowych (por. post. NSA z 24.9.2014 r., I OW 86/14, Legalis). Dotyczy to również nieodpłatnych miejsc noclegowych w pokoju wieloosobowym (por. post. NSA: z 3.9.2014 r., I OW 83/14, Legalis; z 18.4.2012 r., I OW 15/12, Legalis; z 16.11.2010 r., I OW 81/10, Legalis); schroniska dla osób bezdomnych (por. post. NSA: z 20.5.2011 r., I OW 19/11, Legalis, oraz z 26.11.2010 r., I OW 131/10, Legalis); hotelu dla uchodźców, ponieważ ma on ze swej istoty charakter miejsca przejściowego, a nie docelowego (wyr. WSA w Białymstoku z 18.8.2011 r., II SA/Bk 463/11, Legalis. Art. 191 KK red. Stefański 2025, wyd. 7/Kosonoga, Legalis ).

Skoro ustawodawca uznał, że takie uściślenie jest konieczne, przyjmując założenie racjonalności prawodawcy sugeruje to, że samo wyrażenie „zajmowanie lokalu” należy odnosić do wszelkich sytuacji, gdy faktycznie mamy do czynienia z zajmowaniem lokalu (zob. M. Jakubiec, Artykuł 191 § 1a kk, s. 3–5). Lokal podlegający ochronie w zakresie korzystania z niego musi jednak mieć charakter mieszkalny, a więc być związany z przebywaniem innych osób w celach bytowych i noclegowych. Poza zakresem ochrony pozostają zatem osoby, które korzystają z innych lokali np. użytkowych.

W świetle przywołanych wyżej orzeczeń:

- o zamieszkiwaniu można mówić więc wówczas, gdy występujące okoliczności pozwalają przeciętnemu obserwatorowi na wyciągnięcie wniosków, że określona miejscowość jest głównym ośrodkiem aktywności życiowej danej osoby fizycznej. Art. 25 kc stanowi, że miejscem zamieszkania osoby jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu, przy czym ustalenie tego zamiaru powinno być oparte o kryteria zobiektywizowane. O zamieszkiwaniu można mówić więc wówczas, gdy występujące okoliczności pozwalają przeciętnemu obserwatorowi na wyciągnięcie wniosków, że określona miejscowość jest głównym ośrodkiem aktywności życiowej danej osoby fizycznej;

- o uznaniu konkretnej miejscowości za miejsce zamieszkania danej osoby decyduje takie przebywanie na jej terenie, które posiada cechy założenia tam aktualnego ośrodka swoich osobistych i majątkowych interesów. Uznać zatem należy, że na miejsce zamieszkania, w świetle art. 101 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 182 ze zm.) w związku z art. 25 kc wskazują dwa czynniki: zewnętrzny - fakt przebywania i wewnętrzny - zamiar stałego pobytu. O zamiarze stałego pobytu można mówić wówczas, gdy występują okoliczności pozwalające przeciętnemu obserwatorowi na wyciągnięcie wniosku, że określona miejscowość jest głównym ośrodkiem działalności danej osoby, tam też ześrodkowana jest jej aktywność życiowa;

- pod pojęciem „lokal mieszkalny” należy rozumieć lokal służący do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych. Z zakresu tego pojęcia ustawodawca wyłączył pomieszczenia przeznaczone do krótkotrwałego pobytu osób, w szczególności znajdujące się w budynkach internatów, burs, pensjonatów, hoteli, domów wypoczynkowych lub w innych budynkach służących do celów turystycznych lub wypoczynkowych. Użycie w powołanym przepisie zwrotu „w szczególności” wskazuje na jedynie przykładowy charakter wyliczenia. Wszystkie zatem pomieszczenia przeznaczone do krótkotrwałego pobytu osób, nawet te, które w ustawie nie zostały wprost wymienione, lokali mieszkalnych w rozumieniu powołanej ustawy nie stanowią. Należy zatem uznać, że schronisko dla osób bezdomnych nie spełnia ustawowych przesłanek do zaliczenia go do kategorii lokali mieszkalnych.

