Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 grudnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant: st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 2022 r. w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku M. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o emeryturę górniczą

na skutek odwołania M. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 2 listopada 2021 r. sygn.: (...)

oddala odwołanie;

Sygn. akt VU 1/22

UZASADNIENIE

Decyzją z 2 listopada 2021r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił M. B. prawa do emerytury górniczej wskazując, że nie udokumentował 25 lat pracy górniczej, a jedynie 14 lat, 11 miesięcy i 13 dni.

W odwołaniu wnioskodawca wniósł zmianę zaskarżonej decyzji przez przyznanie prawa do emerytury górniczej po zaliczeniu do stażu górniczego okresu od 1 maja 2003 roku do 31 grudnia 2013 roku. W uzasadnieniu wskazał, że w tym okresie wykonywał pracę górniczą stale i w pełnym wymiarze na stanowisku operatora sprzętu pomocniczego i technologicznego na odkrywce.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny :

M. B. urodzony (...) roku, złożył (...) wniosek o przyznanie prawa do emerytury górniczej. Wnioskodawca wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 2 -4 akt emerytalnych)

Organ rentowy zaliczył wnioskodawcy do pracy górniczej okresy zakwalifikowane przez pracodawcę, jako prace na stanowisku robotnika robót melioracyjnych na odkrywce od 1 listopada 1998r. do 30 kwietnia 2003r. oraz na stanowisku górnika na odkrywce oraz górnika kopalni odkrywkowej od 1 stycznia 2014 roku do 12 lipca 2021 roku w łącznym wymiarze 14 lat, 11 miesięcy i 13 dni, w tym 11 lat, 7 miesięcy i 19 dni pracy określonej w art. 50 c ustęp 1 ustawy emerytalnej.

(dowód: decyzja ZUS z dnia 2 listopada 2021r., k. 42 akt emerytalnych, przebieg zatrudnienia – k. 41 akt ZUS)

Wnioskodawca jest zatrudniony w (...) z siedzibą w R. od 8 kwietnia 1986 roku na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy.

Wnioskodawca rozpoczął pracę na odkrywce od 1 listopada 1998 roku na oddziale (...) (oddział (...)), na którym pracował do 30 kwietnia 2003 roku jako robotnik robót melioracyjnych.

Od 1 maja 2003 roku zmieniła się nazwa stanowiska pracy wnioskodawcy na operator sprzętu technologicznego, a od 17 listopada 2006 roku na operatora sprzętu pomocniczego i technologicznego na odkrywce.

Od dnia 1 lipca 2004 roku zmieniła się nazwa oddziału, na którym pracował wnioskodawca z (...) na (...) oddział (...) i (...). Na tym oddziale wnioskodawca pracował do 31 grudnia 2011 roku. Od 1 stycznia 2012 roku Oddział (...) zmienił nazwę na (...) tj. Oddział (...). Na tym oddziale wnioskodawca pracował do 31 grudnia 2013 roku na oddziale.

Wnioskodawca od marca 2003 roku posiada uprawnienia do obsługi remontera nawierzchni k. III. Jest to urządzenie przeznaczone do naprawy nawierzchni dróg

(dowód: angaże – k. 30, 34, 41, 43, 47, 60, 66, 67, 73, 75, 76, 79, 81, 83, 88akt osobowych, wniosek o zmianę stanowiska z 20 czerwca 2006 roku – k. 57 akt osobowych, charakterystyka stanowiska pracy – k.72 akt )

Zakres obowiązków wnioskodawcy w okresie od 1 listopada 1998 roku do 31 grudnia 2013 roku na oddziale (...), (...) i (...) , pomimo zmiany nazwy stanowiska, nie uległ zmianie. Oddziały te zajmowały się utrzymaniem dróg dojazdowych na odkrywce.

Do stałych obowiązków wnioskodawcy należała budowa, remonty, rozbiórki, oznakowanie dróg technologicznych służących do obsługi przenośników węglowych i nadkładowych, dojazdu do maszyn podstawowych, dróg dojazdowych do pompowni i studni odwadniających wyrobisko, urządzeń odwodnienai powierzchniowego wyrobiska i zwałowiska, placów remontowych maszyn podstawowych, posadowienia stacji transformatorowych.

Wnioskodawca wykonywał prace fizyczne ręcznie przy użyciu łopaty. Prace te polegały na wybieraniu łopatą ziemi, wrzucaniu ziemi łopatą, wyrównaniu terenu łopatą na drogach dojazdowych na odkrywce oraz na przedpolach pracy koparki a także na placach remontowych. Układał też ręcznie płyty na wyrównanym terenie. Tych prac było najwięcej.

Dodatkowo od 1 maja 2003 roku do 31 grudnia 2013 roku wnioskodawca obsługiwał remonter nawierzchni k. III, który przerabiał starą masę bitumiczną na nową. Obsługa polegała na wrzuceniu do niego za pomocą łopaty starego asfaltu, załączeniu urządzenia celem rozdrobnienia starego asfaltu, a następnie opróżnienia remontera przy użyciu łopaty. Te prace wykonywał sporadycznie. Przerobioną masę bitumiczną wnioskodawca przy użyciu łopaty łatał dziury na drogach dojazdowych na odkrywce.

(dowód: charakterystyka stanowiska pracy - k. 34 i 72 akt ,zeznania świadka P. P. – protokół rozprawy z 26 kwietnia 2022 roku, zeznania świadka A. K. - protokół rozprawy z 26 kwietnia 2022 roku, zeznania wnioskodawcy protokół rozprawy z 13 września 2022 roku )

Powołana przez pracodawcę wnioskodawcy Komisja Weryfikacyjna na posiedzeniu 10 stycznia 2014 roku uznała, że wnioskodawca w okresie zatrudnienia wykonywał prace górnicze:

- od 1 listopada 1998r. do 30 kwietnia 2003r. jako robotnik robót melioracyjnych na oddziale (...) tj. na stanowisku wymienionym w poz. 25 zał. nr 2 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994r. we sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.

- od 1 maja 2003 roku o 16 listopada 2006 r. jako operator sprzętu technologicznego na oddziale (...)/(...) tj. na stanowisku wymienionym w poz. 22 załącznika nr 2 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994r. we sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.

(dowód: protokół z posiedzenia Komisji Weryfikacyjnej k. 15 akt)

W dniu 16 czerwca 2021r. (...) z siedzibą w R. wystawiła wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy górniczej, w którym zaświadczyła, że w spornym okresie zatrudnienia od 1 maja 2003 roku do 31 grudnia 2013 roku. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę górniczą na stanowisku operatora sprzętu pomocniczego i technologicznego na odkrywce, to jest na stanowisku wymienionym w załączniku nr 2 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994r., pod poz. 22.

(dowód: świadectwo wykonywania pracy górniczej dnia 16 czerwca 2021r. k. 17 akt)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Przesłanki nabycia prawa do emerytury górniczej określa ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020r., poz.1253).

Zgodnie z art. 50 a ust 1 i 2 ustawy emerytura górnicza przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) ukończył 55 lat życia;

2) ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1;

3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Wiek emerytalny wymagany od pracowników: kobiet mających co najmniej 20 lat, a mężczyzn co najmniej 25 lat pracy górniczej i równorzędnej, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, wynosi 50 lat.

Zgodnie z art. art. 50b w/w ustawy przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej uwzględnia się okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą, będące okresami składkowymi lub nieskładkowymi w rozumieniu ustawy, z tym że okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą uwzględnia się, jeżeli praca ta wykonywana była co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy.

Z kolei zgodnie z art. 50 c ust. 1 pkt 4 za pracę górniczą uważa się zatrudnienie na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa.

Wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego oraz przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń węgla brunatnego uważa się za pracę górniczą zawiera załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz.U. z 1995r., Nr 2, poz. 8 ). W załączniku tym stanowisko operatora sprzętu pomocniczego i technologicznego na odkrywce zostało wymienione pod poz. 22

W orzecznictwie Sądu Najwyższego zgodnie przyjmuje się jednak, że o uznaniu pracy za pracę górniczą w rozumieniu art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej nie może decydować ani rozporządzenie wykonawcze, ani tym bardziej wewnętrzne zarządzenie pracodawcy lub protokół komisji weryfikacyjnej kwalifikujący określone zatrudnienie jako pracę górniczą i wystawione na jego podstawie świadectwo wykonywania takiej pracy, ale rodzaj faktycznie wykonywanej pracy odpowiadający wymaganiom ustawowym. Wymienione akty i dokumenty nie mogą bowiem przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień niż uczynił to ustawodawca. Z ustawowej definicji pracy górniczej jasno wynika zaś, że w rozumieniu powołanego przepisu nie każda praca na odkrywce w kopalni węgla brunatnego jest pracą górniczą, nawet jeżeli została wymieniona w załączniku nr 2 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 r., zawierającym wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego uważa się za pracę górniczą. Praca wykonywana na stanowisku wymienionym w tym wykazie stanowi więc pracę górniczą uprawniającą do emerytury górniczej tylko wówczas, gdy odpowiada rodzajowi pracy określonemu w art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej. Nie można bowiem zapominać o tym, że rozporządzenie z dnia 23 grudnia 1994 r. zostało wydane na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 5 ust. 5 i art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 1 lutego 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin, uprawniającej Ministra Pracy i Polityki Socjalnej do określenia stanowisk pracy, między innymi w kopalniach węgla brunatnego, na których zatrudnienie uważa się za pracę górniczą uprawniającą do emerytury górniczej. Rozporządzenie to zachowało wprawdzie moc na podstawie art. 194 ustawy emerytalno-rentowej, ale wyłącznie w zakresie, w jakim jego przepisy nie są sprzeczne z przepisami tej ustawy. Oznacza to, że § 2 rozporządzenia - w zakresie, w jakim uznaje za pracę górniczą w kopalniach węgla brunatnego okresy zatrudnienia na stanowiskach wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik nr 2 do rozporządzenia - utracił moc (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 28 kwietnia 2010 r., I UK 337/10, LEX nr 601991; z dnia 28 kwietnia 2010 r., I UK 339/09, LEX nr 607444; z dnia 12 maja 2010 r., I UK 30/10, LEX nr 590314; z dnia 16 marca 2011 r., I UK 331/10, LEX nr 811826; z dnia 13 lipca 2016 r., I UK 117/16, LEX nr 2096712; z dnia 24 stycznia 2018 r., I UK 528/16, LEX nr 2449305).

Oznacza to, że zajmowanie przez wnioskodawcę stanowiska operatora sprzętu pomocniczego i technologicznego na odkrywce, które zostało wymienione w zał. nr 2 do rozporządzenia z 23 grudnia 1994 roku, nie jest wystarczające do uznania pracy wnioskodawcy za pracę górniczą w rozumieniu art. 50 c ustęp 1 pkt 4 ustawy emerytalnej.

Okoliczności tej nie zmienia dysponowanie przez wnioskodawcę świadectwem z 16 czerwca 2021r. wystawionym przez (...) z siedzibą w R. potwierdzającym wykonywanie pracy górniczej w spornym okresie od 1 maja 2003 roku do 31 grudnia 2013 roku na stanowisku operatora sprzętu pomocniczego i technologicznego na odkrywce, to jest na stanowisku wymienionym w załączniku nr 2 do Rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994r. pod poz. 22.

Treść świadectwa wykonywania pracy górniczej nie została w sposób prawidłowy sformułowana, gdyż nie określa rodzaju prac, które faktycznie wykonywał skarżący, jak tego wymaga art. 50c ustawy, a jedynie zajmowane przez niego stanowisko. Tymczasem o uznaniu konkretnej pracy (wykonywanych czynności służbowych) za pracę górniczą w rozumieniu przepisów emerytalno-rentowych decyduje – jak wyżej podniesiono - charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika, a nie nazwa stanowiska, protokół komisji weryfikacyjnej czy wreszcie świadectwo pracy.

Legitymowanie się zatem przez skarżącego świadectwem wykonywania pracy górniczej nie oznacza, że rzeczywiście wykonywał on prace górnicze. Świadectwo pracy nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 k.p.c., nie korzysta zatem z domniemania prawdziwości i autentyczności, a li tylko dokumentem prywatnym, który stanowi jedynie dowód tego, że osoba która go podpisała złożyła oświadczenie w nim zawarte (art. 245 k.p.c.). Świadectwo pracy samo przez się nie tworzy zatem praw podmiotowych ani ich nie pozbawia.

Organ rentowy zakwestionował powyższe świadectwo, podnosząc że z charakterystyki stanowiska pracy wynika, że wnioskodawca pomimo pracy na stanowisku operatora sprzętu pomocniczego i technologicznego na odkrywce, cały czas wykonywał taką samą pracę, a ta nie jest wymieniona w wart 50c ustawy emerytalnej. Ponieważ organ rentowy zaprzeczał prawdziwości świadectwa co do charakteru wykonywanej przez wnioskodawcę pracy w spornym okresie (spór dotyczył dokumentu prywatnego pochodzącego od innej osoby niż strona zaprzeczająca), ciężar wykazania prawdziwości tego dokumentu prywatnego w myśl art. 253 zd. 2 k.p.c. spoczywał na wnioskodawcy jako osobie, która chce z tego dokumentu skorzystać.

Wnioskodawca nie sprostał temu obowiązkowi. W spornym okresie – jak wynika z dokumentów osobowych – pracował jako operator sprzętu technologicznego i operator sprzętu pomocniczego i technologicznego na odkrywce na oddziale (...), (...), (...) tj. na odziałach zajmujących się utrzymaniem dróg na odkrywce, w pełnym wymiarze czasu pracy. Prace wnioskodawcy w spornym okresie – jak wynika ze zgodnych zeznań świadków oraz wnioskodawcy – miały jednolity charakter i polegały na wykonywaniu prac fizycznych przy użyciu łopaty przy utwardzaniu i budowie dróg dojazdowych na odkrywce, placów remontowych. Prace te polegały na wybieraniu łopatą ziemi, wrzucaniu ziemi łopatą, wyrównaniu terenu łopatą na drogach dojazdowych na odkrywce oraz na przedpolach pracy koparki a także na placach remontowych. Układał też ręcznie płyty na wyrównanym terenie. Tych prac było najwięcej.

Wprawdzie od 1 maja 2003 roku do 31 grudnia 2013 roku wnioskodawca obsługiwał remonter nawierzchni k. III, którym przerabiał starą masę bitumiczną na nową, ale prace te wykonywał- jak wynika z jego zeznań – sporadycznie. Ponadto obsługa polegała na wrzuceniu do niego za pomocą łopaty starego asfaltu, załączeniu urządzenia celem rozdrobnienia starego asfaltu, a następnie opróżnienia remontera i rozrzuceniu przy użyciu łopaty masy na dziurch na drogach dojazdowych na odkrywce. Trudno maszynę do przerabiania zużytego asfaltu uznać za sprzęt technologiczny na odkrywce. Nadto ustawodawca do prac górniczych na odkrywce zalicza nie wszystkie prace tam wykonywane, a tylko prace wymienione w art. 50c ustęp 1 pkt 4 ustawy. Pracą górniczą jest więc nie każda praca operatora sprzętu technologicznego na odkrywce, a jedynie praca takiego operatora przy pracach górniczych wymienionych w art. 50 c ustęp 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Do tych prac ustawodawca zalicza jedynie prace przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych.

Praca przy ręcznej budowie i utrzymaniu dróg dojazdowych jak, w tym obsługa remontera nie mieści się w pojęciu prac górniczych wymienionych art. 50 c ustęp 1 pkt 4 ustawy emerytalnej.

Prowadzi to do konkluzji, że wnioskodawca zarówno w spornym okresie, jak i w okresie zaliczonym przez ZUS tj. w okresie od 1 listopada 1998 roku do 30 kwietnia 2003 roku, z uwagi na wykonywanie takiej samej pracy jak w spornym okresie, nie wykonywał prac górniczych wymienionych w art. 50c ustęp 1 pkt 4 ustawy.

Nie wystarczy zajmowanie (nawet) stanowiska wymienionego w załączniku do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 r., zawierającym wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego uważa się za pracę górniczą. Konieczna jest bowiem koniunkcja przejawiająca się w tym, że konkretny pracownik, zajmując stanowisko wymienione w załączniku do rozporządzenia, wykonuje prace wymienione w art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Wnioskodawca nie spełnił zatem warunków niezbędnych do przyznania emerytury górniczej. Okoliczności tej nie może zmienić fakt, że inny pracownik P. P. wykonujący podobne do skarżącego prace otrzymał emeryturę górniczą. Każda rozpatrywana przez Sąd sprawa jest badana w sposób indywidualny, przy uwzględnieniu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a także ogólnej linii orzeczniczej w sprawach danego rodzaju, a ta w ostatnich latach ulegała ewolucji pod wpływem orzecznictwa Sądu Najwyższego.

Biorąc powyższe pod uwagę, że Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako nieuzasadnione.