Portal Orzeczeń

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 613/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

CZĘŚĆ WSTĘPNA

Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 13 lipca 2023 r. sygnatura akt IIK 513/23.

Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

Granice zaskarżenia

Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☒

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

Ustalenie faktów

Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

Ocena dowodów

Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Obraza przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia, polegającą na naruszeniu art. 7 kpk poprzez uchybienie zasadom prawidłowego rozumowania oraz wskazaniom wiedzy i doświadczenia życiowego, pominięcie okoliczności dotyczących wysokości wyłudzonego przez oskarżonego finansowania, zakresu i realnych perspektyw jego spłaty, skutkującą błędem w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku i mających wpływ na jego treść poprzez przyjęcie, iż społeczna szkodliwość czynu, której dopuścił się P. O. (1) jest znikoma, a w konsekwencji bezzasadne uznanie, że czyn, którego ww. się dopuścił nie nosi cech przestępstwa.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Sąd odwoławczy musi zauważyć, że do oszustwa określonego w art. 286 § 1 kk dochodzi, gdy sprawca świadomie zataił przed kontrahentem obiektywnie istniejącą sytuację, która ma wpływ na możliwość realizacji warunków transakcji wynikających z umowy. Tak będzie w sytuacji gdy sprawca z jednej strony uzależni wykonanie podjętych wobec pokrzywdzonego przez siebie zobowiązań finansowych od uzyskania w nieokreślonej bliżej czasowo przyszłości środków finansowych, bo te otrzymane od nich przeznaczy na inne cele, z drugiej zaś strony zatai przed pokrzywdzonymi obiektywnie zaistniałą sytuację związaną z jego kondycją finansową, chociaż ta musi mieć oczywisty wpływ na możliwość realizacji tych zamówień i wiedza o niej stworzyłaby pokrzywdzonym szansę odstąpienia od takiej umowy. Dopiero przekazanie przez sprawcę im tej wiedzy na pewno świadczyłoby o tym, że nie chciał zrealizować wobec nich wszystkich wymaganych dla bytu przestępstwa oszustwa znamion.