Doniosłe znaczenie, w kontekście rozważań sądu odwoławczego, mają także motywy ustawodawcze, które zaważyły na penalizacji takiego rodzaju zachowań. Była to bowiem ochrona lokatorów - głównie przed działaniami właścicieli, bądź osób mających powodować utrudnienia w korzystaniu z lokalu mieszkalnego. Sytuacja tego typu znalazła się w kręgu zainteresowania Rzecznika Praw Obywatelskich, który zajmował się problemem zachowania, polegającego na wywieraniu przymusu na osobę za pośrednictwem oddziaływania na rzecz, w kontekście praktyk stosowanych przez właścicieli kamienic, mających na celu zmuszenie lokatorów do opuszczenia mieszkań. RPO dostrzegł ułomność wcześniejszych rozwiązań prawnych, które uznał za niewystarczające i podjął w tym celu stosowną interwencję, której pokłosiem była między innymi wzmiankowana inicjatywa legislacyjna (zob. uzasadnienie projektu ustawy, Sejm VII kadencji, druk nr 2682, Lex, wyrok Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 3 listopada 2022 r. I KK 3/22, Legalis ).

Nie ma znaczenia to, czy pokrzywdzony posiada tytuł prawny do zajmowania lokalu. W doktrynie podnosi się wręcz, że na gruncie analizy realizacji znamion w/w przestępstwa sformułowanie „zajmowany lokal” winno być interpretowane wyłącznie z uwzględnieniem stanu faktycznego, a nie stanu prawnego (vide: M. Jakubiec, Artykuł 191 § 1a KK (analiza krytyczna ze szczególnym uwzględnieniem znamienia „zajmowany lokal”), CzPKiNP 2016, nr 1, s. 41 i n.).

Celem działania sprawcy jest zmuszenie innych osób do określonego działania, zaniechania lub znoszenia utrudnień związanych z korzystaniem z lokalu mieszkalnego. Znamieniem strony przedmiotowej jest stosowanie „innej przemocy”. Chodzi tu o przemoc inną, niż przemoc na osobie, a więc o różnego typu czynności skierowane wobec rzeczy. Klasycznymi przykładami takich zachowań jest m.in. odcięcie dopływu wody, energii elektrycznej czy ogrzewania. Zachowanie sprawcy wino cechować się uporczywością lub stanowić istotne utrudnienie korzystania z lokalu. Jak słusznie wskazuje J. Lachowski (komentarz do art. 191 KK (w:) V. Konarska - Wrzosek (red.), Kodeks karny. Komentarz, Lex/el. 2020), uporczywość oznacza dużą częstotliwość stosowania przemocy i zakłócania korzystania z lokalu, natomiast istotne utrudnienie wchodzi w grę wówczas, gdy korzystanie z lokalu - na skutek zachowania sprawcy - wymaga poważnych wysiłków ze strony osoby, która ten lokal mieszkalny zajmuje. Istotne utrudnianie korzystania z lokalu może mieć jednak charakter jednorazowy (np. odcięcie dopływu wody, wymiana zamków w drzwiach, odcięcie dopływu energii).

Alternatywne ujęcie tych znamion powoduje, że sprawca stosujący przemoc innego rodzaju musi osiągnąć jeden ze wskazanych skutków (przestępstwo materialne) w postaci uporczywego utrudnienia albo istotnego utrudnienia korzystania z lokalu mieszkalnego. Stosowanie przemocy pośredniej przez rzecz w sposób uporczywy oraz sposobu istotnie utrudniającego korzystanie z zajmowanego lokalu mieszkalnego, zostały połączone funktorem „lub”, co wskazuje na to, że czynności te odnoszą się do lokalu mieszkalnego ( B.J. Stefańska, Przestępstwo utrudniania, s. 193).

Niezależnie od sposobu działania sprawcy omawianego przestępstwa należy zbadać, czy pokrzywdzony lokator rzeczywiście obiektywnie musiał znosić powstałe utrudnienia.

Warunkiem koniecznym w niniejszej sprawie jest ustalenie, że oskarżony utrudniał w ten sposób innej osobie korzystanie z zajmowanego lokalu mieszkalnego.

Z tego punktu widzenia istotne są charakter i właściwości samego lokalu oraz to na czym polegało korzystanie z niego przez inną osobę. W tym kontekście sąd I instancji prawidłowo ustalił, że:

- pokrzywdzony przebywał w tym obiekcie okazjonalnie, zwykle w związku z odwiedzinami córki i w nim nie zamieszkiwał ( przechowywał w określonych pomieszczeniach swoje rzeczy, którymi się mało interesował). Ustalenia w tym zakresie zawarte w zaskarżonym wyroku pokrywają się z wynikami postępowania Sadu Rejonowego w Opocznie w sprawie I C 428/22 o naruszenie posiadania oraz postępowania administracyjnego o wymeldowanie W. Ł. w przedmiocie wymeldowania z pobytu stałego. Pokrzywdzony wbrew sugestii skarżącego był aktywną stroną tych postępowań. W. Ł. miał centrum życiowe w W., gdzie mieszkał i pracował. Dopiero na skutek informacji o sprzedaży przedmiotowej nieruchomości zaczął przyjeżdżać do tej posesji;

- W. Ł. wyprowadził się z posesji w 2018 r., a od 2020 r. praktycznie nie przyjeżdżał do domu. Nieoczekiwanie zjawił się dopiero w sierpniu 2022 r. po tym, jak dowiedział się o sprzedaży nieruchomości. Pokrzywdzony w zakresie jego prawa do korzystania z lokalu na podstawie pkt 5 wyroku rozwodowego Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 28 listopada 2028 r., sygn. akt I C 1214/17 uznawał bezpodstawnie, że ma ono charakter „dożywotni”. Przyjmuje się, że małżonek niedysponujący prawem do lokalu mieszkalnego, a zamieszkujący do chwili rozwodu wraz z drugim małżonkiem - dysponentem prawa do lokalu, w którym oboje jak dotąd zamieszkiwali, uzyskuje tytuł do korzystania z fizycznie wydzielonej części tego lokalu dotąd, dopóki sam nie podejmie on decyzji o opuszczeniu lokalu lub też nie zostanie z niego usunięty na skutek wydania względem jego osoby prawomocnego orzeczenia o eksmisji, w związku z zaistnieniem ustawowych przesłanek jej orzeczenia (por. wyroki Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 maja 2016 r., sygn. akt I ACa 206/16 LEX nr 2061988 oraz Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 25 lutego 2011 r., I ACa 928/10). W. Ł. po wyprowadzce do W. utracił prawo do zamieszkiwania w tym lokalu i go zresztą nie realizował;

- sprawa o podział majątku pomiędzy byłymi małżonkami nie wpływa na charakter wykorzystywania przedmiotowej posesji przez pokrzywdzonego. Zmiana częstotliwości przyjazdów W. Ł. po sprzedaży nieruchomości przez pokrzywdzonego nie wynikała z chęci zamieszkania w posesji, ale zademonstrowania praw do niej w ramach prowadzonej sprawy o podział majątku;

- E. Ł. od 21 lipca 2022 roku przestała być właścicielką tej nieruchomości. Mimo to za zgodą nowych właścicieli zamieszkiwała ta dalej. Wymieniła zamki w drzwiach budynku. W dniu 20 sierpnia 2022 roku pokrzywdzony nie mógł dostać się z tego powodu do budynku i zawiadomił policję. Z zeznań W. Ł. wynika, że „w tym okresie był dwa razy i to przez policję było ale wejść mu nie dała, tylko przez nowego nabywcę I.. Nie prosił o nowe klucze żony.” ( k 164 ). D. I. podniósł, iż „… pan Ł. miał do niego numer telefonu, jakby chciał mógł zadzwonić, żeby otworzyć mu, a drzwi z przodu od sklepu były otwarte i pan Ł. mógł wejść nie było potrzeby wzywania policji. … Ja nie robiłem problemów panu Ł. jakby chciał wejść rzeczy zabrać, czy w innej sytuacji. … Jak był on i ja nigdy nie było żadnego problemu żeby wszedł” ( k 165 odw. ). E. Ł. wymieniła wprawdzie zaimki do tej posesji, ale poinformowała byłego męża o nowych właścicielach i oni pozwalali mu na wejście do posesji na dotychczasowych zasadach ( zarządzania jego rzeczami znajdującymi się na tym terenie ). Wymiana kluczy do drzwi wejściowych w budynku mieszkalnym pozbawiała W. Ł. dostępu do pomieszczeń, jednak nie w sposób uporczywy, bowiem oskarżona skierowała go do nowych właścicieli, a ci pozwolili mu na zajęcie się jego rzeczami znajdującymi się na tej posesji ( do czego sprowadzała się jego aktywność na tej posesji po wyprowadzeniu się do W. ). Dlatego nie sposób przyjąć, aby oskarżona w sposób uporczywy lub istotny utrudniła oskarżonemu skorzystanie z pomieszczeń na dotychczasowych zadach.

Jak wcześniej zasygnalizowano nie jest lokalem mieszkalnym pomieszczenie przeznaczone do krótkotrwałego pobytu osób, czy przeznczone przede wszystkim na przechowywanie rzeczy osobistych. W świetle przytoczonych wyżej regulacji i ustaleń sądu I instancji trzeba kategorycznie stwierdzić, że w przedmiotowym budynku oskarżony nie zajmował pomieszczeń na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych, co wprost wynika z charakteru pobytu pokrzywdzonego w W. i okoliczności przyjazdów w tym okresie do D.. Wszystko to przekonuje, że zachowanie oskarżonej, nie wyczerpywało przedmiotowych znamion czynu zabronionego z art. 191 § 1a kk. Sąd rejonowy wdając wyrok uniewinniający błędnie odwołał się do art. 5 § 2 kpk. Dał bowiem wiarę grupie dowodów, z których wynikało, iż sporne pomieszczenia dla pokrzywdzonego nie były „lokalem mieszkalnym” służący do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych i zajął stanowcze stanowisko w tym zakresie co do stanu faktycznego. W konsekwencji W. Ł. nie przysługiwała ochrona z art. 191a § 1 kk, a to oznacza, że podstawą uniewinnienia oskarżonej było w istocie stanowisko, iż zarzucany jej czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego ( art. 17 § 1 pkt. 2 kpk ). W tym zakresie sąd odwoławczy popiera ustalenia i oceny uwidocznione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Są one znane skarżącemu i nie wymagają powtarzania. Wywody apelacji nie podniosły na tyle istotnych okoliczności, aby podważyć to stanowisko.

Zdaniem skarżącego brak przypisania oskarżonej przestępstwa z art. 191 § la kk, powinien spotkać się z co najmniej rozważaniem lub zajęciem przez sąd meriti stanowiska w przedmiocie odpowiedzialności karnej E. Ł., za przestępstwo złożenia fałszywego oświadczenia przez notariuszem (występek z art. 233 § 1 kk ). „Sąd zmierzał bowiem w ramach własnych działań do ustalenia świadomości oskarżonej co do podania wymienionemu funkcjonariuszowi publicznemu nieprawdziwej informacji o braku obciążenia nieruchomości prawami na rzecz osób trzecich oraz pozostającej przedmiotem postępowania cywilnego. W toku postępowania karnego dokonano zatem fragmentarycznie analizy prawnej zdarzenia faktycznego (historycznego) objętego zarzutem zawartym w akcie oskarżenia. Obowiązkiem sądu przed wydaniem wyroku uniewinniającego jest zawsze rozważenie, czy w ramach skargi oskarżyciela, a więc w granicach zdarzenia faktycznego objętego zarzutem oskarżenia, nie można dokonać subsumcji czynu objętego skargą pod inny przepis ustawy karnej (wyrok Sądu Najwyższego z 20.02.2018 r., SNO 64/17, LEX nr 2455741)”.

Sad odwoławczy zauważa, że akt oskarżenia, jako skarga zasadnicza, nie tylko inicjuje postępowanie sądowe, ale także zakreśla jego ramy.

Granice oskarżenia są zachowane wtedy, gdy w miejsce czynu (bądź czynów) zarzuconego, w ramach tego samego zdarzenia faktycznego (historycznego) można przypisać oskarżonemu czyn ze zmienionym opisem, czy nawet oceną prawną, ale mieszczący się w tym samym zespole zachowań człowieka, które stały się podstawą poddania w akcie oskarżenia przejawów jego działalności wartościowaniu z punktu widzenia przepisów prawa karnego materialnego. Zdarzenie historyczne obejmuje opisane w skardze wniesionej przez prokuratora zdarzenie faktyczne. Jest przy tym pojęciem o szerszym znaczeniu niż pojęcie „czynu” oskarżonego, polegającego na jego działaniu lub zaniechaniu. Sąd, w następstwie wyników postępowania dowodowego, może inaczej, w porównaniu z twierdzeniami oskarżyciela w akcie oskarżenia, dokonać ustaleń w sprawie, o ile porusza się w granicach wyznaczonych zdarzeniem ujętym w akcie oskarżenia. Granice oskarżenia są zaś zachowane wtedy, gdy w miejsce czynu (bądź czynów) zarzuconego, w ramach tego samego zdarzenia faktycznego (historycznego) można przypisać oskarżonemu czyn ze zmienionym opisem, czy nawet oceną prawną, ale mieszczący się w tym samym zespole zachowań człowieka, które stały się podstawą poddania w akcie oskarżenia przejawów jego działalności wartościowaniu z punktu widzenia przepisów prawa karnego materialnego (zob. wyrok SA w Warszawie z dnia 16 lutego 2016 r., II AKa 367/15, LEX nr 2071581).

Za elementy wyznaczające tożsamość „zdarzenia historycznego” należy przyjąć: identyczność przedmiotu zamachu, identyczność kręgu podmiotów oskarżonych o udział w zdarzeniu, tożsamość miejsca i czasu zdarzenia, jak też zachowanie choćby części wspólnych znamion w opisie czynu zarzuconego i przypisanego, które winny się ze sobą pokrywać, mając jakiś obszar wspólny. O jedności czynu, jako jednego impulsu woli, świadczy nadto jedność zamiaru (lub planu) sprawcy (sprawców) przestępstwa.

W tym zakresie sąd odwoławczy musi podnieść, iż:

- przestępstwo określone w art. 233 kk może być popełnione w trzech postaciach: w tym przez złożenia fałszywego oświadczenia (art. 233 § 6 kk ). We wszystkich formach popełnienia przestępstwa z art. 233 kk ( oprócz przestępstwa nieumyślnego z § 4a), warunkiem odpowiedzialności jest zarówno obiektywna nieprawdziwość zeznania, opinii, tłumaczenia czy oświadczenia – a więc jego niezgodność z rzeczywistością – jak i nieprawdziwość subiektywna, a więc świadomość sprawcy istnienia obiektywnej niezgodności z rzeczywistością. Rodzajowym przedmiotem ochrony jest prawidłowe funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości. Chodzi o zapewnienie wiarygodności ustaleń dokonywanych w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy (por. uchw. SN(7) z 22.1.2003 r., I KZP 39/02, OSNKW 2003, Nr 1–2, poz. 1). Przedmiotem ochrony przestępstwa z art. 191 a § 1 kk jest wolność jednostki wyrażająca się w swobodzie korzystania z zajmowanego lokalu mieszkalnego. Chodzi o wolność od bycia zmuszanym do niekorzystania lub ograniczonego korzystania z lokalu, niewykonywania niektórych uprawnień wynikających z korzystania z zajmowanego lokalu lub znoszenia określonego stanu rzeczy;

- prokurator zarzucił oskarżonej, że w okresie od sierpnia 2022 roku daty bliżej nieustalonej do dnia 26 października 2022 roku utrudniała W. Ł. korzystanie z lokalu mieszkalnego znajdującego się w miejscowości D. przy ul. (...), poprzez wymianę zamków znajdujących się w drzwiach wejściowych do ww. budynku i nieudostępnieniu kluczy pokrzywdzonemu, które to prawo zagwarantowane mu było na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 28 grudnia 2018 roku sygn. akt I C 1214/17, a nadto dokonała sprzedaży w/w budynku aktem notarialnym Repetytorium A Nr (...) z dnia 21 lipca 2022 roku, pomimo ustanowionego na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Opocznie z dnia 19 kwietnia 2018 roku sygn. akt I C 263/18 zakazu zbywania przedmiotowej nieruchomości, co spowodowało zamieszkanie jej przez nowych właścicieli. Tak opisany czyn odwołujący się wprost do zakazu zbywania nieruchomości mógłby wyczerpywać ewentualnie dyspozycję art. 244 kk, gdyby zakaz zbywania nieruchomości w postępowaniu cywilnym był objęty sankcją tego przepisu;

