Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 lutego 2025 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant: st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 13 lutego 2025 r. w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku P. P.

z udziałem Przedsiębiorstwa Handlowego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o podleganie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania P. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

z dnia (...) r. sygn.: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję i stwierdza, że wnioskodawczyni P. P. jako pracownik u płatnika składek Przedsiębiorstwa Handlowego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w M. podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od dnia 2 stycznia 2023 roku do dnia (...) roku

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. na rzecz wnioskodawczyni P. P. kwotę 360 (trzysta sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

Sygn. akt VU 108/24

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia (...) r., nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. działając na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a, ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, art. 58 § 2 k.c. w zw. z art. 300 k.p., stwierdził, że P. P. jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 2 stycznia 2023 r. do (...) r. W uzasadnieniu ZUS podniósł, że podstawą wydania decyzji, było uznanie przez organ rentowy, że mimo sporządzenia umowy nie doszło do faktycznego nawiązania stosunku pracy między P. P. a płatnikiem składek (...) Sp. z o.o. Zamiarem osoby zgłoszonej do ubezpieczeń nie było bowiem faktyczne świadczenie pracy na rzecz płatnika składek, a jedynie uzyskanie prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

W dniu (...) r. odwołanie od powyższej decyzji złożyła ubezpieczona P. P., która reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika wnosiła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie, że podlegała jako pracownik (...) Sp. z o.o. obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym chorobowemu, wypadkowemu w okresie od 2 stycznia 2023 r. do (...) r. oraz zasądzenie od ZUS kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu odwołania skarżąca podniosła, że podjęła zatrudnienie na stanowisku kasjer sprzedawca w sklepie (...). Wraz innymi pracownikami przygotowywała sklep na otwarcie, które miało nastąpić 4 marca 2023 r. W ramach umowy o pracę wykonywała czynności wynikające z nawiązanego stosunku pracy, a jej stan zdrowia w dacie podpisania umowy umożliwiał jej realizację obowiązków pracowniczych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując argumentację wyrażoną w decyzji. W ocenie ZUS w sprawie doszło jedynie do formalnego zawarcia umowy o pracę oraz stworzenia dokumentacji, która miała na celu uwiarygodnić nieistniejący stosunek pracy. Organ rentowy podniósł, że w toku postępowania nie zostały przedstawione żadne dokumenty świadczące o faktycznym wykonywaniu pracy przez ubezpieczoną.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny w sprawie:

Przedsiębiorstwo Handlowe (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w M. powstała z przekształcenia Przedsiębiorstwa Handlowego (...) prowadzonego przez M. C. i B. H. 15 lipca 2015r. Jako przedmiot działalności Spółki wskazano sprzedaż hurtową części i akcesoriów do pojazdów samochodowych, sprzedaż detaliczną prowadzoną przez domy sprzedaży wysyłkowej lub internet, sprzedaż detaliczną elektrycznego sprzętu gospodarstwa domowego prowadzonego w wyspecjalizowanych sklepach.

(okoliczności niesporne)

P. P. posiada wykształcenie średnie ogólnokształcące. Przed zatrudnieniem u płatnika składek zatrudniona była od 7 września do 5 listopada 2022 r. w firmie (...) jako pracownik obsługi sklepu internetowego. W okresie od 1 października 2019 r. do 31 grudnia 2019 r. skarżąca pracowała jako sprzedawca w firmie (...), (...), od 10 października 2020 do 20 marca 2021 jako handlowiec w firmie (...),, od 22 marca 2021 r. do 31 grudnia 2021 pracowała jako pakowacz ręczny w firmie W. C., od 3 stycznia 2022 r. do 2 kwietnia 2022 r. jako pracownik fizyczny w firmie (...),

(dowód: świadectwo ukończenia LO k. 11 – akt ZUS, świadectwo pracy z 31.12.2019 r. k. 32, świadectwo pracy z 22.03.2021 r. k. 34-35, świadectwo pracy z 31.12.2021 r. k. 36, świadectwo pracy z 11.04.2022 r. k. 37, świadectwo pracy z 7.11.2022 r. k. 39 – akt sprawy, zeznania P. P. nagranie od minuty 15:15 do minuty 19:42 – protokołu rozprawy z dnia 13 lutego 2025 r.)

Spółka (...) w I kwartale 2022r. podjęła decyzję o otworzeniu sklepu w P.. Przygotowania do otwarcia sklepu rozpoczęły się w III kwartale 2022 r., a sklep dla klientów udostępniony został 4 marca 2023 r. Jest to outlet wielobranżowy (...) znajdujący się w P. przy ul. (...), zajmuje się m.in. sprzedażą małego i dużego sprzętu AGD.

(dowód: zeznania świadka Ł. K. nagranie od minuty 05:01 do minuty 08:26 – protokołu rozprawy z dnia 13 lutego 2025 r.)