Do realizacji znamienia wprowadzenia w błąd lub wyzyskania błędu dochodzi bowiem nie tylko wtedy, gdy już w chwili zawierania umowy sprawca nie miał w ogóle zamiaru uiszczenia całości należności za uzyskiwany towar lub inne świadczenie, ale także wtedy, gdy świadomie zataił przed kontrahentem obiektywnie istniejącą sytuację, która ma wpływ na możliwość realizacji warunków transakcji wynikających z umowy. Wystarczające jest wykazanie, że ujawnienie prawdziwego stanu rzeczy powstrzymałoby pokrzywdzonego od zawarcia umowy lub skłoniło do bardziej skutecznego zabezpieczenia jej realizacji. Do wprowadzenia w błąd skutkującego niekorzystnym rozporządzeniem mieniem dochodzi również w wyniku wywołania błędnego wyobrażenia o okolicznościach decydujących o rozporządzeniu lub sposobie rozporządzenia. Wprowadzenie w błąd lub wyzyskanie błędu, o jakich mowa w art. 286 § 1 kk, zachodzi także wtedy, gdy sprawca świadomie zataił przed kontrahentem obiektywnie istniejącą sytuację, która ma wpływ na możliwość realizacji warunków transakcji wynikających z umowy ( Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 6 grudnia 2017 r. V KK 240/17, Legalis ). Oskarżony miał obowiązek poinformowania kontrahenta o rzeczywistej swojej sytuacji ekonomicznej utrudniającej możliwości wypełnienia podejmowanych zobowiązań. Dla wsparcia tej tezy należy przywołać wywód zamieszczony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2015 r. III KK 148/15 ( Legalis ): „Następstwem przyjęcia szerokiego rozumienia pojęcia „mienie” jest równie szerokie traktowanie terminu „niekorzystne rozporządzenie mieniem”, zaliczając do niego wszelkie działania bądź sytuacje, które w majątku pokrzywdzonego powodują jakiekolwiek niekorzystne zmiany. Zupełnie zasadnicze znaczenie ma zwłaszcza przesunięcie akcentu jeśli chodzi o elementy podmiotowe przestępstwa oszustwa. Do realizacji znamienia wprowadzenia w błąd lub wyzyskania błędu dochodzi bowiem nie tylko wtedy, gdy już w chwili zawierania umowy sprawca nie miał w ogóle zamiaru uiszczenia całości należności za uzyskiwany towar lub inne świadczenie, ale także wtedy, gdy świadomie zataił przed kontrahentem obiektywnie istniejącą sytuację, która ma wpływ na możliwość realizacji warunków transakcji wynikających z umowy. Wystarczające jest wykazanie, że ujawnienie prawdziwego stanu rzeczy powstrzymałoby pokrzywdzonego od zawarcia umowy lub skłoniło do bardziej skutecznego zabezpieczenia jej realizacji. Do wprowadzenia w błąd skutkującego niekorzystnym rozporządzeniem mieniem dochodzi również w wyniku wywołania błędnego wyobrażenia o okolicznościach decydujących o rozporządzeniu lub sposobie rozporządzenia. Ten kierunek wykładni znamion przestępstwa z art. 286 § 1 kk został zaakceptowany w orzecznictwie sądów powszechnych (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 12 sierpnia 2016 r., sygn. II AKa 194/16). Także pojęcie korzyści majątkowej, konkretyzującej cel działania sprawy jest w wykładni prawa karnego rozumiane szeroko - jako aktualne (współczesne) i przyszłe przysporzenie mienia, osiągnięcie korzyści majątkowej w konkretnych okolicznościach, ogólne polepszenie sytuacji majątkowej. Korzyść majątkowa w rozumieniu art. 286 § 1 kk jest pojęciem szerszym niż przywłaszczenie, stanowiące cel działania sprawcy. Dlatego też, dla realizacji znamienia działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, sprawca nie musi dążyć do przywłaszczenia mienia stanowiącego przedmiot oszukańczych zabiegów, wystarczy, że zamierza osiągnąć korzyść majątkową wynikającą z niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez osobę czy inny podmiot wprowadzone w błąd (wyr. SN z 21.08.2002 r., III KK 230/02, Legalis ). W orzecznictwie trafnie podkreśla się, iż znamiona przestępstwa oszustwa zrealizowane są w sytuacji niewyjawionego kontrahentowi uzależnienia zapłaty od zdarzeń przyszłych i niepewnych, w szczególności jeżeli zawarciu umowy towarzyszy powzięty z góry zamiar niedotrzymania uzgodnionego terminu zapłaty i odłożenia go na czas bliżej nieokreślony oraz uzależnienia zapłaty od ewentualnego powodzenia określonych inwestycji dokonanych w przyszłości (zob. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 4 marca 2014 r., II AKa 16/14, KZS 2014/7-8/108; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 10 lipca 2014 r., II AKa 229/14, KZS 2014/10/71; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 5 czerwca 2013 r., II AKa 157/13, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 2 marca 2016 r., II AKa 21/16 - Legalis).

Oskarżony niewątpliwie działał zatem w celu osiągniecia korzyści majątkowej poprzez dofinansowanie planowanej działalności gospodarczej.

Okoliczności popełnienia przypisanego oskarżonemu czynu wskazują na wysoki stopień jego społecznej szkodliwości. Był on zaplanowany, wyrachowany, wymagał szeregu czynności wykonawczych, w tym pozyskania fałszywego zaświadczenia o zatrudnieniu, podjęcia działań oszukańczych jawnie, w obecności pracownika pokrzywdzonego banku. Inkryminowana akcja, prowadziła do zdobywania środków pieniężnych w sposób przestępczy, zamiast podjęcia pracy zarobkowej i systematycznego gromadzenia środków finansowych niezbędnych do uruchomienia działalności gospodarczej. Oskarżony był wówczas zadłużony, nie uzyskiwał dochodów. Całym ryzykiem spłaty długu obciążył bank, które niestety się zmaterializowało przez niewypłacalność dłużnika. P. O. (2) nie uzyskał stabilizacji finansowej, kwotę kredytu „przejadł” i nie ma pieniędzy na regulowanie zobowiązań. Szkoda nie została naprawiona. Wpłacane z tytułu zadłużenia kwoty nie wystarczają na spłatę odsetek. Wprawdzie wartość mienia, w które godził czyn sprawcy nie ma znaczenia decydującego przy określaniu wagi czynu, ale w tym przypadku szkoda jest znaczna i ma walor zdecydowanie obciążający, zwłaszcza że przez kilka lat nie została naprawiona. Ma rację skarżący, iż wskazuje, że przedmiotem ochrony czynu z art. 286 § 1 kk jest cudze mienie, czyli własność i wszelkie inne prawa o charakterze majątkowym - w analizowanej sprawie środki finansowe w dyspozycji pokrzywdzonego Banku. Przedmiotem ochrony czynu z art. 297§1 kk jest natomiast uczciwy oraz równy i oparty na sprawiedliwych zasadach dostęp do finansowania publicznego i finansowania bankowego. W piśmiennictwie podnosi się, że oszustwa kredytowe powodują konieczność zwiększania marży banku stosowanej wobec każdego klienta, zaostrzenie poziomu zabezpieczeń kredytu, a więc w dalszej perspektywie godzą w stabilność procesów inwestycyjnych a co za tym idzie - w stabilność rynku pracy. Popełniony przez oskarżonego czyn niewątpliwie naruszył wskazane dobra o istotnym znaczeniu z punktu widzenia obrotu gospodarczego.

