Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lipca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant: st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 24 lipca 2025 r. w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku A. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o emeryturę pomostową

na skutek odwołania A. A.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia (...) r. sygn.: (...)

oddala odwołanie;

Sygnatura akta VU 100/25

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia (...) roku, znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., na podstawie art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, odmówił wnioskodawcy A. A. prawa do emerytury pomostowej. W uzasadnieniu decyzji ZUS wskazał, że wnioskodawca nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych oraz po 31 grudnia 2008 roku nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze wymienionej w załączniku ustawy o emeryturach pomostowych. ZUS nie zaliczył ubezpieczonemu do pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 28 marca 1985 roku do 23 sierpnia 2001 roku, ponieważ pracodawca w świadectwie pracy z 28 lipca 2004 roku nie określił charaktery pracy zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, a podał stanowisko pracy zgodne z wykazem, działem, pozycją i punktem zarządzenia resortowego.

Ubezpieczony w odwołaniu od decyzji domagał się jej zmiany przez przyznanie prawa do emerytury pomostowej. Wniósł o zaliczenie mu do okresów pracy w szczególnych warunkach okresów zatrudnienia od 28 marca 1985 roku do 23 sierpnia 2001 roku na stanowisku operatora pomp podnosząc, że prace te wymienione są w wykazie A, dziale IV, poz.19 pkt 7 załącznika nr 1 zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 roku w sprawie pracy wykonywanych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o jego oddalenie. Organ rentowy wskazał, że do stażu pracy w warunkach szczególnych, na podstawie art. 4 w zw. z art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych nie ma możliwości uwzględnienia żadnych okresów zatrudnienia, ponieważ pracodawca nie potwierdził, aby wnioskodawca wykonywał prace wymienione w załączniku 1 lub 2 ustawy o emeryturach pomostowych.

Na rozprawie w dniu 24 lipca 2025 roku wnioskodawca nie stawił się, o terminie zawiadomiony prawidłowo.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. A. urodził się w dniu (...).

(okoliczność bezsporna)

W dniu (...) roku ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę. Decyzją z dnia (...) roku organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury, z uwagi na nie osiągnięcie ogólnego (25 lat) i szczególnego stażu (15 lat) pracy oraz nie złożenie wniosku o przekazanie zgromadzonych środków w OFE na dochody budżetu państwa. Do pracy w warunkach szczególnych ZUS zaliczył wnioskodawcy okres od 28 marca 1985r. do 31 grudnia 1998r. tj. 13 lat, 9 miesięcy i 4 dni.

(dowód: wniosek k.1-3, decyzja ZUS k.8- w aktach ZUS)

Wnioskodawca złożył w dniu (...) roku wniosek o emeryturę pomostową.

(dowód: wniosek k.12 w aktach ZUS)

Ubezpieczony zatrudniony był:

-od 28 marca 1985 roku do 6 września 1999r. w Zakładzie (...) w P. na stanowisku operatora pomp i sprężarek;

-od 7 września 1999 roku do 30 czerwca 2000 roku w (...) S.A. w P. na stanowiska operatora pomp i sprężarek;

-od 1 lica 2000 roku do 23 sierpnia 2001 roku w (...) Sp. Z o.o. w W. na stanowiska handlowca pomp i sprężarek;

-od 24 sierpnia 2001 roku do 31 maja 2003 roku w (...) Sp. Z o.o. na stanowisku operatora do 30 marca 2003r., na stanowisku handlowca od 1 kwietnia do 30 kwietnia 2003r., na stanowisku operatora do 1 do 31 maja 2003r;

Pracodawca w punkcie 8 świadectwa pracy wskazał, że ubezpieczony w okresie od 28 marca 1985 roku do 23 sierpnia 2001 roku wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze na stanowiska operatora pomp wymienionym w wykazie A, dziale IV, poz.19 pkt 17 załącznika nr 1 zarządzenia nr 7 ministra przemysłu chemicznego i lekkiego z dnia 7 lipca 1987 roku w sprawie pracy wykonywanych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego.

(dowód: świadectwo pracy, k.5-5odwrót- w aktach ZUS)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2023 r. poz. 164 ze zm), dalej jako ustawa, prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1. urodził się po dniu 31 grudnia 1948 roku;

2. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3. osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4. ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5. (uchylony)

6. po dniu 31 grudnia 2008 roku wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

Natomiast możliwość uzyskania emerytury pomostowej przez osoby niespełniające warunku z art. 4 pkt 6 przewiduje art. 49 ustawy, według którego prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1. po dniu 31 grudnia 2008 roku nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2. spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;

3. w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Warunkiem skutecznego ubiegania się o emeryturę pomostową w świetle wykładni językowej art. 4 i art. 49 ustawy z 2008 roku o emeryturach pomostowych, jest legitymowanie się określonym stażem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych lub dotychczasowych przepisów) oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy, a więc po dniu 1 stycznia 2009 roku. W przypadku kiedy osoba ubiegająca się o to świadczenie nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy "szczególnej" według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do "nowego" świadczenia jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy (okres prac) można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 ustawy) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 ustawy). Innymi słowy brak podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, dziś nie może być tak kwalifikowany (tak: wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2012 r., sygn. akt II UK 164/11, wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 2 kwietnia 2014 r., III AUa 2302/13).

Wnioskodawca był zobowiązany wykazać zatem, że po dniu 31 grudnia 2008 roku wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej lub też udowodnić że wcześniejszy okres wykonywania pracy w warunkach szczególnych może być za taki uznany w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej.

Wnioskodawca nie sprostał tym wymaganiom .

Wnioskodawca nie dysponował zaświadczeniem potwierdzającym wykonywanie prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze za sporny okres wymaganym przepisami ustawy o emeryturach pomostowych, a jedynie zwykłym świadectwem pracy, w którym pracodawca zaświadczył, że w okresie od 28 marca 1985 roku do 23 sierpnia 2001 roku wnioskodawca na stanowisku operatora pomp wykonywał prace w warunkach szczególnych wymienione w zarządzeniu resortowym, a mianowicie w wykazie A, dział IV, poz.19 pkt 17 załącznika nr 1 zarządzenia nr 7 ministra przemysłu chemicznego i lekkiego z dnia 7 lipca 1987 roku w sprawie pracy wykonywanych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego. Rację ma organ rentowy, że takie oznaczenie spornego okresu jest wadliwe pod względem formy, gdyż zarządzenie resortowe nie było już wówczas aktem obowiązującym. Nie mniej biorąc pod uwagę, że organ rentowy w ostatecznej decyzji z dnia 18 listopada 2022r. zaliczył wnioskodawcy okres od 28 marca 1985r. do 31 grudnia 1998r. do pracy w warunkach szczególnych, jak wynika z decyzji oraz karty przebiegu zatrudnienia, należy uznać, że nie kwestionował, że skarżący w tym okresie wykonywał pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ustawy o emeryturach pomostowych. Należy bowiem podnieść, że ustawodawca do prac w warunkach szczególnych zalicza prace wymienione w dziale IV ( w chemii) pkt 19 tj. przetwórstwo, magazynowanie, przepompowywanie, przeładunek, transport oraz dystrybucję ropy naftowej i jej produktów. Jak wynika ze świadectwa pracy z 28 lipca 2004r. wnioskodawca w spornym okresie na stanowisku operatora pomp i sprężarek zajmował się dystrybucją ropy naftowej i jej produktów. Biorąc pod uwagę, że wnioskodawca na tym samym stanowisku operatora pomp pracował w dalszym okresie tj. do 23 sierpnia 2001r.i wykonywał te same prace, co wynika ze świadectwa pracy z 28 lipca 2004r. można przyjąć, że także w tym okresie wykonywał prace w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 32 ustawy emerytalnej.

Nie jest to jednak wystarczające do przyznania skarżącemu prawa do emerytury pomostowej. Bezspornym jest bowiem, że wnioskodawca po dniu 31 grudnia 2008 roku nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. W takiej sytuacji wnioskodawca musiałby wykazać, że praca w spornym okresie była jednocześnie pracą w warunkach szczególnych lub pracą o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej wymieniona w załączniku nr 1 lub 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.