P. P. o naborze pracowników do nowo otwieranego w P. sklepu dowiedziała się z ogłoszenia zamieszczonego przez Spółkę (...) na portalu O.. P. P. wysyłała swoje zgłoszenie na adres emailowy Spółki (...). Dział (...) Spółki (...) zakwalifikował P. P. na rozmowę kwalifikacyjną. Rozmowę kwalifikacyjną z ubezpieczoną przeprowadził Ł. K. - dyrektor sprzedaży Spółki (...) w P. w hotelu (...). P. P. przeszła do kolejnego etapu zatrudnienia. Etap ten polegający na zatwierdzeniu oferty i zaakceptowaniu warunków umowy przeprowadził Ł. K. z 9 osobami bezpośrednio w sklepie w P. przy ul. (...).

(dowód: zeznania świadka Ł. K. nagranie od minuty 08:26 do minuty 11:39, zeznania P. P. nagranie od minuty 15:15 do minuty 19:42 i dalej od minuty 19:42 do minuty 21:02 – protokołu rozprawy z dnia 13 lutego 2025 r.)

W dniu 30 grudnia 2022 r. (...) Sp. z o.o. reprezentowana przez Ł. K. podpisała z P. P. umowę o pracę na okres próbny od 2 stycznia 2023r. do 31 marca 2023 r., w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku sprzedawca-kasjer, z wynagrodzeniem w wysokości 3.490 zł miesięcznie. Jako miejsce wykonywania pracy wskazano adres ul. (...), (...)-(...) P.. P. P. została skierowana na wstępne badania lekarskie. Orzeczeniem z dnia 16 grudnia 2022 r. uzyskała orzeczenie lekarskie dla osoby przyjmowanej do pracy, o zdolności do pracy na stanowisku sprzedawca-kasjer. Odbyła również szkolenie wstępne w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przeciwpożarowe.

(dowód: umowa o pracę karta 1B, orzeczenie lekarskie k. 2A, karta szkolenie bhp i p-poż. k. 8B –akt osobowych)

P. P. w ramach zawartej umowy o pracę, świadczyła pracę w sklepie (...) w P. przy ul. (...) od dnia 2 stycznia 2023 r. do 28 lutego 2023 r. Pracę wykonywała w godzinach od 8 do 16, od poniedziałku do piątku. Spółka (...) zatrudniła w nowym sklepie łącznie 9 osób. celem przygotowania go do otwarcia. Jest to sklep o powierzchni (...) , w którym jest około 80 tys. sztuk towaru. Do stałych obowiązków P. P., tak samo jak pozostałych nowo zatrudnionych pracowników, należało układanie towaru na półkach, prace porządkowe, przyjmowanie towaru, metkowanie towaru, wycieranie półek z kurzu.

(dowód: zeznania świadka A. N. nagranie od minuty 5:19 do minuty 13:16 i dalej od minuty 13:16 do minuty 16:01 oraz od minuty 16:58 do minuty 17:32, zeznania świadka P. A. nagranie od minuty 18:54 do minuty 22:38 i dalej od minuty 22:38 do minuty 29:09 – protokołu rozprawy z dnia 26 września 2024r., zeznania świadka Ł. K. nagranie od minuty 11:39 do minuty 12:11 i dalej od minuty 12:11 do minuty 13:46, zeznania P. P. nagranie od minuty 21:02 do minuty 22:44, – protokołu rozprawy z dnia 13 lutego 2025 r.)

Obecnie w sklepie pracuje Ł. K. - dyrektor, A. N. kierownik sklepu, zastępca kierownika P. A., 3 kasjerów-sprzedawców, jeden doradca klienta oraz K. A. jako kierowca magazynier.

(dowód: zeznania świadka A. N. nagranie od minuty 5:19 do minuty 13:16 – protokołu rozprawy z dnia 26 września 2024r., zeznania świadka Ł. K. nagranie od minuty 5:01 do minuty 08:26 – protokołu rozprawy z dnia 13 lutego 2025 r.)

Od dnia 1 marca 2023 r. P. P. stała się niezdolna do pracy w związku z ciążą. Z uwagi na fakt, że skarżąca przed wygaśnięciem umowy była w 20 tyg. ciąży umowa uległa przedłużeniu do dnia porodu, tj. do (...) r. Od dnia (...) r. do (...) r. P. P. przebywała na urlopie macierzyńskim a od (...)r. na urlopie rodzicielskim.

(dowód: historia wizyt lekarskich k. 136 – akt sprawy, informacja k. 10B, wniosek k. 12B, akt urodzenia k. 11 B – akt osobowych, zeznania P. P. nagranie od minuty 22:44 do minuty 23:45 – protokołu rozprawy z dnia 13 lutego 2025 r.)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym podlegają pracownicy od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Z kolei art. 13 pkt 1 tej ustawy stanowi, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają pracownicy od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Z przepisów tych wynika, że podstawową przesłanką objęcia zakresem ubezpieczenia społecznego jest posiadanie statusu pracownika. Pracownikiem zostaje się przez nawiązanie stosunku pracy. Stosownie do treści art. 22 § 1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Na treść stosunku pracy składają się zatem wzajemne prawa i obowiązki stron stosunku pracy (pracownika i pracodawcy). Zasadniczym elementem konstrukcyjnym stosunku pracy jest zobowiązanie pracownika do osobistego wykonywania pracy na rzecz pracodawcy za wynagrodzeniem. Kolejna cecha tego stosunku to zawłaszczanie wyniku pracy przez pracodawcę i wykonywanie pracy w warunkach podporządkowania czyli pod kierownictwem pracodawcy. Pracownik nie odpowiada jednak za wynik pracy , ale za samo staranne świadczenie pracy.

W będącej przedmiotem osądu sprawie taki właśnie stosunek – umowa o pracę – łączyła P. P. z (...) Sp. z o.o. od 2 stycznia 2023 r. Wykazało to przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe w postaci nie tylko dokumentów, ale przede wszystkim zeznań świadków korespondujących z zeznaniami skarżącej. Ł. K. dyrektor sprzedaży u płatnika, potwierdził istnienie potrzeby zatrudnienia nowych pracowników, w tym skarżącej, która wynikała z faktu otwierania przez płatnika nowego sklepu w P. przy ul. (...) przez (...) Spółkę z o.o. Ł. K. był odpowiedzialny za dobór pracowników do zatrudnienia i w imieniu Spółki podpisywał umowy z nowo zatrudnionymi pracownikami. Łącznie zatrudnionych zostało 9 osób. Fakt wykonywania przez ubezpieczoną pracy potwierdzili, oprócz świadka Ł. K., kierowniczka sklepu (...) oraz pracownik P. A.. Świadkowie zeznali, że skarżąca pracowała od 2 stycznia 2023 r. do 28 lutego 2023 r. od poniedziałku do piątku w godzinach od 8 do 16. Do stałych obowiązków osób nowo zatrudnionych, w tym wnioskodawczyni, jak wynika z zeznań świadków - należało przygotowanie sklepu do otwarcia:, przyjmowanie towaru, metkowanie towaru, układanie towaru na półkach, prace porządkowe w sklepie.

Skarżąca posiadająca średnie wyksztalcenie oraz praktykę z wcześniejszych okresów zatrudnienia na podobnych stanowiskach, miała wystarczające kwalifikacje do wykonywania powierzonych jej czynności. Odbyła przed podjęciem pracy szkolenie wstępne w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz pożarowe. Skarżąca była w dacie podpisania umowy o pracę zdolna do pracy na stanowisku sprzedawca-kasjer, co wynika z orzeczenia lekarskiego dla osoby przyjmowanej do pracy. Niezdolność do pracy skarżącej powstała dopiero od 1 marca 2023 r. w związku z ciążą.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w żaden sposób nie wykazał, że ubezpieczona i płatnik składek nie byli zainteresowani realizowaniem podpisanej umowy o pracę, aby była to czynność pozorną lub też zmierzająca do obejścia prawa.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 stycznia 2005 roku, II UK 141/04, OSNP 2005/15/235 nie można przypisać celu obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.) stronom umowy o pracę, na której podstawie rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy. Jak bowiem zauważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu tego wyroku, skoro art. 6 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi o obowiązkowym ubezpieczeniu emerytalnym i rentowym pracowników, czyli – stosownie do art. 2 k.p. – osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, a nie tych, które tylko umowę o pracę zawarły, to obejściem prawa w świetle tego przepisu jest zamiar nawiązania stosunku ubezpieczenia społecznego bez rzeczywistego wykonywania umowy o pracę (por. także wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2012 roku, I UK 265/11, LEX nr 1169836, z dnia 6 marca 2007 roku, I UK 302/06, OSNP 2008/708/110 oraz z dnia 5 października 2005 roku, I UK 32/05, M.P.Pr. 2006/2/110).

Skarżąca wykazała, że w spornym okresie rzeczywiście świadczyła pracę, do której wykonywania zobowiązała się na podstawie pisemnej umowy (codziennie od poniedziałku do piątku) na rzecz płatnika w sklepie (...) w P. przy ul. (...), a ten pracę tą przyjmował i wypłacał za nią umówione wynagrodzenie.

Podsumowując strony w chwili zawierania umowy o pracę nie składały pozornych oświadczeń woli, gdyż w rzeczywistości wnioskodawczyni świadczyła pracę jako pracownik, a płatnik przyjmował tą pracę jako pracodawca.

Czynność prawna pozorna charakteryzuje się w myśl art. 83 § 1 k.c. trzema elementami, które muszą wystąpić łącznie, a mianowicie: oświadczenie woli musi być złożone świadomie i swobodnie tylko dla pozoru, oświadczenie musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru. Pobudki, którymi strony kierują się składając pozorne oświadczenia woli, nie mają żadnego znaczenia dla oceny pozorności oświadczenia woli. Oświadczenie woli złożone jest dla pozoru wtedy, gdy z góry powziętym zamiarem stron jest brak woli wywołania skutków prawnych jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem. Brak zamiaru wywołania skutków prawnych oznacza, że osoba składająca oświadczenie woli albo nie chce w ogóle wywołać żadnych skutków prawnych albo też chce wywołać inne, niż wynikałoby ze złożonego przez nią oświadczenia woli.

W prawie pracy doniosłość ma jedynie zamiar obejścia prawa przez fikcyjne (pozorne) zawarcie umowy, czyli takie, które nie wiąże się ze świadczeniem pracy, a dokonanie zgłoszenia do ubezpieczenia następuje pod pozorem zatrudnienia. W takich sytuacjach dochodzi do zgłoszenia do ubezpieczenia osoby, która nie może być uznana za podmiot ubezpieczenia, ponieważ nie świadczy pracy i przez to nie można jej przypisać cech zatrudnionego pracownika, skoro nie są wykonywane obowiązki i prawa płynące z umowy o

pracę (por. np. wyrok SN: z 17.12.1996 r., I UK 32/96, OSNAPIUS Nr 15/1997) .

Nie można natomiast przypisać celu obejścia prawa (art. 58 § 1 kc. w zw. z art. 300 k.p.) stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki prawa płynące z tej umowy.

Ustalony w rozpoznawanej sprawie stan faktyczny świadczy nie o pozorności złożonych przez strony oświadczeń woli ani nie o obejściu ustawy, lecz o spełnieniu warunku zatrudnienia pracowniczego stanowiącego tytuł ubezpieczenia (art. 6 ust. 1 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 ze zmm). Do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby zgłoszenie do tego ubezpieczenia dotyczyło osoby, która w rzeczywistości pracy nie świadczyła, a więc nie wykonywała zatrudnienia w ogóle albo wykonywała je na podstawie innej umowy niż umowa o pracę. W prawie ubezpieczeń społecznych nie decyduje ważność umowy o pracę związana z zamiarem dyktującym potrzebę jej zawarcia, lecz to, czy zawierające ją strony miały zamiar wzajemnego zobowiązania się - pracownik do świadczenia pracy, a pracodawca do dania mu pracy i wynagrodzenia za nią - oraz czy umowa była w rzeczywistości realizowana. Nie jest także istotny czas (okres trwania) tej realizacji (tak por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2005r, I UK 32/05).

W sytuacji gdy doszło do zawarcia umowy o pracę, jak też do jej realizacji poprzez świadczenie umówionej pracy i przyjmowanie jej przez pracodawcę, jak to miało miejsce w przedmiotowej sprawie, nie może być mowy o działaniu w celu obejścia prawa.

Oceny tej nie zmienia fakt, że wnioskodawczyni w chwili zatrudnienia przez płatnika była w ciąży. Obowiązujące przepisy nie zakazują świadczenia pracy przez kobiety w ciąży, a do tego w praktyce prowadzi stanowisko prezentowane przez ZUS, co byłoby dyskryminacją kobiet w ciąży. Tymczasem podstawową zasadą prawa pracy wyrażoną w art. 11 ³ kp jest zakaz jakiejkolwiek dyskryminacji w stosunkach pracy.

Wnioskodawczyni w chwili podjęcia zatrudnienia była osobą zdolną do pracy, co wynika wprost z zaświadczenia lekarskiego, a nadto z faktu rzeczywistego świadczenia tej pracy od 2 stycznia 2023 roku do 28 lutego 2023 roku .

Podkreślenia wymaga także, iż w toku postępowania organ rentowy wykazał się całkowitą bierność procesową, nie przejawiając jakiejkolwiek aktywności dowodowej zmierzającej do wykazania, że kwestionowana przez niego umowa o pracę była zawarta w celu obejścia prawa lub też jedynie dla pozoru.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477 ^{( 14 )}§ 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, że P. P. jako pracownik u płatnika składek Przedsiębiorstwa Handlowego (...) Spółki z o.o. w M. podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia (...) do dnia (...) r.

O kosztach w sprawie Sąd orzekł jak w punkcie 2 wyroku, na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015r. (t.j. Dz.U. z 2023r. poz. 1935), zasądzając je od przegrywającego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz ubezpieczonej P. P.. O odsetkach od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu Sąd orzekła zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c.