Ocena stopnia społecznej szkodliwości konkretnego zachowania powinna być oceną całościową, uwzględniającą okoliczności wymienione w art. 115 § 2 kk, nie zaś sumą, czy pochodną ocen cząstkowych takiej czy innej „ujemności” tkwiącej w poszczególnych okolicznościach i dlatego też, jeżeli w art. 1 § 2 kk mówi się o znikomej społecznej szkodliwości czynu, to wymóg znikomości dotyczy społecznej szkodliwości ocenianej kompleksowo, nie zaś jej poszczególnych faktorów. Artykuł 115 § 2 kk zobowiązuje, aby sąd przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu brał pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia. Ustawodawca, kształtując w tej regulacji prawnej normatywne przesłanki oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu, sformułował bowiem zamknięty katalog okoliczności, z których każda charakteryzuje się prawną doniosłością. Nieskorzystanie w ocenie którejkolwiek z nich oraz formułowanie własnych okoliczności, różnych od ustawowych i nadawanie im zasadniczego znaczenia, jest naruszeniem prawa materialnego i musi powodować uwzględnienie kasacji (wyr. Sądu Najwyższego o sygn. III KK 346/20 z dnia 27 lipca 2021 r, Leglis ).

Sąd I instancji w istocie nie przeanalizował elementów podmiotowych i przedmiotowych zarzucanego sprawcy czynu. Co do motywacji oskarżonego zawarł stanowisko sprzeczne z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, bagatelizuje znaczenie tego czynu, nie wskazując dla poparcia tego stanowiska żadnych racjonalnych przesłanek. Inkryminowane zachowanie określa „nieprzemyślanym wybrykiem”, podnosi, że „sprawca nie chciał wyrządzić nikomu szkody”. Te odkrywcze wywody trudno pogodzić z treścią ujawnionego w sprawie materiału dowodowego i równoległą tezą sądu I instancji o sprawstwie oskarżonego. Dla sądu rejonowego – wbrew przesłankom art. 115 § 2 kk – wpływ na zaskarżone rozstrzygnięcie miały przede wszystkim okoliczności nie związane z czynem: uprzedni sposób życia oskarżonego ( bez analizy powodów, które popchnęły go do przestępstwa, którymi były chęć szybkiego i łatwego uzyskania pieniędzy ), uprzednia niekaralność, próby spłaty zobowiązania ( bez określenia jej intensywności i zakresu, wysokości szkody w czasie orzekania ), wychowawcze znaczenie dla niego samego przebiegu procesu karnego. Tym samym poza sferą swoich rozważań pozostawił całą gamę okoliczności, które winien uwzględnić w ramach art. 115 § 2 kk, a które zdecydowanie przemawiają przeciwko uznaniu tego czynu za społecznie szkodliwy w stopniu znikomym.

Wniosek

Wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Powołując się na art. 454 § 1 kpk sąd odwoławczy wykazał, że w jego ocenie istnieją podstawy do wydania wyroku skazującego wobec oskarżonego za zarzucany mu czyn sytuacji, w której skazanie w instancji odwoławczej jest niedopuszczalne. W realiach sprawy zachodziła więc podstawa uchylenia wyroku (art. 437 § 2 zd. drugie kpk ) i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania związana z regułą ne peius określoną w art. 454 § 1 kpk. O skuteczności zarzutów odwoławczych decyduje to, że uchybienia w zakresie przestrzegania dyrektyw wynikających z treści art. 7 kpk i art. 410 kpk, przywołanych w tej sprawie w apelacji, znalazły potwierdzenie, są rzeczywiście poważne, a ich wpływ na treść orzeczenia kwestionowanego w tej sprawie - znaczący. Adekwatna reakcja karna nie może służyć premiowaniu skazanego przez ograniczenie jego odpowiedzialności karnej lecz rzeczywistemu oddaniu zawartości kryminalnej czynu, jakiego się dopuścił. Umorzenie postępowania prowadzi do bezpodstawnego i niezrozumiałego w danych realiach łagodnego traktowania sprawcy i nie osiąga zakładanych celów w zakresie prewencji indywidualnej i generalnej. W sprawie bowiem przeważają zdecydowanie okoliczności obciążające. W tych warunkach zwłaszcza rodzaj kary i jej nieuchronność, ma decydujące znaczenie z punktu widzenia prewencji indywidualnej, bowiem uświadamia oskarżonemu nieopłacalność godzenia w porządek prawny. Umorzenie postępowania nie jest adekwatne do wagi czynu i sylwetki sprawcy oraz działałoby na niego demoralizująco. Zdaniem sądu odwoławczego sankcja (jej rodzaj i wysokość) powinna być tak dobrana, aby zapobiec popełnianiu w przyszłości przestępstw przez oskarżonego. Efekt „odstraszający” kary ma wytworzyć przeświadczenie o nieopłacalności popełniania przestępstw w przyszłości, przekonanie o tym, że każde przestępstwo będzie karane odpowiednio surowo. W tym kontekście należy uwzględnić, iż przestępstwo z art. 286 § 1 kk zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Okoliczności powyższe przemawiają za obostrzeniem oskarżonemu zastosowanej reakcji karnej, która cechuje się niezrozumiałą łagodnością, której sąd rejonowy nie był w stanie racjonalnie uzasadnić.

OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

Sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, co do którego w I instancji umorzono postępowanie.

☒ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Wyeksponowanie wad rozumowania sądu I instancji w odniesieniu do zastosowanej reakcji karnej prowadzi do konkluzji, że wyrok umarzający postępowanie ostać się nie mógł, gdyż zachodziły podstawy do odmiennego orzekania w przedmiocie odpowiedzialności karnej tego oskarżonego. Powołując się na art. 454 § 1 kpk sąd odwoławczy wykazał, że w jego ocenie już teraz istnieją podstawy do rozważenia wydania wyroku skazującego wobec oskarżonego za zarzucany mu czyn w sytuacji, w której skazanie w instancji odwoławczej jest niedopuszczalne. W realiach sprawy zachodziła więc podstawa uchylenia wyroku (art. 437 § 2 zd. drugie kpk ) i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania związana przede wszystkim z regułą ne peius określoną w art. 454 § 1 kpk.

Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Przytoczone przez sąd I instancji w uzasadnieniu swego stanowiska okoliczności nie są wystarczające by uznać, że zachowanie którego oskarżony się dopuścił nie przekroczyło progu szkodliwości niezbędnego do uznania, że mamy do czynienia z przestępstwem w rozumieniu art. 1 § 2 kk. Wykładnia art. 115 § 2 kk jednoznacznie wskazuje na to, że przedmiotem społecznej szkodliwości konkretnego czynu zabronionego są wyłącznie elementy związane z tym czynem, że tym samym nie mogą na stopień szkodliwości czynu zabronionego wpływać elementy niezwiązane z tym czynem, np. elementy związane tylko z osobą sprawcy. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy sąd I instancji przeprowadzi postępowania dowodowe uwzględniając powyższe uwagi, rozważy wnioski i argumenty środka odwoławczego. Sąd merytoryczny decydując się na dokonywanie własnych ustaleń faktycznych powinien mieć na uwadze treść wszystkich dowodów zgromadzonych w toku procesu i rozważyć znaczenie wszystkich okoliczności, które z nich wynikają z punktu widzenia współmiernej do wagi czynu reakcji karnej.

Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2

Sąd odwoławczy zasądził od Skarbu Państwa na rzecz obrońcy z urzędu kwotę 1033, 20 złotych tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oskarżonemu w postępowaniu odwoławczym.

PODPIS

Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wina

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☒

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana