Portal Orzeczeń

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 542/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1. CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 28 czerwca 2023 roku sygn. akt II K 224/22

1.2. Podmiot wnoszący apelację

oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

oskarżyciel posiłkowy

oskarżyciel prywatny

obrońca

oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

na korzyść

na niekorzyść

w całości

w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego

zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

1.4. Wnioski

uchylenie

zmiana

2. USTALENIE FAKTÓW W ZWIĄZKU Z DOWODAMI
PRZEPROWADZONYMI PRZEZ SĄD ODWOŁAWCZY

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu

z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów (dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające

znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu

z pkt 2.1.1

albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3. STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH

ZARZUTÓW I WNIOSKÓW

Lp.

Zarzut

1

- błędu w ustaleniach faktycznych, który miał wpływ na treść zapadłego orzeczenia dotyczący pkt 5 wyroku polegający na wyciągnięciu błędnych wniosków z prawidłowo przeprowadzonych dowodów i wyrażeniu przez Sąd I instancji niesłusznego poglądu, iż w stosunku do E. K. zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek o którym mowa w art. 42 § 3 kk ze względu na prewencję szczególną w szczególności wskazując, iż przy rozstrzygnięciu dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów oskarżony nie będzie miał o co się starać, podczas gdy powołane przez Sąd okoliczności nie mogą przemawiać za wyjątkowym wypadkiem uzasadnionym szczególnymi okolicznościami, a to w kontekście prawidłowo zastosowanych dyrektyw wymiaru kary, a związanych ze stopniem zawinienia oskarżonego i wysokim stopniem społecznej szkodliwości popełnionego przestępstwa, polegającym na działaniu przez oskarżonego w tym rozmiarem grożącej szkody;

- rażącej niewspółmierność orzeczonego wobec E. K. środka karnego wyrażającego się w wymierzeniu za przypisany czyn środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów na okres 10 lat przy uwzględnieniu, iż w rzeczonej sprawie zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami, podczas gdy okoliczności przedmiotowe i podmiotowe przypisanego oskarżonemu przestępstwa, duży ładunek społecznej szkodliwości przestępstwa, stopień winy, postawa oskarżonego w procesie, a co za tym idzie względy prewencji szczególnej jak i ogólnej przemawiają za tym, że tak orzeczony środek karny jawi sią jako rażąco łagodny i jedynie środek karny w postaci dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych spełni cele zapobiegawcze i wychowawcze wobec oskarżonego oraz zadania w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa;

zasadny

częściowo zasadny

niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Stosownie do treści art. 42 § 3 kk sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio w razie popełnienia przestępstwa określonego w art. 178a § 4 kk […] chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami.

Zastosowanie przez ustawodawcę podwójnego kwantyfikatora (jest to jedyny wypadek tego typu w kodeksie) podkreśla wyjątkowość odstąpienia od orzeczenia środka karnego (choćby w porównaniu z art. 69 § 4 kk, gdzie mowa tylko o szczególnie uzasadnionych wypadkach).

Wprowadzenie jednak swego rodzaju automatyzmu orzekania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych dożywotnio, w pewnych okolicznościach może być uznane za sprzeczne z zasadami indywidualizacji kary, prowadzić do nieproporcjonalnych skutków społecznych, a nawet do orzeczeń niesprawiedliwych (por. W. Zalewski (w:) Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, t. I, M. Królikowski, R. Zawłocki [red.], Warszawa 2021, s. 798; R. A. Stefański, Obligatoryjny zakaz prowadzenia pojazdów, Prok. i Pr. 2011, nr 5, s. 7-9; Z. Sienkiewicz (w:) Kary i środki karne..., op. cit., s. 607-609; M. Małolepszy, Odpowiedzialność karna za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeź-wości lub po użyciu alkoholu w prawie polskim i niemieckim, Prok. i Pr. 2017, nr 10, s. 164-165).

W związku z powyższym, Sądu Najwyższy w swoim orzecznictwie zwraca uwagę na to, że ustalenia w zakresie istnienia lub braku „wyjątkowego wypadku, uzasadnionego szczególnymi okolicznościami” w rozumieniu art. 42 § 3 kk, powinny być dokonywane na gruncie konkretnej sprawy karnej, z uwzględnieniem całokształtu jej niepowtarzalnych realiów faktycznych i procesowych, dyrektyw wymiaru kary oraz okoliczności wpływających na ten wymiar, a zatem powinny dotyczyć zarówno charakteru popełnionego przestępstwa, jak i osoby sprawcy. Nie ulega bowiem wątpliwości, że na gruncie konkretnych spraw karnych, w ich niepowtarzalnych realiach procesowych i faktycznych, przepisy powinny w szerszym zakresie umożliwiać sądowi orzekanie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na ściśle określony termin, gdy jego orzeczenie dożywotnio, byłoby nieproporcjonalne do okoliczności popełnienia czynu bądź sytuacji osobistej skazanego. Zakaz dożywotni natomiast powinien dotyczyć wyjątkowo jaskrawych przypadków, gdy stopień winy sprawcy jest szczególnie wysoki, gdyż sprawiedliwe rozstrzygnięcie nie może polegać na bezrefleksyjnym stosowaniu przepisów. Sąd powinien natomiast poszukiwać optymalnego rozwiązania w każdym konkretnym przypadku, w specyficznych warunkach indywidualnie rozpatrywanej sprawy. (por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 17 marca 2022 r. III KK 234/21 OSNK 2022/5/15)

Jak już podniesiono, zakazu z art. 42 § 3 kk nie orzeka się dożywotnio, lecz na ściśle określony krótszy okres, gdy zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami. A zatem bez wątpienia, zastosowanie przez ustawodawcę podwójnego kwantyfikatora podkreśla wyjątkowość odstąpienia od orzeczenia środka karnego. Nie ma legalnego ani zamkniętego katalogu „wyjątkowych wypadków, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami”, wpływających na odstąpienie od obligatoryjnego środka karnego, zaś ocena, czy w realiach konkretnej sprawy można mówić o wyjątkowym wypadku należy do swobodnej oceny sądu (por. M. Szewczyk, W. Górowski (w:) Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, t. I, W. Wróbel, A. Zoll [red.], Warszawa 2016, s. 819). Zakaz prowadzenia pojazdów jako środek karny, może pełnić wszystkie funkcje penalne, a na plan pierwszy wysuwa się funkcja indywidualno-prewencyjna. Jakkolwiek wyjątek od zasady stosowania dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów jest rozumiany w orzecznictwie dość restrykcyjnie, to tytułem przykładu należy wskazać, iż podstawą do odstąpienia od tego zakazu mogą być takie okoliczności, jak: uznanie, że orzeczenie środka dożywotnio pociągnie dla sprawcy bardzo dotkliwe skutki, nieporównanie bardziej odczuwalne niż dla przeciętnej osoby; jego orzeczenie będzie nieproporcjonalne do okoliczności popełnienia czynu bądź sytuacji osobistej skazanego i spowoduje dla niego oraz jego rodziny poważną destabilizację finansową; uniemożliwi wykonywanie pracy zawodowej, przy znacznych trudnościach znalezienia innej; przyczynienie się pokrzywdzonego do zdarzenia; brak wcześniejszej karalności za przestępstwa czy wykroczenia drogowe; nieumyślne naruszenie zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Wydaje się, że odstąpienie od orzeczenia omawianego środka dożywotnio, mogą również dodatkowo uzasadniać takie okoliczności, które co do zasady stanowią zwyczajne następstwa orzeczenia tego środka (czy też wymierzonej kary). W konkretnych realiach sprawy oraz indywidualnej sytuacji sprawcy, mogą one nabrać szczególnego znaczenia i ostatecznie wpłynąć na przyjęcie wystąpienia „wyjątkowego wypadku, uzasadnionego szczególnymi okolicznościami”. Mogą to być: fakt, iż na tle dotychczasowego trybu życia sprawcy zdarzenie ma charakter incydentalny, posiadanie stałej pracy, dobra opinia z miejsca zamieszkania, a nawet bardzo znaczne utrudnienia w wykonywania zawodu spowodowane brakiem komunikacji publicznej pomiędzy miejscem zamieszkania a odległym miejscem pracy. O ile te przesłanki „same w sobie” nie będą stanowić o przyjęciu owego „wyjątkowego wypadku”, to z pewnością oceniane kompleksowo z wymienionymi wcześniej, a ustalonymi przez sąd okolicznościami, już mogą.

Kryteria wskazanego „wyjątkowego wypadku” mogą spełniać następujące okoliczności, których katalog nie jest zamknięty i wymaga każdorazowo ich wykazania, a mianowicie: nieumyślne naruszenie zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym, duży stopień przyczynienia się do zdarzenia innych osób, brak wcześniejszej karalności sprawcy za przestępstwa drogowe, ustalenie, że dożywotni zakaz spowoduje dla sprawcy bardzo dotkliwe, nieproporcjonalne do czynu skutki, w tym, pozbawi możliwości wykonywania zawodu. (por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 17 marca 2022 r. III KK 234/21 OSNK 2022/5/15).

Przenosząc te rozważania na grunt przedmiotowej sprawy przypomnieć należy, iż oskarżony znajdował się w stanie znacznego upojenia alkoholowego, gdyż zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu sięgała 0,97 mg/l, a więc blisko czterokrotnie przekraczała granicę stanu nietrzeźwości. Okoliczność ta z kolei istotnie upośledzała zdolności E. K. do kierowania pojazdami mechanicznymi. Najlepszym zaś tego dowodem był fakt, że oskarżony kierując autem uderzył w dwa pojazdy zaparkowane na chodniku. Poza tym, E. K. swoim pojazdem poruszał się po centrum dużego miasta w bezpośrednim sąsiedztwie galerii handlowej wokół której panuje duże natężenie ruchu. Stwarzał tym samym bardzo wysokie zagrożenie dla bezpieczeństwa w komunikacji. Oskarżony był już uprzednio karany nie tylko za czyn art. 178a § 1 kk, ale i również za występek z art. 226 § 1 kk. Przypisanym mu czynem nie stosował się także do orzeczonego wobec niego zakazu prowadzenia pojazdów, co oznacza, iż w najmniejszym stopniu nie szanuje on powagi orzeczeń sądowych i ignoruje je w jaskrawy sposób. Nie dość bowiem, że sprzeniewierza się zakazowi prowadzenia pojazdów mechanicznych, który z racji naruszenia zasady trzeźwości miał go wyeliminować z uczestniczenia w roli kierującego z komunikacji lądowej na pewien czas, to jeszcze na dodatek dopuszcza się tego w stanie wysokiej nietrzeźwości oraz stwarza duże niebezpieczeństwo w ruchu drogowym. Z pola widzenia nie można było także zdaniem Sądu tracić tego, że oskarżony próbował oddalić się z miejsca zdarzenia, a został ujęty głównie dzięki obywatelskiej postawie innego kierowcy, który go zatrzymał. E. K. poddał się co prawda terapii uzależnień i uczestniczył przez okres 3 miesięcy (IV-VI 2022 roku) w mityngach klubu (...) oraz w spotkaniach grupy edukacyjnej w punkcie konsultacyjno-informacyjnym ds. uzależnień (por. k. 60 i 141), ale można mieć poważne wątpliwości odnośnie jego sukcesów w walce z nałogiem. Nie stawił się bowiem dobrowolnie na badanie psychiatryczne w dniu 15 września 2022 r. do biegłych pomimo należytego wezwania (por. k. 70 i 72), zaś próba jego doprowadzenia na kolejny termin w dniu 3 listopada 2022 r. nie powiodła się z racji tego, że E. K. znajdował się wówczas w stanie wysokiej nietrzeźwości – 0,76 mg/l (por. k. 81-83). Oskarżony jest bezdzietnym kawalerem i mieszka w P. lub S., a więc miejscowościach położonych przy drodze krajowej nr (...), które są dobrze skomunikowane z nieodległym P..

W ocenie Sądu Okręgowego suma wymienionych powyżej okoliczności nie pozwala na ocenę, iż w niniejszej sprawie zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami, który w rezultacie mógłby prowadzić do odstąpienia od obowiązku orzeczenia wobec oskarżonego dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych. Poziom nagromadzenia się bowiem okoliczności o charakterze obciążającym zdaniem sądu odwoławczego powoduje, że w okolicznościach niniejszej sprawy nie zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami. Charakter przypisanego przestępstwa i jego okoliczności oraz postawa i osoba sprawcy nie dają podstaw do zastosowania odstępstwa o reguły przewidzianej w przepisie art. 42 § 3 kk.

W związku z powyższym, zasadnym okazał się zarzut apelacji prokuratora. W ocenie instancji odwoławczej wymierzony zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 10 lat nie odpowiada stopniowi winy oskarżonego oraz społecznej szkodliwości czynu, który popełnił. Nie spełnia on należycie celów zapobiegawczych i wychowawczych, przede wszystkim, w stosunku do samego oskarżonego, jak i ogółu społeczeństwa. Orzeczony środek karny nie pozostaje w zgodzie z zasadami wymiaru kary w zakresie oddziaływania prewencyjnego. Wymierzony zakaz nie czyni, w ocenie sądu odwoławczego, zadość społecznemu poczuciu sprawiedliwości i nie osiągnie on swoich celów w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Terminowy zakaz w realiach niniejszej sprawy byłby postrzegany jako wyraz pobłażliwości wobec oskarżonego, który dopuścił się przestępstwa o wyraźnym stopniu społecznej szkodliwości i nie może zostać uznany za sprawiedliwy. Pobłażanie w takich okolicznościach jak w niniejszej sprawie zaprzepaszczałoby zdaniem Sądu Okręgowego cele kary i byłoby niezrozumiałe w oczach społeczeństwa. Dlatego też zaskarżony wyrok podlegać musiał zmianie w zakresie zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych poprzez orzeczenie go dożywotnio.

Wniosek

O zmianę wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim poprzez wymierzenie środka karnego określonego w art. 42 § 3 kk w postaci dożywotniego prowadzenia pojazdów mechanicznych.

zasadny

częściowo zasadny

niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Omówiono w punkcie 3.

4. OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5. ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zaskarżony wyrok w zakresie, w którym nie został zmieniony.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Brak podstaw do orzekania poza granicami apelacji prokuratora.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zmiana rozstrzygnięcia o zakazie prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych poprzez orzeczenie wymienionego środka karnego dożywotnio.

Zwięźle o powodach zmiany

Omówiono w punkcie 3.

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia
z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6. KOSZTY PROCESU

Punkt rozstrzygnięcia
z wyroku

Przytoczyć okoliczności

3

4.

Mając na uwadze orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego (uznające za niekonstytucyjne różnicowanie wysokości stawek pomiędzy obroną z wyboru, a pomocą prawną świadczoną z urzędu) o zwrocie kosztów obrony udzielonej niniejszej sprawie oskarżonemu ex officio Sąd orzekł na podstawie § 2 pkt 1 i 2 oraz § 4 ust. 1 - 3 i § 17 ust. 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. 2019 poz. 18) w zw. z § 11 ust. 2 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800 z późn. zm.).

W oparciu o art. 627 kpk w zw. z art. 634 kpk, sąd zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 20 zł tytułem zwrotu wydatków poniesionych w postępowaniu odwoławczym, na którą to sumę złożył się ryczałt za doręczenie wezwań i innych pism w II instancji postępowania sądowego w wysokości 20 zł.

Na zasadzie natomiast art. 624 § 1 kk w zw. z art. 634 kpk Sąd Okręgowy zwolnił E. K. z obowiązku zwrotu wydatków w pozostałej części uznając, że przemawiają za tym względy słuszności albowiem obciążanie oskarżonego wydatkami związanymi z ustanowieniem obrońcy z urzędu w sytuacji posiadania obrońcy z wyboru byłoby nieusprawiedliwione.

7. PODPIS

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

rozstrzygnięcie o zakazie prowadzenia pojazdów

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

na korzyść

na niekorzyść

w całości

w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

1.4. Wnioski

uchylenie

zmiana