-w tym przypadku pomiędzy czynem zarzucanym, a ostatecznie postulowanym przez prokuratora brak jest identyczności przedmiotu zamachu, identyczności kręgu podmiotów pokrzywdzonych, tożsamości miejsca zdarzenia, jak też zachowania choćby części wspólnych znamion w opisie czynu zarzuconego i sugerowanego, które się nie pokrywają. Czyn postulowany przez prokuratora pokrzywdzona miałby popełnić przez złożenie u notariusza fałszywego oświadczenia, co nie jest objęte znamionami zarzucanego jej czynu i wykracza poza jego zakres. Ponadto sprzedaż nieruchomości dopiero uruchomiła działania oskarżonej związane z wymianą zamków w drzwiach wejściowych, powodując okresowe trudności w dostępie pokrzywdzonego do przetrzymywanych na niej rzeczy ( argumenty te dotyczą to również ewentualnego czynu z art. 272 § 1 kk, pominiętego przez skarżącego ).

Wbrew wywodom skarżącego sąd I instancji dokonał oceny świadomości oskarżonej w zakresie możliwości prawnej zbycia przedmiotowej nieruchomości. Sąd ten uznał:

-wyjaśnienia oskarżonej za podstawę ustaleń faktycznych z uwagi na ich spójność i konsekwencję. Sąd dał wiarę oskarżonej, iż nie była świadoma, że zakaz zbywania obowiązuje pomimo kontynowania sprawy o podział majątku. Sąd dał również wiarę pokrzywdzonej co do faktu niezamieszkiwania na w/w nieruchomości przez pokrzywdzonego od 2018 roku oraz odwiedzaniu córki do 2020 roku;

- że, zawarcie aktem notarialnym Repetytorium A Nr (...) dnia 21.07.2022 roku umowy sprzedaży przedmiotowej nieruchomości nie wypełnia znamion zarzucanego oskarżonej przepisu, ponieważ przy zawarciu niniejszej umowy nie doszło do działań zawinionych ze strony oskarżonej. Zadziałała zasada tzw. rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych w związku z brakiem wpisu ostrzeżenia przez sąd z urzędu. Oskarżona w toku całego postępowania nie przyznała się do popełnienia zarzucanego jej czynu, a jej wyjaśnienia korespondowały z innymi dowodami przeprowadzonymi w sprawie;

- że, zawarcie przez oskarżoną aktu notarialnego przed notariuszem oraz wpisanego do księgi wieczystej, zgodnie z zasadą z art. 5 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, który stanowi że w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe (rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych).Brak wpisania ostrzeżenia do księgi wieczystej nie wynikał z zachowania samej oskarżonej, która w tym zakresie nie była zobowiązana do dokonania tegoż wpisu.

Na marginesie sąd odwoławczy musi zauważyć, iż art. 5 ustawy o księgach wieczystych i hipotece z dnia 6 lipca 1982 r. (Dz.U. Nr 19, poz. 147 ze zm.) stanowi, iż w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe (rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych). Oczywiste jest przy tym, jak już wskazano wyżej, że co do zasady w polskim systemie prawnym wpis prawa własności do księgi wieczystej ma charakter deklaratoryjny. Brak tego wpisu, w świetle zasady rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, chroni jedynie tego kto z podmiotem wpisanym w księdze dokonał czynności prawnej. Nie oznacza to jednak, że prawo nie wpisane do księgi wieczystej nie istnieje. Rękojmia działa na korzyść nabywcy nieruchomości, gdy występuje niezgodność między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym. Dlatego odwoływanie się sądu I instancji do art.5 w/w ustawy nie jest trafione. Natomiast księgi wieczyste są publicznym rejestrem praw dotyczących nieruchomości i dlatego ich funkcje muszą być rozpatrywane z punktu widzenia interesu publicznego, a jest nim zasada bezpieczeństwa obrotu prawnego. Oznacza to, że stan prawny ujawniony w księdze wieczystej powinien być stanem pewnym, wynikającym ze zdarzeń lub czynności prawnych, które nie budzą wątpliwości. Wyrażona w art. 1 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece funkcja ksiąg wieczystych ustalenia stanu prawnego nieruchomości, związane z tym domniemanie zgodności ze stanem rzeczywistym (art. 3 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece) oraz ochrona bezpieczeństwa obrotu (art. 5 i art. 6 ustawy o księgach wieczystych i hipotece) sprawiają, iż co do zasady niepożądana jest sytuacja, w której skutkiem dokonania wpisu byłaby niezgodność stanu prawnego ujawnionego w księgach wieczystych z rzeczywistym stanem prawnym. Sąd I instancji uznał, że przekonanie pokrzywdzonej - iż brak zastrzeżenie o zakazie sprzedaży nieruchomości w księdze wieczystej umożliwiało jej sprzedaż, w świetle jej zeznań - jest usprawiedliwione, a skarżący nie podniósł istotnych zarzutów przeciwko temu ustaleniu.

