Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 października 2016 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 4 października 2016 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z wniosku J. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do rekompensaty

na skutek odwołania J. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 19 stycznia 2016 r.

oddala odwołanie.

Sygn. akt V U 213/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 stycznia 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił J. C. przyznania prawa do rekompensaty za okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W dniu 19 lutego 2016 roku J. C. wniosła odwołanie od tej decyzji, w którym wniosła o zmianę decyzji i przyznanie rekompensaty za okres pracy w warunkach szczególnych na stanowisku referenta w latach 1974-1979 i 1980-1988, sprawującego dozór inżynieryjno-techniczny na oddziale, w którym jako podstawowe wykonywane były prace wymienione w wykazie A (prace wymienione w wykazie A dziale XIV pkt 24) oraz na stanowisku (...) w latach 1990-1998 przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych (prace wymienione w wykazie A dział XIV pkt 5).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. wniósł o oddalenie odwołania.

Na rozprawie w dniu 4 października 2016r. pełnomocnik powódki sprecyzował odwołanie w ten sposób, że wniósł o zaliczenie wnioskodawczyni do pracy w szczególnych warunkach okresu od 1 maja 1974r. do 30 kwietnia 1979r., od 1 kwietnia 1980r. do 15 maja 1988r. oraz od 16 lipca 1990r. do 30 czerwca 1998r.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. C., urodzona dnia (...), od dnia 27 sierpnia2015r. jest uprawniona do emerytury.

(dowód: decyzja o przyznaniu emerytury z dnia 16 września 2015r. – 10 akt emerytalnych)

W dniu 12 października 2015r. J. C. złożyła wniosek o przyznanie prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

(dowód: wniosek k. 13 akt emerytalnych)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie zaliczył wnioskodawczyni do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w Zakładzie (...) w T.:

- od dnia 1 maja 1974 roku do dnia 30 kwietnia 1979 roku oraz od dnia 1 kwietnia 1980 roku do dnia 15 maja 1988 roku na stanowisku referenta z uwagi na brak podstaw do uznania, że pracując stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace wymienione w wykazie A dziale XIV poz. 24 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku Nr 8, poz. 43 ze zm.) tj. dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie;

- od 16 lipca 1990 roku do 30 czerwca 1998 roku na stanowisku kasjera-referenta, gdyż obsługa komputera w warunkach biurowych jest jedynie pracą uciążliwą, a nie pracą wymienioną w wykazie A dziale XIV poz. 5 przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych.

(decyzja k. 20 akt ZUS III)

Wnioskodawczyni była zatrudniona w Zakładzie (...) w T. od dnia 1 maja 1974 roku do dnia 30 kwietnia 1979 oraz od dnia 1 kwietnia 1980 roku do 31 października 1980r. na stanowisku referenta ekonomicznego do spraw planowania, a od dnia 1 listopada 1980r. do dnia 15 maja 1988 roku na stanowisku samodzielnego referenta do spraw planowania.

W okresie od 1 maja 1979 roku do 31 marca 1980 roku wnioskodawczyni przebywała na urlopie wychowawczym.

W okresie od dnia 16 lipca 1990 roku do dnia 30 czerwca 1998 roku skarżąca była zatrudniona w Zakładzie (...) S.A. w upadłości w T. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku (...).

(dowody: świadectwo pracy k. 3 akt kapitałowych, świadectwo pracy k. 4 akt kapitałowych, świadectwo pracy k. 5 akt kapitałowych, świadectwo pracy k. 16 akt ZUS III, zaświadczenie z dnia 23 grudnia 2003r. – k. 7 akt kapitałowych, angaż z dnia 27.11.1980r. – k. 21 akt osobowych)

W okresie od dnia 1 maja 1974 roku do dnia 30 kwietnia 1979 oraz od dnia 1 kwietnia 1980 roku do dnia 15 maja 1988 r. wnioskodawczyni pracowała na Oddziale (...) w biurze usytuowanym na tym oddziale. Biuro, w którym pracowała wnioskodawczyni było to pomieszczenie, oddzielone całkowicie od hali produkcyjnej nie tylko ścianami, ale także sufitem.

Nadzór nad pracownikami fizycznymi pracującymi na oddziale (...) sprawował mistrz produkcji.

Do zakresu obowiązków wnioskodawczyni na stanowisku samodzielnego referenta ekonomicznego ds. planowania od dnia 1 listopada 1980r. do 15 maja 1988r. należało: opracowywanie rocznych, kwartalnych i miesięcznych planów produkcji oddziału przędzalniczego, prowadzenie dziennego i narastającego rejestru regeneratu i produkcji składowej wg asortymentu, ilości i gatunkowości, sporządzanie dziennych raportów produkcji składowej, prowadzenie rejestru i dokumentacji odpadów, sporządzenie miesięcznych sprawozdań z wykonania planów produkcji, analiza wykonania planu produkcji pod względem ilościowym, asortymentowym i gatunkowości, prowadzenie rejestru postoju maszyn i urządzeń, załatwianie korespondencji i maszynopisanie w ramach przydzielonego zakresu obowiązków, analiza zdolności produkcyjnej maszyn i urządzeń.

Wnioskodawczyni musiała także wypisać karty do rozliczenia produkcji dla pracowników, rozdać te karty i zebrać je po zakończonej dniówce oraz rozliczyć produkcję.

Wnioskodawczyni przebywała na produkcji wówczas, gdy rozdawała rano pracownikom karty do rozliczania produkcji i następnie gdy je zbierała po zakończeniu dniówki. Czynność ta zajmowała jej około dwie godziny dziennie. Pozostałe czynności skarżąca wykonywała w biurze.

(dowód: zeznania świadka E. G. – protokół rozprawy z dnia 4 października 2016 roku od minuty 11:31 do minuty 19:37, zeznania świadka W. K. – protokół rozprawy z dnia 4 października 2016 roku od minuty 19:37 do minuty 25:41, zeznania wnioskodawczyni – protokół rozprawy z dnia 4 października 2016 roku od minuty 26:44 do minuty 40:58, zakres obowiązków – k. 24 akt osobowych )

W okresie od 16 lipca 1990 roku do 30 czerwca 1998 roku wnioskodawczyni pracowała w Kasie (...)na stanowisku (...). Do zakresu obowiązków skarżącej należało załatwianie wszystkich spraw związanych z pożyczkami. Praca odwołującej polegała na wprowadzaniu do komputera danych dotyczących członków kasy. Monitor komputera, na którym pracowała wnioskodawczyni był kineskopowy. Pracownicy otrzymywali dodatek za pracę przy komputerze do 1994r.

(dowód: zeznania świadka Z. C. – protokół rozprawy z dnia 4 października 2016 roku od minuty 03:58 do minuty 11:10, zeznania wnioskodawczyni – protokół rozprawy z dnia 4 października 2016 roku od minuty 26:44 do minuty 40:58)

W świadectwie z dnia 26 czerwca 1998 roku Syndyk Masy Upadłości Zakładu (...) S.A. w upadłości w T. zaświadczył, że J. C. w okresie od 1 maja 1974 roku do 30 kwietnia 1979 roku oraz od 1 kwietnia 1980 roku do 15 maja 1988 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace jako dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie na stanowisku referenta tj. prace wymienione w wykazie A dziale XIV poz. 24 w załączniku nr 1 do zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 roku (Dz. U. MPChiL nr 4 z 1987 roku).

(dowód: świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 26.06.1998r. – k. 16 akt emerytalnych)

W świadectwie pracy z dnia 30 czerwca 1998 roku Syndyk Masy Upadłości Zakładu (...) S.A. w upadłości w T. stwierdził, że skarżąca w okresie od 16 lipca 1990 roku do 30 czerwca 1998 roku na stanowisku (...) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywała pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu pkt 5 poz. 5 zawartego w załączniku nr 1 do zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 roku (okoliczność bezsporna – odpowiedź na odwołanie – k. 7 akt).

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (tj. Dz.U. z 2015 r. poz. 965 ze zm.) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 15 lat. Rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 21 ust. 2). Przy czym rozchodzi się tu wyłącznie o emeryturę wcześniejszą, a nie w powszechnym wieku emerytalnym

Przepis art. 23 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę. Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 23 ust. 2).

W przedmiotowej sprawie spór sprowadzał się do ustalenia, czy skarżąca legitymuje się 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Prawidłowe rozumienie pojęcia pracy w szczególnych warunkach nie jest możliwe bez wnikliwej analizy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z zestawienia § 1 i 2 tegoż rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 2002/11/272).

Okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak zatem takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

W będącej przedmiotem osądu sprawie wnioskodawczyni dysponowała świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionym przez Syndyka Masy Upadłości, które zostało zakwestionowane przez organ rentowy.

Należy podnieść, że świadectwo pracy nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 k.p.c., nie korzysta zatem z domniemania prawdziwości i autentyczności, a li tylko dokumentem prywatnym i jako taki stanowi jedynie dowód tego, że osoba która je podpisała złożyła oświadczenie w nim zawarte (art. 245 k.p.c. ). Świadectwo pracy samo przez się nie tworzy zatem praw podmiotowych ani ich nie pozbawia. W konsekwencji w ramach postępowania sądowego Sąd ocenia zarówno zasadność odmowy wydania przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, jak i zasadność umieszczenia w świadectwie pracy wzmianki, że pracownik wykonywał pracę w warunkach szczególnych (§ 2 ust. 2 rozporządzenia; zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1999 roku w sprawie II UKN 619/98).

A zatem fakt wystawienia przez Syndyka Masy Upadłości świadectwa pracy w szczególnych warunkach, nie zwalnia skarżącej od wykazania prawdziwości tego świadectwa co do szczególnych warunków pracy jaką wykonywała.

Wnioskodawczyni nie sprostała temu obowiązkowi. Z materiału dowodowego w postaci dokumentów (angaży, świadectw, zakresu obowiązków) oraz zeznań świadka E. G. i wnioskodawczyni wynika, że w pierwszym spornym okresie tj. od 1 maja 1974 roku do 30 kwietnia 1979 roku oraz od 1 kwietnia 1980 roku do 15 maja 1988 roku wnioskodawczyni w Zakładzie (...) w T. wykonywała pracę na stanowisku referenta ds. planowania, a następnie od 1 listopada 1980r. samodzielnego referenta ds. planowania na oddziale (...). Wnioskodawczyni mimo, że była zatrudniona na oddziale (...), nie pracowała na produkcji, a w biurze. Wnioskodawczyni wykonywała bowiem pracę typowo biurową. Wprawdzie biuro było usytuowane na produkcji, ale było to odrębne pomieszczenie, oddzielone od hali produkcyjnej ścianami i sufitem. Wnioskodawczyni zarówno jako referent jak i samodzielny referent ds. planowania większość prac wykonywała bezpośrednio w biurze. Do stałych obowiązków wnioskodawczyni należało wypisywanie kart dla pracowników, gdzie pracownicy wpisywali ilość wykonanej pracy, rozdawanie i zbieranie kart od pracowników oraz rozliczanie produkcji. Z pisemnego zakresu obowiązków wnioskodawczyni na stanowisku samodzielnego referenta ekonomicznego ds. planowania wynika, że należało do nich: opracowywanie rocznych, kwartalnych i miesięcznych planów produkcji oddziału przędzalniczego, prowadzenie dziennego i narastającego rejestru regeneratu i produkcji składowej wg asortymentu, ilości i gatunkowości, sporządzanie dziennych raportów produkcji składowej, prowadzenie rejestru i dokumentacji odpadów, sporządzenie miesięcznych sprawozdań z wykonania planów produkcji, analiza wykonania planu produkcji pod względem ilościowym, asortymentowym i gatunkowości, prowadzenie rejestru postoju maszyn i urządzeń, załatwianie korespondencji i maszynopisanie w ramach przydzielonego zakresu obowiązków, analiza zdolności produkcyjnej maszyn i urządzeń. Te prace skarżąca wykonywał w biurze. Jedynie wówczas, gdy wnioskodawczyni rozdawała przy rozpoczęciu zmiany pracownikom karty do rozliczania produkcji, a następnie po zakończeniu dniówki je zbierała przebywała na produkcji. Czynność ta zajmowała jej około dwie godziny dziennie.

Prace, które wnioskodawczyni wykonywała nie były pracami w szczególnych warunkach, gdyż nie zostały wymienione jako takie wykazie A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów. W szczególności wnioskodawczyni nie sprawowała nadzoru inżynieryjno-technicznego nad pracą pracowników fizycznych pracujących na (...). Dozór inżynieryjno - techniczny powinien dotyczyć prac zgodnych z wykazami prac w szczególnych warunkach i wykonywanych bezpośrednio przez osoby, nad którymi sprawowany jest nadzór. Nadzór nad pracownikami produkcyjnymi sprawował natomiast mistrz produkcji, a nie wnioskodawczyni jako referent. Wnioskodawczyni nie odpowiadała także za jakość produkcji. Jej zadaniem było li tylko planowanie produkcji, rozliczanie produkcji i sporządzanie z tych czynności okresowych sprawozdań.

Wnioskodawczyni upatruje szczególnych warunków swojej pracy w tym, że pracowała w szkodliwych dla zdrowia warunkach. Podnosi bowiem, że w biurze gdzie pracowała większość czasu, tak samo jak na produkcji był wszechobecny szkodliwy dla zdrowia, odór z chemikaliów. Zwraca na to uwagę świadek W. K., która nie pamiętała w ogóle co należało do obowiązków wnioskodawczyni, a jedynie to, że na oddziale (...) był smród i warunki były szkodliwe. Nie ulega jednak wątpliwości, że narażenie na szkodliwe dla zdrowia substancje było o wiele wyższe na hali produkcyjnej, od tego które było w oddzielonym od hali biurze, gdzie pracowała skarżąca. Nadto ustawodawca szczególnych warunków pracy nie wiąże li tylko z narażeniem na szkodliwe dla zdrowia substancje, ale dodatkowo z wykonywaniem prac wymienionych w załączniku do rozporządzenia. Wnioskodawczyni jak wyżej wyjaśniono w całym spornym okresie nie wykonywała prac wymienionych w wykazie A, co wyklucza zaliczenie w/w okresu do szczególnego stażu pracy.

W szczególnych warunkach wnioskodawczyni nie pracowała także w okresie od 16 lipca 1990 roku do 30 czerwca 1998 roku na stanowisku (...) w kasie (...). Do stałych obowiązków wnioskodawczyni należała obsługa członków kasy (...). Swoje obowiązki skarżącą wykonywała wprowadzając dane dotyczące członków kasy do komputera wyposażonego w monitor kineskopowy.

Ustawodawca w dziale XIV, poz. 5 wykazu A – załącznika do Rozporządzenia Rady ministrów do prac w szczególnych warunkach zaliczył prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia ( w kartografii, montażu mikroelementów wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych .

Praca z użyciem komputera nie może być niejako a priori uznawana jako wykonywana w szczególnych warunkach – jak chce wnioskodawczyni- gdyż mogłoby to prowadzić do nieuprawnionego twierdzenia, że każdy pracownik korzystający w pracy z komputera jest zatrudniony w szczególnych warunkach, co mogłoby być zaliczane do zatrudnienia w szczególnych warunkach dla celów emerytalnych. Tymczasem podstawowym ustawowym założeniem i zarazem zasadniczym kryterium ustalania uprawnień z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach pracy mogą być tylko okresy zatrudnienia przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Zdaniem Sądu Okręgowego nie ma racjonalnych podstaw do kwalifikowania pracy z użyciem komputera na zajmowanym przez wnioskodawczynię stanowisku ((...)) jako zatrudnienia w szczególnych warunkach. Takiej kwalifikacji podlega wyłącznie szkodliwa praca przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, która jako szczególnie obciążająca wzrok pracownika została wymieniona w wykazie tego rodzaju prac ustalonym na podstawie przepisów dotychczasowych. Należy zaznaczyć, że pojęcie obsługi monitorów ekranowych nie jest tożsame z posługiwaniem się przy pracy tymi monitorami. Przepis pkt 5 nie ma na uwadze samego posługiwania się komputerem w pracy, lecz pracę szczególnie obciążającą wzrok i wymagającą precyzyjnego widzenia przy obsłudze elektronicznych monitów ekranowych. Za taką pracę można uznać np. pracę operatora monitorów ekranowych. Wnioskodawczyni nigdy jednak takiej pracy nie świadczyła. Praca wnioskodawczyni polegająca na korzystaniu z programów informatycznych nie była pracą szczególnie obciążającą wzrok. Okoliczność, że starsze modele komputerów były gorszej jakości od obecnych komputerów, nie zmienia tej oceny. Powyższe stanowisko jest zgodne z poglądem Sądu Najwyższego co do charakteru pracy przy użyciu monitorów ekranowych wyrażonym w wyroku z dnia 19 września 2007r. ( III UK 38/07, opubl. OSNP z 2008r., nr 21-22, poz. 329 ) oraz w wyroku z dnia 8 marca 2010r. II UK 236/09. Wykluczone było zatem zaakceptowanie koncepcji skarżącej, że jakiekolwiek posługiwanie się w pracy komputerem zaopatrzonym w monitor ekranowy wystarczy do zaliczenia "pracy z komputerem" jako kwalifikowanego zatrudnienia o znacznej szkodliwości dla zdrowia lub o znacznym stopniu uciążliwości, uwzględnianego przy ustalaniu prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym.

Wnioskodawczyni nie wykazała zatem, aby spornych okresach stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywała pracę w szczególnych warunkach. Tym samym nie spełniła przesłanki wskazanej w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, warunkującej przyznanie prawa do rekompensaty.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.