Ubezpieczony - mimo spoczywającego na nim ciężaru dowodu z art. 6 k.c. - nie przedstawił jednak żadnych dokumentów ani innych dowodów mogących tą okoliczność potwierdzić. Należy bowiem podkreślić, że przedłożone świadectwo pracy potwierdza li tylko wykonywanie przez skarżącego pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ustawy emerytalnej, a nie w rozumieniu art. 3 ustawy o emeryturach pomostowych. W załączniku nr 1 i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych ustawodawca nie zalicza prac na stanowisku operatora pomp lub przy dystrybucji ropy naftowej i jej produktów do prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Wynika to stad, że zakres przedmiotowy prac zaliczanych przez ustawodawcę do prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych jest znacznie węższy niż ten określony w wykazie takich prac zamieszczonych w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 1983 roku wydanym na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Celem ustawy o emeryturach pomostowych była bowiem likwidacja możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę przez niektóre grupy zawodowe. Ustawodawca uznał, że wprowadzone w 1983 roku przepisy regulujące te kwestie (w szczególności rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.) przewidują zbyt szeroką grupę uprawnionych do wcześniejszych świadczeń emerytalnych i niezbędna jest konsekwentna realizacja założeń reformy systemu ubezpieczeń społecznych, co do stopniowej likwidacji możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę. W wyniku reformy systemu ubezpieczeń społecznych, zgodnie z regulacjami zawartymi w ustawie o emeryturach i rentach z FUS ulegała stopniowej likwidacji możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę. Zatem nie wszystkie osoby korzystające w starym systemie emerytalnym z obniżonego wieku emerytalnego będą mogły skorzystać z emerytur pomostowych.

Podkreślić należy, że prawo do emerytury pomostowej jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady powszechnego wieku emerytalnego, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo. Podzielając takie rozumienie przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, należy stwierdzić, że ustawodawca w załącznikach nr 1 i 2 w sposób ścisły i wyczerpujący uregulował rodzaje prac wykonywanych w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze. Oznacza to, że wymienione w nim prace stanowią katalog zamknięty i tym samym wyłącznie wykonywanie tych prac uprawnia do nabycia emerytury pomostowej.

Prace w szczególnych warunkach – zgodnie z art. 3 ust 1 ustawy o emeryturach pomostowych - to prace związane z czynnikami ryzyka wymienionymi w art. 3 ust 2 ustawy, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Z kolei prace o szczególnym charakterze – zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych - to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

Należy podkreślić, że zarządzeniem z 17 lutego 2025r. Przewodnicząca wezwała wnioskodawcę do wskazania miejsca przechowywania akt osobowych za sporny okres oraz świadków mogących potwierdzić charakter pracy w spornym okresie w terminie 14 dni pod rygorem ujemnych skutków procesowych. Zarządzenie zostało doręczone wnioskodawcy 20 lutego 2025r. i pomimo upływu terminu skarżący nie zastosował się do jego treści. Co więcej wnioskodawca nie tylko nie złożył w sprawie jakichkolwiek wniosków dowodowych, ale nadto nie stawił się na terminie rozprawy, pomimo prawidłowego zawiadomienia.

Tym samym wnioskodawca nie udowodnił, że w spornym okresie wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, a zatem aby spełnił przesłankę, od której zależy prawo do emerytury pomostowej.

Zaznaczyć należy, iż twierdzenie dotyczące istotnej dla sprawy okoliczności (art. 227) powinno być udowodnione przez stronę, która zgłasza to twierdzenie - art. 232 k.p.c. w związku z art. 6 k.c . (zob. wyrok SN z dnia 22 listopada 2001 r., I PKN 660/00). Strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swoich twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności na niej spoczywał, a Sąd musi wyciągnąć ujemne konsekwencje z braku udowodnienia faktów przytoczonych na uzasadnienie żądań lub zarzutów. (wyrok SA w Białymstoku z 28.02.2013 r., I ACa 613/12 LEX nr 1294695). Wskazać należy, iż nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też Sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Stanowisko takie zawarł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia 1996r. sygn. akt I CKU 45/96 (opubl. OSNC z 1997r., z.6-7, poz.76). Podobnie, w wyroku z 7 października 1998 r., II UKN 244/98, OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 662, Sąd Najwyższy stwierdził nawet, że od 1 lipca 1996 r. nastąpiło zniesienie zasady odpowiedzialności sądu za wynik postępowania dowodowego, także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Reasumując przedstawiony przez skarżącego materiał dowodowy, nie dał podstaw do ustalenia, że ubezpieczony świadczył pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy — Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, uznają odwołanie za nieuzasadnione, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.