Wniosek

Wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Poczynione przez sąd ustalenia faktyczne odnośnie przedmiotowego czynu znajdują odpowiednie oparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym. Weryfikacja materiału dowodowego w instancji odwoławczego doprowadziła jedynie sąd odwoławczy do potwierdzenia analiz w zakresie oceny dowodów i prawa, dokonanej przez sąd I instancji. W wyniku przeprowadzonej weryfikacji sąd odwoławczy nie stwierdził podstaw do ustalenia, iż zachodzą podstawy do wydania wyroku skazującego oskarżaną w ramach przedmiotu sprawy, co dopiero powodowałoby podstawę do uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, z uwagi na zakaz orzekania na niekorzyść przewidziany w art. 454 § 1 kpk.

3.2.

Obraza przepisów postępowania mającą wpływ na treść wyroku, tj. art. 626 § 1 kpk, poprzez brak rozstrzygnięcia w orzeczeniu o poniesieniu kosztów postępowania, podczas gdy rozstrzygnięcie w tym zakresie jest obligatoryjne.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Sąd w wyroku powinien dokładnie określić, kto i w jakiej wysokości ponosi opłaty oraz pozostałe koszty procesu ( art. 626 § 1 kpk ). Uniewinnienie oskarżonego statuuje zasadę, że nie ponosi on kosztów procesu. W takich sytuacjach w sprawach z oskarżenia publicznego obciążają one Skarb Państwa ( art. 632 pkt 2 kpk ).

Dlatego sąd odwoławczy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że przyjął, iż wydatkami poniesionymi w I instancji obciąża Skarb Państwa.

Jednakże brak w treści wyroku rozstrzygnięcia co do kosztów mógł też zostać uzupełniony poprzez późniejsze wydanie postanowienia w tym zakresie przez sąd pierwszoinstancyjny, który wydał takie orzeczenie, z prawem do kontroli takiego rozstrzygnięcia ( art. 626 § 2 kpk ).

Wniosek

Jak wyżej

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Jak wyżej

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Uniewinnienie oskarżonej od zarzucanego jej czynu.

Wydatki z tytułu należności adwokata w charakterze obrońcy oskarżonej za I instancję.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Brak jest podstaw faktycznych i prawnych do korekty zaskarżonego wyroku w tych zakresach.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Sąd odwoławczy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że przyjął, iż wydatkami poniesionymi w I instancji obciąża Skarb Państwa.

Zwięźle o powodach zmiany

Powody zmiany zostały wskazane we wcześniejszej części uzasadnienia.

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

3

4

W przypadku nieuwzględnienia środka odwoławczego złożonego wyłącznie przez oskarżyciela publicznego, koszty procesu za postępowanie odwoławcze ponosi Skarb Państwa ( art. 636 § 1 kpk ).

W obowiązującym stanie prawnym zasada zwrotu kosztów związanych z udziałem obrońcy z wyboru, przy uniewinnieniu oskarżonego w sprawach z oskarżenia publicznego, jest bezdyskusyjna – koszty te ponosi Skarb Państwa z wyjątkami, o których mowa w pkt 2 przepisu art. 632 kpk (zob. post. SN z 14.11.2008 r., III KK 223/08, OSNwSK 2008, Nr 1, poz. 2291).

Dlatego sąd odwoławczy zasądził od Skarbu Państwa na rzecz oskarżonej kwotę 840 złotych z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego poniesionych w postępowaniu odwoławczym. Wydatkami poniesionymi w postepowaniu odwoławczym obciążył Skarb Państwa.

7.  PODPIS

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Uniewinnienie oskarżonej

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☒

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana