Portal Orzeczeń

UZASADNIENIE

Tytułem wstępu Sąd wyjaśni powody odstąpienia od sporządzenia uzasadnienia na formularzu. Sporządzanie uzasadnienia na formularzu wymusza wielokrotne powtarzanie tych samych kwestii, względnie odwoływanie się do różnych rubryk formularza, zmuszając czytelnika do wielokrotnego wertowania tekstu w poszukiwaniu odniesień, czyniąc z tego dokumentu zawiłą szaradę. Dlatego Sąd Okręgowy odstąpił od sporządzenia uzasadnienia na formularzu, gdyż sporządzenie go w tej formie byłoby nieczytelne dla stron i nie zapewniłoby pełnej transparentności, a tym samym swobodnej realizacji prawa do obrony naruszając prawo stron do rzetelnego procesu. Ma to również oparcie w orzecznictwie Sądu Najwyższego ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 2021 roku w sprawie III KK 77/21, opubl. Legalis).

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd Rejonowy prawidłowo zastosował tzw. rozproszoną kontrolę konstytucyjną, albowiem trafnie uznał za niezgodny z Konstytucją art. 42 § 3 kk nakazujący zbliżone do automatycznego orzekanie dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Sąd Rejonowy słusznie powołał się na stanowisko Trybunału Konstytucyjnego zawarte w wyroku SK 22/21 z dnia 4 czerwca 2024 roku. Sąd Okręgowy podziela pogląd zawarty w tym wyroku Trybunału Konstytucyjnego ( jak również wyrażony w zaskarżonym wyroku Sądu Rejonowego powołującym się na w/w orzeczenie TK), że przepis art. 42 § 3 kk w zakresie, w jakim obliguje sąd do orzeczenia zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio w razie popełnienia przestępstwa określonego w art. 178a § 4 ustawy – Kodeks karny, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 42 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Ustawodawca wprowadzając ten przepis kodeksu karnego w aktualnym brzmieniu przejął kompetencje władzy sądowniczej – z góry określił, jaka sankcja ma zostać wymierzona w razie wystąpienia określonych w przepisie okoliczności. Co więcej, ustawodawca sprowadził do wspólnego mianownika sprawców przestępstw materialnych o poważnych skutkach oraz przestępstwa formalnego, tym samym uniemożliwiając sądowi dostosowanie wymiaru środka karnego do charakteru naruszonego dobra oraz do następstw popełnionego czynu. Na etapie orzekania możliwość odstąpienia od wymierzenia dożywotniego zakazu przewidzianego w omawianym przepisie uzależniona jest wyłącznie od wystąpienia wyjątku opartego o pojęcia niejasne, nieprecyzyjne i niezrozumiałe.

Do naruszenia wynikającego z art. 45 ust. 1 Konstytucji prawa do sądu dochodzi w sytuacji takiej jak w omawianym przepisie, gdy na podstawie aktu innej władzy sąd nie może w sposób swobodny – w granicach ustawy – ukształtować sankcji karnej za konkretne przestępstwo czy też dostosować wymiaru reakcji karnej do cech sprawcy, okoliczności czynu oraz do stopnia zawinienia, o którym mowa w art. 53 § 1 k.k. Ustawodawca, ograniczając możliwość wymierzenia rodzaju środka karnego, zdecydował się na nakierowanie jego wysokości w szczególności na cele w zakresie prewencji ogólnej w ujęciu negatywnym. Położenie nacisku na taką „odstraszającą” funkcję prawa karnego jest charakterystyczne dla państw niedemokratycznych, zaś w demokratycznym państwie prawnym może być traktowana jako racja dodatkowa, nie zaś główny powód działania wymiaru sprawiedliwości. Racjonalizowanie kary w oparciu o prewencję generalną w rozumieniu negatywnym (czyli funkcję odstraszającą) prowadzi do przedmiotowego traktowania człowieka. Ustawodawca nakazał tymczasem, w celu odstraszenia potencjalnych sprawców, orzeczenie środka karnego, który może przekroczyć swoją surowością stopień winy, o którym mowa w ostatnim zdaniu art. 53 § 1 k.k. Tym samym Sąd Okręgowy podziela pogląd Trybunału Konstytucyjnego ( oraz powołującego się na ten pogląd Sądu Rejonowego), że art. 42 § 3 k.k. jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 42 ust. 3 Konstytucji.

Prokurator jako jedyny argument podał, że skoro w/w orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego ciągle nie zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw, to nie ma mocy obowiązującej – ale jednocześnie sam przyznał, że zgodnie z art. 190 ust. 2 Konstytucji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 ( a do takich należy orzeczenie o niezgodności przepisu ustawy z Konstytucją) podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Skoro zatem – wbrew Konstytucji – orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego nie jest niezwłocznie opublikowane, to mamy do czynienia z „patem konstytucyjnym”, z którego jedynym wyjściem jest przejęcie tzw. „rozproszonej kontroli konstytucyjnej” przez sądy powszechne .

Zatem Sąd Rejonowy nie naruszył prawa karnego materialnego powołując się na niezgodność jego przepisu z aktem wyższego rzędu, jakim jest Konstytucja . Sąd Okręgowy aprobuje pogląd Sądu Rejonowego ( odwołującego się do w/w orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego) o niezgodności z Konstytucją art. 42 § 3 kk w zakresie narzucenia sądowi obowiązku orzekania dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych z możliwością odstąpienia od takiego orzeczenia jedynie w wyjątkowych przypadkach uzasadnionych szczególnymi okolicznościami ( cokolwiek to niejasne sformułowanie znaczy, bo jest tak nieprecyzyjne, że praktycznie niemożliwe do wykazania).

W tej sprawie wystarczające będzie orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych za czyn z art. 178 a § 4 kk na 14 lat i orzeczenie łącznego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na 15 lat, albowiem zakaz ten nie będzie biegł w czasie odbywania przez oskarżonego kary pozbawienia wolności, co realnie wydłuży czas jego stosowania. Ponadto orzeczenie takiego zakazu dożywotnio nie byłoby motywacyjne dla sprawcy – nie mając szans na odzyskanie uprawnień do prowadzenia pojazdów mechanicznych nie pracowałby nad sobą, aby zmienić swoją sytuację prawną w zakresie zatarcia skazania i faktyczną w zakresie ponownego uzyskania prawa jazdy.

Dlatego zaskarżony wyrok utrzymano w mocy.

Na podstawie art. 636 § 1 kpk koszty procesu za postępowanie odwoławcze ponosi Skarb Pastwa.