Portal Orzeczeń

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IV Ka 781/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 16 września 2021 roku w sprawie sygn. akt II K 1204/20

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych i ściśle powiązane z nim zarzuty obrazy prawa procesowego, tj. art. 7 kpk, art. 410 kpk i art. 414 § 1 kpk polegające na wadliwej ocenie materiału dowodowego, co doprowadziło do ustaleń skutkujących uniewinnieniem oskarżonego.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzuty są chybione. Sąd Okręgowy w pełni podziela ocenę dowodów zaprezentowaną przez Sąd Rejonowy i aprobuje poczynione w związku z tym prawidłowe ustalenia faktyczne, ocena ta nie będzie więc powielana, odesłać należy do wnikliwego i szczegółowego uzasadnienia zaskarżonego wyroku wskazując, że ustalenia te i zawarte w tym uzasadnieniu wywody Sąd odwoławczy zbadał i w pełni zaakceptował. W gruncie rzeczy apelant nie podniósł żadnych konkretnych argumentów mogących świadczyć o wadliwej ocenie dowodów, o pominięciu jakiegoś dowodu, albo błędnym ustaleniu faktycznym. Owszem, w uzasadnieniu apelacji wdał się w polemikę z Sądem Rejonowym co do przedmiotu ochrony art. 209 § 1 kk, ale wydaje się to być bardziej zarzutem obrazy prawa materialnego. Sąd Okręgowy oczywiście odniesie się do tych kwestii w dalszej części uzasadnienia.

Przypomnieć należy, że zgodnie z tymi prawidłowymi ustaleniami starsza z córek oskarżonego, P. S. (1), urodzona w (...) roku, w roku 2014 ( a więc w wieku 20 lat) zaprzestała nauki, podjęła pracę zarobkową i od tego czasu utrzymuje się samodzielnie ( obecnie na stałe mieszka za granicą). W 2014 roku alimenty na jej rzecz zostały wstrzymane. Młodsza z córek, P. S. (2), urodzona w (...) roku, w 2019 roku ukończyła 5 – letnie studia wyższe, wcześniej pracowała na umowę zlecenie, a po zakończeniu studiów od dnia 1 października 2019 roku ( miała wówczas ukończone 24 lata życia ) ma stałą pracę zarobkową na podstawie umowy o pracę i utrzymuje się samodzielnie. Wynika to jednoznacznie z obiektywnego materiału dowodowego. Tymczasem oskarżonemu postawiono zarzut niealimentacji obejmujący okres od dnia 27 września 2019 roku do października 2020 roku.

Z powyższego wynika, że obowiązek alimentacyjny oskarżonego względem córek wygasł z mocy prawa co do P. S. (1) już w roku 2014, a co do P. S. (2) w dniu 1 października 2019 roku. Zgodnie bowiem z art. 133 § 1 KRO rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka , które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Jak wskazuje utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego, które Sąd orzekający w pełni podziela, obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka stanowi uszczegółowienie ogólnego obowiązku "troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka" i należytego przygotowania go, odpowiednio do jego uzdolnień, do pracy zawodowej. Obowiązek ten nie jest ograniczony przez żaden sztywny termin, a w szczególności - przez termin dojścia przez alimentowanego do pełnoletności. Nie jest także związany ze stopniem wykształcenia w tym sensie, że nie ustaje z chwilą osiągnięcia przez alimentowanego określonego stopnia podstawowego lub średniego wykształcenia albo wieku, w którym winien go osiągnąć. Jedyną miarodajną okolicznością, od której zależy trwanie bądź ustanie tego obowiązku, jest to, czy dziecko może utrzymać się samodzielnie, przy czym przyjmuje się, że nie można tego oczekiwać od dziecka małoletniego . Z tej przyczyny w odniesieniu do dzieci, które osiągnęły pełnoletność, brać należy pod uwagę to, czy wykazują chęć dalszej nauki oraz czy osobiste zdolności i cechy charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie nauki ( vide m. in wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14.11.1997, (...), Prok.i Pr.-wkł. 1998/9/28).

Prokurator w uzasadnieniu apelacji wyraził pogląd, że obowiązek łożenia rat alimentacyjnych określony w wyroku „ trwa dopóty, dopóki orzeczenie to funkcjonuje w obrocie prawnym”, a zatem „ obowiązek alimentacyjny stwierdzony takim orzeczeniem sądu nadal istnieje, nawet jeżeli dziecko utrzymuje się już samodzielnie. Dziecko takie może skutecznie egzekwować należne raty świadczeń alimentacyjnych tak długo, jak długo obowiązek ten nie zostanie uchylony orzeczeniem sądowym” ( s, 5 i 6 uzasadnienia apelacji). Pogląd ten na gruncie odpowiedzialności karnej za czyn z art. 209 § 1 kk nie może być zaakceptowany, albowiem c zym innym jest możliwość skutecznej egzekucji rat alimentacyjnych wynikających z orzeczenia, a czym innym kryminalizacja zachowania polegającego na uchylaniu się od ich dobrowolnego spełniania, przedmiotem ochrony art. 209 § 1 kk jest bowiem obowiązek opieki i dobro rodziny, a nie funkcjonowanie orzeczenia sądowego lub ugody sądowej w obrocie prawnym .

Już na pierwszy rzut oka interpretacja zawarta w uzasadnieniu apelacji jest nie do zaakceptowania, prowadziłaby bowiem do absurdalnych sytuacji, w których przykładowo 70 – letni emeryt odpowiadałby karnie za niealimentację na rzecz swego 40 – letniego, zamożnego, zdrowego i pracującego syna, który dawno ukończył edukację ( nie będąc typem wiecznego studenta), zdążył założyć rodzinę i z powodzeniem utrzymuje ją samodzielnie. Ponadto interpretacja ta prowadziłaby do konkluzji, że przedmiotem ochrony przestępstwa z art. 209 § 1 kk jest nie dobro rodziny i prawo do opieki, a dobro wymiaru sprawiedliwości i pewność obrotu prawnego. Obecnie powszechnie przyjmuje się, że dobro chronione przestępstwa z art. 209 § 1 KK stanowi rodzina i obowiązek opieki ( A. Ratajczak, Przestępstwa przeciwko rodzinie, s. 188; M. Szewczyk, Przestępstwa przeciwko rodzinie, s. 735; M. Mozgawa, w: Mozgawa (red.), Kodeks karny, 2007, s. 411; Z. Siwik, w: Filar (red.), Kodeks karny, 2010, s. 865; V. Konarska-Wrzosek, Ochrona dziecka, s. 142). Co prawda w przeszłości pojawił się niszowy pogląd, że przedmiotem ubocznym ochrony normy karnej z art. 209 § 1 kk jest także autorytet wymiaru sprawiedliwości, powaga i wykonalność prawomocnych lub podlegających wykonaniu orzeczeń sądu cywilnego stwierdzającego obowiązek alimentacyjny ( tak O. Chybiński, w: O. Chybiński, W. Gutenkunst, W. Świda, Prawo, s. 216), ale nie dość, że nie był on powszechnie akceptowany, to jeszcze stracił całkowicie na aktualności po zmianie brzmienia art. 209 kk. Oparty był on bowiem o poprzednio obowiązującą treść tego przepisu, zgodnie z którą odpowiadał karnie ten, kto uporczywie uchylał się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki . Obecnie ( od dnia 31 maja 2017 roku) na podstawie omawianego przepisu odpowiada karnie ten, kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym lub ugodą zawartą przed sądem. Zatem nie ma już żadnych wątpliwości ( przynajmniej Sąd Okręgowy takowych nie odczuwa), że aktualnie przedmiotem ochrony art. 209 § 1 kk (nawet ubocznym) nie jest już orzeczenie sądowe jako takie, tylko jest nim obowiązek opieki ( i dobro rodziny), a orzeczenie sądowe lub ugoda sądowa jedynie dookreślają wysokość rat alimentacyjnych, których fundamentem jest obowiązek wynikający z ustawy. Po w/w nowelizacji Kodeksu Karnego z 23.3.2017 r. ustawodawca ograniczył zakres odpowiedzialności karnej sprawcy, albowiem w znamionach komentowanego czynu zrezygnowano z określenia jakiegokolwiek obowiązku "opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby" na rzecz włącznie obowiązku alimentacyjnego, co zostało wskazane expressis verbis w art. 209 § 1 kk. Zgodnie zatem z zasadą nullum crimen sine lege stricta nowe brzmienie przepisu należy interpretować w sposób wyłącznie odnoszący się do obowiązku określonego w przepisach Działu III KRO oraz w innych przepisach, które odsyłają do tego działu.

Również w aktualnym orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że zarówno przed dniem 31 maja 2017 r., jak i po tej dacie, to ustawa nadal stanowi źródło obowiązku alimentacyjnego, o którym mowa w przepisie art. 209 § 1 kk , a jedynie określenie jego wysokości musi być skonkretyzowane w orzeczeniu sądowym, ugodzie zawartej przed sądem albo innym organem, albo inną umową ( postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 2019 roku IV KK 537/18, opubl. Legalis).

W kolejnym orzeczeniu Sąd Najwyższy wywodził, że treść przepisu art. 209 kk sprzed w.w zmiany odwoływała się do dwóch źródeł obowiązku opieki przez łożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby, którego niewykonanie, w określonych w tym przepisie okolicznościach, dawało podstawę przyjęcia popełnienia czynu zabronionego. Były to ustawa lub orzeczenie sądowe. Po dokonaniu wspomnianą ustawą nowelizującą zmian w art. 209 § 1 KK kryminalizacją obecnie objęte są także takie sytuacje, w których niewykonywany obowiązek alimentacyjny wynika z ustawy. W odróżnieniu jednak od poprzedniego stanu prawnego, nie każde uchylanie się od takiego ustawowego obowiązku (przy założeniu spełnienia pozostałych znamion) będzie stanowiło przestępstwo, a tylko takie, gdy ustawowy obowiązek został skonkretyzowany co do jego wysokości. W obecnym bowiem brzmieniu art. 209 § 1 KK, jeżeli obowiązek alimentacyjny dotyczy osób najbliższych i wynika z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, nadal jego źródłem, i to samoistnym, jest ustawa. Orzeczenie sądu, ugoda lub umowa, określające wysokość takiego świadczenia, ma wyłącznie charakter deklaratoryjny i nie stanowi w tym wypadku źródła obowiązku opieki polegającego na łożeniu na utrzymanie osoby uprawnionej ( postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2018 r. I KZP 10/17, opubl. Legalis).

Podsumowując zatem, skoro w przedmiotowej sprawie obowiązek świadczeń alimentacyjnych wynikający z art. 133 § 1 KRO wygasł najpóźniej w dniu 1 października 2019 roku ( bo od tej daty już obie córki oskarżonego, nie dość, że od dłuższego czasu pełnoletnie, to utrzymywały się samodzielnie i nie kontynuowały nauki), to zachowanie oskarżonego po tej dacie polegające na nierespektowaniu wyroku nakładającego na niego obowiązek łożenia alimentów na te córki nie wyczerpywało znamion art. 209 § 1 kk. Zatem okres niealimentacji w tej sprawie trwał jedynie trzy dni - od 27 września 2019 roku ( data początkowa zarzutu) do 1 października 2019 roku ( data ustania obowiązku wynikającego z ustawy, a jedynie dookreślonego co do wysokości rat alimentacyjnych wyrokiem), a więc oczywiste jest, że nie doszło do powstania zaległości stanowiącej równowartość trzech świadczeń okresowych. Dlatego oskarżony swoim zachowaniem nie wyczerpał znamion z art. 209 § 1 kk i należało do uniewinnić.

Wniosek

O uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wyrok jest słuszny, zostało to powyżej wykazane.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Wyrok uniewinniający.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Było to omawiane.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2

Na podstawie art. 636 § 1 kpk koszty procesu za postępowanie odwoławcze ponosi Skarb Państwa.

7.  PODPIS

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok uniewinniający

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana