Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Beata Łapińska

Protokolant st. sekr. sądowy Karolina Rudecka

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim
na rozprawie

sprawy z wniosku D. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość emerytury górniczej

na skutek odwołania D. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 6 lutego 2018 r. sygn. (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązuje organ rentowy do ustalenia wysokości emerytury D. S. z uwzględnieniem do okresu pracy od 17.11.2006 roku do 31.12.2012 roku przelicznika 1.8,

2.  oddala odwołanie w pozostałej części,

3.  koszty postępowania znosi wzajemnie pomiędzy stronami.

V U 242/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 lutego 2018 roku, znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. przyznał D. S. prawo do emerytury górniczej od dnia (...) roku, to jest od osiągnięcia wieku uprawniającego do świadczenia. Do stażu pracy górniczej wnioskodawcy w wymiarze półtorakrotnym ZUS zaliczył okres od dnia 1 stycznia 2013 roku do dnia 31 sierpnia 2017 roku, który został przeliczony współczynnikiem 1,8. Pozostałe okresy zatrudnienia wnioskodawcy zostały przeliczone z zastosowaniem współczynnika 1,2.

W odwołaniu z dnia 26 lutego 2018 roku profesjonalny pełnomocnik działający w imieniu D. S. wniósł o zmianę ww. decyzji i zaliczenie w wymiarze półtorakrotnym z zastosowaniem przelicznika 1,8 okresu zatrudnienia wnioskodawcy w (...) S.A. Oddział (...) B. w R. od dnia 1 lutego 1990 roku do dnia 31 grudnia 2012 roku. Pełnomocnik D. S. wskazał, że ww. okresie wnioskodawca pracował bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, zajmując stanowisko operatora koparek jednonaczyniowych na odkrywce. Do zadań ubezpieczonego miało należeć wykonywanie prac ziemnych przy profilowaniu skarp, rowów i rząpi na poziomach roboczych koparek oraz spągu węgla w wyrobisku górniczym, eksploatacja utworów trudno urabialnych na przedpolu roboczym koparek wielonaczyniowych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. ZUS stwierdził, że we wskazanych w odwołaniu okresach, ubezpieczony wykonywał czynności, które nie są tożsame z pracami przodkowymi i nie można zastosować do nich przelicznika 1,8, takie jak: wykonywanie rowów odwodnieniowych, czyszczenie kanałów odwadniających i zbiorników przepompowni, skarpowanie.

Na rozprawie w dniu 26 września 2018 roku pełnomocnik odwołującego wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny w sprawie:

Wnioskodawca D. S., urodzony w dniu (...), wystąpił w dniu 25 września 2017 roku do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury górniczej. Wnioskodawca był członkiem otwartego funduszu emerytalnego, ale wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 2-4 akt emerytalnych)

Decyzją z dnia 6 lutego 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. przyznał wnioskodawcy od dnia (...) roku emeryturę, której wypłatę zawiesił z uwagi na kontynuowanie przez ubezpieczonego zatrudnienia. Do ustalenia wysokości emerytury Zakład uwzględnił 31 lat okresów składkowych oraz 10 miesięcy okresów nieskładkowych. Okres pracy górniczej obliczono wg przeliczników:

- 52 miesiące x 1,8 = 93,6 miesięcy,

- 304 miesiące x 1,2 = 364,8 miesięcy.

Organ rentowy zaliczył z zastosowaniem przelicznika 1,8 okres zatrudnienia wnioskodawcy od dnia 1 stycznia 2013 roku do dnia 31 sierpnia 2017 roku. Pozostałe okresy uwzględniono z zastosowaniem współczynnika 1,2. Wysokość świadczenia wyniosła 4 770,65 zł.

(dowód: decyzja z dnia 6 lutego 2018 roku, k. 26, karta przebiegu zatrudnienia, k. 29 akt emerytalnych)

Wnioskodawca jest zatrudniony w (...) z siedzibą w R. (wcześniej (...) w B.) na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy od dnia 1 lipca 1985 roku do nadal.

(dowód: świadectwo wykonywania pracy górniczej z dnia 18 września 2017 roku, k. 6 akt emerytalnych)

W okresie od dnia 1 lutego 1990 roku do dnia 31 maja 2005 roku pracodawca ubezpieczonego wskazywał naprzemiennie, że zajmuje on stanowiska operatora maszyn budowlanych lub operatora sprzętu technologicznego w oddziale (...) (...), z tym, że w okresie od dnia 6 maja 1999 roku do dnia 1 czerwca 1999 roku przebywał na urlopie bezpłatnym. Pomimo różnorodnych angaży wnioskodawca wykonywał w ww. okresie te same obowiązki na stanowisku operatora koparek jednonaczyniowych. Do świadczonych przez niego czynności należało:

- dojazd do i z maszyny - 1 godzina,

- obsługa codzienna – 0,5 godziny,

- obsługa urządzenia – 5 godzin, w tym:

- przejazdy maszyną z jednego miejsca pracy w inne,

- wykonywanie rowów odwodnieniowych na poziomach roboczych,

- likwidowanie osuwisk ze skarp roboczych,

- załadunek ścierów na przenośnik taśmowy,

- czyszczenie kanałów odwadniających, zbiorników przepompowni,

- skarpowanie pod pochylnie robocze,

- postoje technologiczne, przerwa śniadaniowa i inne (prowadzenie dokumentacji, mycie, przekazywanie koparki do naprawy i odbiór po naprawie, wykonywanie obsług technicznych koparki, tankowanie paliwa, za i rozładunek w razie potrzeby koparki na i z przyczepy niskopodwoziowej) – 1,5 godziny.

W okresie od dnia 1 lutego 1990 roku do dnia 31 maja 2005 roku wnioskodawca pracował na koparce gąsienicowej, przeważnie w systemie jednozmianowym. Głównym zadaniem wnioskodawcy było wykonywanie i udrażnianie rowów odwodnieniowych przy koparkach wielonaczyniowych. Rowy odwodnieniowe ciągnęły się przez cały poziom, nawet do odległości kilometra od frontu robót górniczych. Ponadto, w przypadku osuwisk ze skarp wnioskodawca usuwał te bryły na bok. Ładował też węgiel, który stoczył się podczas transportu na stacjach przesypowych taśmociągu (potocznie „ściery”) na przenośniki, wykonywał rząpie (osadniki na wodę), kształtował skarpę w celu uzyskania nachylenia pod pochylnie boczne, usuwał i obrabiał studnie, odciągał kamienie, głazy i bryły spod gąsienic koparek. Ubezpieczony nie pracował na zwałowisku i nie wykonywał dróg dojazdowych.

(dowód: karta obiegowa zmiany, k. 24, angaż z dnia 1 grudnia 1990 roku, k. 25, angaże od dnia 22 stycznia 1992 roku do dnia 26 maja 1992 roku, k. 26 – 27 , od dnia 18 listopada 1993 roku do dnia 30 lutego 1997 roku, k. 28 – 30, od dnia 26 maja 1999 roku do dnia 14 listopada 2001 roku, k. 36 – 39, z dnia 26 listopada 2002 roku, k. 41 akt osobowych wnioskodawcy, charakterystyka stanowiska pracy, k. 16 akt emerytalnych, zeznania wnioskodawcy, nagranie od minuty 12:19 do minuty 40:46, protokół z rozprawy z dnia 26 września 2018 roku, k. 19 w związku z nagraniem od godziny 1:23:03 do godziny 1:33,03, zeznania W. K., nagranie od minuty 56:53 do godziny 1:10:31, częściowo zeznania P. P., nagranie od godziny 1:13:18 do godziny 1:23:03, protokół z rozprawy z dnia 26 września 2018 roku, k. 21 – 24 akt sprawy)

Z dniem 1 czerwca 2005 roku pracodawca przeszeregował wnioskodawcę na stanowisko operatora sprzętu technologicznego w oddziale (...) (...). Ubezpieczonemu powierzono obsługę koparki jednonaczyniowej kroczącej włókowej E. nr (...). Do obowiązków wnioskodawcy należało:

- prace ziemne przy profilowaniu skarp w wyrobisku górniczym,

- wykonywanie rowów i rząpi na poziomach roboczych koparek oraz spągu węgla w wyrobisku górniczym w celu ujęcia wody,

- eksploatacja utworów trudno urabialnych na przedpolu roboczym koparek wielonaczyniowych w wyrobisku górniczym,

- odsłonięcie wyrobiska w rowie drugiego rzędu,

- rabowanie węgla i przerzucenie w zasięg urabiania maszyn podstawowych,

- wykonanie robót zabezpieczających na osuwisku.

Wnioskodawca realizował czynności za pomocą koparki kroczącej włókowej o napędzie elektrycznym, ale nadal jego głównym zadaniem było wykonywanie, czyszczenie i udrażnianie rowów odwodnieniowych

(dowód: pismo pracodawcy z dnia 20 maja 2005 roku, k. 45, angaże: z dnia 2 czerwca 2005 roku, k. 47, z dnia 13 kwietnia 2006 roku, k. 51 akt osobowych wnioskodawcy, charakterystyka stanowiska pracy, k. 17 akt emerytalnych, zeznania wnioskodawcy, nagranie od minuty 12:19 do minuty 40:46, protokół z rozprawy z dnia 26 września 2018 roku, k. 19 w związku z w związku z nagraniem od godziny 1:23:03 do godziny 1:33,03, k. 20 - 24 akt sprawy)

Od dnia 17 listopada 2006 roku pracodawca powierzył wnioskodawcy stanowisko operatora koparek jednonaczyniowych na odkrywce w oddziale (...). Zadaniem wnioskodawcy nadal było sterowanie koparką kroczącą włókową (...), ale zmianie uległ zakres realizowanych zadań. Koparka (...) o wadze 325 ton, dysponowała napędem elektrycznym, miała wysięgnik o długości 45 metrów, czerpak o objętości 6,5 metrów sześciennych. Do obowiązków wnioskodawcy należało od dnia 17 listopada 2006 roku wyłącznie współpracowanie z operatorami maszyn podstawowych poprzez eksploatowanie węgla na poziomach roboczych i deniwelację spągu węgla w wyrobisku górniczym. Koparka krocząca (...) pracowała bezpośrednio przy koparce wielonaczyniowej, udostępniając węgiel z najniższych partii złoża i podając urobek bezpośrednio w rejon działania koparki. Maszyna, którą operował wnioskodawca nie była wyposażona w przenośnik taśmowy, stąd zadaniem ubezpieczonego było przekazywanie urobku na teren zabierki. Wnioskodawca wydobywał urobek z miejsc trudno dostępnych, do których nie mógł się dostać operator koparek wielonaczyniowych i usuwał skały nieurabialne bezpośrednio w przodku. Ubezpieczony nie wykonywał żadnych czynności na zwałowisku. W razie remontów koparki (...) był delegowany do pracy w charakterze operatora koparki wielonaczyniowej. Posadę operatora koparek jednonaczyniowych ubezpieczony zajmował do dnia 31 grudnia 2012 roku.

(dowód: angaże z dnia: 29 grudnia 2006 roku, k. 55, 31 maja 2007 roku, k. 57, 6 września 2007 roku, k. 59, 14 marca 2008 roku, k. 64, 5 września 2008 roku, k. 66, 4 sierpnia 2009 roku, k. 69, 15 grudnia 2009 roku, k. 71, 28 lipca 2010 roku, k. 73, 7 września 2010 roku, k. 74, 29 listopada 2010 roku, k. 76, 10 sierpnia 2011 roku, k. 79, 5 lipca 2012 roku, k. 83, 31 grudnia 2012 roku, k. 89 akt osobowych wnioskodawcy, charakterystyka stanowiska pracy, k. 17 akt emerytalnych, , zeznania wnioskodawcy, nagranie od minuty 12:19 do minuty 40:46, protokół z rozprawy z dnia 26 września 2018 roku, k. 19 w związku z w związku z nagraniem od godziny 1:23:03 do godziny 1:33,03, zeznania A. B. (1), nagranie od minuty 43:34 do minuty 51:44, zeznania W. H. (1), nagranie od minuty 51:44 do minuty 56:53, protokół z rozprawy z dnia 26 września 2018 roku, k. 20 – 24 akt sprawy)

Za miesiąc lipiec 1992 roku i za okres od kwietnia 1994 roku do lipca 1995 roku ubezpieczony otrzymywał dodatek za podmianę na stanowisku pracy. Co więcej, przy wynagrodzeniu za marzec 1998 roku wnioskodawcy wypłacono dodatek za podmiany na stanowisku pracy w wysokości 500 zł za okres od stycznia 1995 roku do grudnia 1997 roku. Ponadto ubezpieczony otrzymał wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych za miesiące: marzec i lipiec 1990 roku, sierpień i październik 1991 roku, sierpień 1995 roku, marzec 1998 roku, czerwiec 1999 roku, lipiec, sierpień i listopad 2000 roku, od sierpnia do listopada 2001 roku, marzec i sierpień 2002 roku, czerwiec, lipiec, wrzesień, listopad 2003 roku, październik 2004 roku, kwiecień i grudzień 2005 roku, styczeń 2006 roku, marzec, kwiecień, lipiec, wrzesień, październik 2009 roku, od stycznia do lutego i od czerwca do grudnia 2010 roku i od stycznia 2011 roku do marca 2018 roku.

(dowód: wykaz dniówek stykowych, k. 12, wykaz godzin nadliczbowych, k. 13, zaświadczenie z dnia 26 kwietnia 2018 roku, k. 14 akt sprawy)

Powołana przez pracodawcę wnioskodawcy Komisja Weryfikacyjna na posiedzeniach, które odbyły się w dniach 12 sierpnia 2010 roku i 24 czerwca 2013 roku ustaliła, że D. S. od dnia 1 lutego 1990 roku do dnia 31 maja 2005 roku przez 3 563 dniówek, a od dnia 1 czerwca 2005 roku do dnia 14 stycznia 2007 roku przez 366 dniówek stale pracował jako operator koparek jednonaczyniowych na odkrywce.

(dowód: protokoły z posiedzenia Komisji weryfikacyjnej z dnia 12 sierpnia 2010 roku i 24 czerwca 2013 roku k. 7- 11 akt ZUS)

W dniu 18 września 2017 roku (...) z siedzibą w R. wystawiła wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy górniczej, w którym wskazała między innymi, że w okresie zatrudnienia ubezpieczony w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę górniczą od dnia 1 lutego 1990 roku do dnia 5 maja 1999 roku i od dnia 2 czerwca 1999 roku do dnia 31 grudnia 2012 roku na stanowisku operatora koparek jednonaczyniowych na odkrywce, to jest na stanowisku wskazanym pod poz. 3, w dziale III, załącznika nr 3 do rozporządzenia z dnia 23 grudnia 1994 roku.

(dowód: świadectwo wykonywania pracy górniczej z 5 kwietnia 2016 roku k. 8 akt ZUS)

Sąd Okręgowy dokonał oceny dowodów i zważył, co następuje :

Odwołanie zasługuje na częściowe uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie organ rentowy przy wyliczeniu wysokości emerytury wnioskodawcy do okresu od dnia 1 lutego 1990 roku do dnia 31 grudnia 2012 roku nie zastosował przelicznika 1,8. Powyższe zakwestionował pełnomocnik wnioskodawcy, podnosząc, że wnioskodawca pracował bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, zajmując stanowisko operatora koparek jednonaczyniowych na odkrywce. Jednakże organ rentowy konsekwentnie wnosił o oddalenie odwołania, stwierdzając, że ubezpieczony wykonywał czynności, które nie są tożsame z pracami przodkowymi i nie można zastosować do nich przelicznika 1,8, takie jak: wykonywanie rowów odwodnieniowych, czyszczenie kanałów odwadniających i zbiorników przepompowni, skarpowanie.

Przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur, o których mowa w art. 50a lub 50e, stosuje się stosownie do treści art. 51 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 ze zm.), z zastrzeżeniem ust. 2, następujące przeliczniki:

1) 1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

2 ) 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50d;

3) 1,4 za każdy rok pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 1-3 i 5-9, wykonywanej częściowo na powierzchni i częściowo pod ziemią;

4) 1,2 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego.

Przy ustalaniu wysokości emerytury górniczej przelicznik 1,8 za każdy rok pracy - jak wynika z art. 51 ust 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS - stosuje się wyłącznie do pracy, o której mowa w art. 50d ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Pracami do których stosuje się przelicznik 1,8 zgodnie z art. 50d ustęp 1 pkt 1 ustawy jest praca w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych.

Wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie zaliczane jest do pracy górniczej oraz wykonywanej w przodkach uwzględnianej w rozmiarze półtorakrotnym, powinno ustalić rozporządzenie wydane na podstawie delegacji ustawowej z art. 50d ust. 3. Ponieważ rozporządzenie takie nie zostało wydane, obowiązuje nadal (z mocy art. 194 wskazanej ustawy) wykaz stanowisk zawarty w załączniku nr 2 i 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995 roku Nr 2, poz. 8), wydanego na podstawie upoważnienia zawartego w art. 5 ust. 5 i art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 1 lutego 1983 roku o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (tekst jedn.: Dz. U. z 1995 roku, Nr 30, poz. 154). Wykaz ten obowiązuje jednak jedynie w takim zakresie, w jakim jego przepisy nie są sprzeczne z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z FUS. A zatem zakładowe wykazy stanowisk, na których wykonywana jest praca górnicza, muszą być zgodne z wykazem nr 2 stanowiącym załącznik do tego rozporządzenia, obejmującego stanowiska pracy, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego uważa się za pracę górniczą lub wykazem nr 3 stanowiącym załącznik do tego rozporządzenia, obejmującego stanowiska pracy, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym. Jednakże dokonana przez pracodawcę kwalifikacja zajmowanego przez konkretnego pracownika stanowiska, jak i ewentualna zmiana tej kwalifikacji na podstawie protokołu komisji weryfikacyjnej, nie przesądza jeszcze o zaliczeniu zatrudnienia na tym stanowisku do pracy górniczej. O uznaniu pracy za pracę górniczą w rozumieniu omawianych przepisów nie decyduje bowiem treść wymienionych dokumentów, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1998r., II UKN 570/97, OSNAPiUS 1999, nr 6, poz. 213, z dnia 22 marca 2001r., II UKN 263/00, OSNAPiUS 2002, nr 22, poz. 553 oraz z dnia 2 czerwca 2010r., I UK 25/10, LEX nr 621137). Rozporządzenie wykonawcze nie może zatem przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień niż uczynił to ustawodawca. Tym samym, przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowić muszą zawsze punkt wyjścia do oceny zasadności roszczeń emerytalnych wnioskodawcy.

Innymi słowy zastosowanie przelicznika 1,8 do pracy ubezpieczonego na stanowisku wymienionym w załączniku nr 3 do rozporządzenia, to jest operatora koparek jednonaczyniowych na odkrywce wymaga by praca ta odpowiadała treści art. 50 d ust 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Skarżący domagając się przeliczenia świadczenia emerytalnego z zastosowaniem przelicznika 1,8 do spornego okresu pracy górniczej winien zatem wykazać, że na zajmowanym stanowisku wykonywał prace wymienione w art. 50 d ustęp 1 pkt 1 ustawy emerytalnej tj. prace bezpośrednio związane z robotami prowadzonymi w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz inne prace przodkowe, a zatem takie, które należy wiązać z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin. Dotyczy to wyłącznie czynności stanowiących element ciągu technologicznego bezpośrednio związany z procesem (...).

Wykaz stanowisk pracy, określony pomocniczo w załączniku nr 3 do rozporządzenia odnosi się zatem wyłącznie do wykonywanych zadań górnika, jeżeli spełniają one kryterium miejsca wykonywania pracy i jej charakteru określonego w przepisie art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 2015 roku, I UK 293/14,LEX: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2012 roku, I UK 295/11, LEX; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2010 roku, I UK 236/09; z dnia 22 kwietnia 2011 roku, I UK 360/10; z dnia 16 czerwca 2011 roku, IUK 381/10; 4 kwietnia 2012 roku, I UK 440/11; z dnia 28 kwietnia 2010 roku, I UK 339/09; opubl. LEX; z dnia 18 marca 2015 roku, I UK 280/14, Legalis i wskazane w nich orzecznictwo).

Ponadto stosownie do treści art. 50d ustawy, aby w/w prace były zaliczane w wymiarze półtorakrotnym muszą być wykonywane na odkrywce w przodku. Oznacza to, że przodek jest pojęciem węższym od pojęcia odkrywki. Przyjęcie ogólnej tezy, że przodkiem w kopalni węgla brunatnego jest każde miejsce prowadzenia robót górniczych związanych z odwadnianiem, udostępnianiem i eksploatacją złoża kopaliny, jej transportem i transportem nadkładu, a nadto zwałowaniem nadkładu, a następnie rekultywacją wyrobisk i zwałowisk, (związane z pracą koparek, spycharek, ładowarek, zwałowarek) nie odpowiada pojęciu "pracy przodkowej", wynikającej z wykładni przepisów art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. (tak por. wyrok SA w Katowicach z dnia 16 kwietnia 2014 roku, IIIAUa 1121/13, LEX). W orzecznictwie SN kwestionuje się również zasadność rozszerzania samego pojęcia przodka wydobywczego, zauważając, że nie do zaakceptowania jest zapatrywanie, żeby miejsce przodka rozciągać na całą linię taśmociągów transportujących urobek, gdyż pojęcie przodka straciłoby swe znaczenie i tym sposobem nie można zaakceptować definicji "przodka", która wynika z opinii naukowo-technicznej i obejmuje wszystkie czynności związane z transportem kopaliny, realizowane w ramach ruchu zakładu górniczego (wyr. SN z 5 maja 2011 roku, I UK 395/10, L.).

Z powyższego wynika, iż pojęcie przodka musi być wykładane przez Sąd w sposób ścisły i ograniczać się wyłącznie do miejsca pracy koparek wielonaczyniowych, albo jej bezpośredniego sąsiedztwa, w którym wydobywa się urobek. Praca przodkowa polega zaś na urabianiu i ładowaniu urobku lub nakładu, albo jest bezpośrednio związana z procesem urabiania urobku. Jednocześnie w związku z ustawowym określeniem pojęcia pracy w przodkach należy stwierdzić, że dla zaliczenia pracy do stażu w wymiarze półtorakrotnym nie chodzi o jakąkolwiek pracę w przodku przy maszynach ładujących i transportujących, a wyłącznie o pracę, która polega na montażu, likwidacji i transporcie obudów maszyn ładujących i transportujących w przodkach. Pod określeniem "inne prace przodkowe" należy zaś rozumieć inne prace górnicze w przodku, jednakże rodzajowo nie mniej obciążające niż wymienione w powołanym przepisie ustawy art. 50d ust. 1 pkt 1.

Z powyższych rozważań wynika zatem, iż przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom w kopalni węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym czas pracy górniczej w przodku tylko wówczas, gdy spełnia łącznie wszystkie wskazane w powołanych przepisach przesłanki: co do miejsce wykonywania, co do rodzaju czynności, co do obsługi wskazanych w tym przepisie maszyn i urządzeń. Wypełnienie np. jedynie warunku pracy w przodku nie jest zatem wystarczające do uznania, że praca ta spełnia definicję z art. 50 d ust. 1 pkt 1 i znajduje się w dziale III, załącznika nr 3 do rozporządzenia z dnia 23 grudnia 1994 roku, to jest odpowiada zatrudnieniu na stanowisku operatora koparek jednonaczyniowych w przodku.

Transponując powyższe na grunt przedmiotowej sprawy, uznać należy, że ubezpieczony D. S. wykonywał prace wyszczególnione w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, polegające na świadczeniu czynności operatora koparek jednonaczyniowych bezpośrednio w przodku, w okresie od dnia 17 listopada 2006 roku do dnia 31 grudnia 2012 roku. Wówczas ubezpieczony realizował obowiązki w oddziale wydobywania węgla (...) i operował koparką kroczącą włókową (...), dysponującą napędem elektrycznym i mającą mniejsze gabaryty od standardowo wykorzystywanych do urabiania urobku koparek wielonaczyniowych. Charakter i miejsce pracy wnioskodawcy Sąd ustalił na podstawie zeznań świadków A. B. (1) i W. H. (1), którzy współpracowali z ubezpieczonym i mieli dokładną wiedzę na temat realizowanych przez niego obowiązków. Z zeznań tychże wynikało, że skarżący w ww. okresie pracował wyłącznie w przodku wydobywczym, w rejonie działania koparki wielonaczyniowej. Do zadań skarżącego należało wydobywanie urobku z trudno dostępnych miejsc, deniwelacja spągu węgla oraz usuwanie skał nieurabialnych. Wszystkie te czynności bezpośrednio wiązały się z urabianiem i ładowaniem urobku w przodku oraz były konieczne dla wykonywania pracy przez maszynę podstawową. Czynności polegające na wydobywaniu węgla z miejsc niedostępnych dla operatora koparki wielonaczyniowej i przekazywaniu urobku w rejon zabierki, zostały wymienione w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Z kolei prace polegające na deniwelacji spągu węgla w wyrobisku górniczym oraz usuwaniu skał w miejscu działania koparki wielonaczyniowej zaliczyć należy do „innych prac przodkowych”, niezbędnych do realizacji urabiania i ładowania urobku, koniecznych dla realizacji procesu wydobycia w kopalni węgla brunatnego.

Zeznania świadków A. B. (1) i W. H. (1) były spontaniczne, logiczne i przekonujące, a przez to wiarygodne w świetle art. 233 § 1 k.p.c. Ww. świadkowie konsekwentnie wskazywali, że koparka krocząca, którą operował skarżący, ze względu na swoją konstrukcję, była wykorzystywana wyłącznie do pracy w przodku. Powierzane skarżącemu zadania nie mogły być wykonane przez operatora maszyny podstawowej, gdyż wymagały działania za pomocą mniejszej maszyny, której gabaryty umożliwiały wydobywanie urobku i usuwanie skał nieurabialnych bezpośredni w miejscach niedostępnych dla koparki wielonaczyniowej. Ubezpieczony pracował w okresie od dnia 17 listopada 2006 roku do dnia 31 grudnia 2012 roku bezpośrednio przy koparce wielonaczyniowej, udostępniając węgiel z najniższych partii złoża i podając urobek w rejon działania maszyny podstawowej. W przypadku zaś braku możności wydobycia, świadczył inne prace przodkowe bezpośrednio związane z procesem urabiania w postaci usuwania skał i deniwelacji spągu węgla. Bez wykonania tychże obowiązków, dalsza praca koparki wielonaczyniowej na danym odcinku robót górniczych nie byłaby możliwa. Dodać należy, że w ww. okresie wnioskodawca nie realizował żadnych czynności odwodnieniowych i nie pracował też na zwałowisku. W przypadku remontu koparki kroczącej, wnioskodawca realizował obowiązki operatora koparki wielonaczyniowej, co także stanowi pracę przodkową. Powyższy zakres obowiązków wnioskodawcy wynika nie tylko z zeznań świadków A. B. i W. H., ale i z charakterystyki stanowiska pracy skarżącego. Ponadto Sąd uwzględnił zeznania samego ubezpieczonego, albowiem były one logiczne i konsekwentne oraz znajdowały oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym. Organ rentowy nie przedstawił zaś żadnego materiału dowodowego, który prowadzić mógłby do zakwestionowania dowodów świadczących o wykonywaniu przez wnioskodawcę prac przodkowych w rozumieniu art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Konkludując, prace wykonywane przez skarżącego jako realizowane na koparkach jednonaczyniowych wykorzystywanych wyłącznie w przodku wydobywczym należy uznać za równie obciążające jak prace górnika- operatora koparek wielonaczyniowych przy urabianiu urobku. Z tych względów (miejsce wykonywania pracy, rodzaj wykonywanych czynności oraz rodzaj obsługiwanych maszyn) należy je zaliczyć do innych prac przodkowych wymienionych w art. 50 d ustawy o emeryturach i rentach. Takie prace wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od dnia 17 listopada 2006 roku do dnia 31 grudnia 2012 roku. Wówczas bowiem zajmował się wyłącznie obsługą koparki kroczącej bezpośrednio przy procesie urabiania i ładowania urobku w przodku wydobywczym. Umożliwia to zaliczenie ww. spornego okresu zarówno w wymiarze półtorakrotnym do emerytury jak i z przelicznikiem 1,8 do wysokości. Nie ma przy tym znaczenia, że ubezpieczony nie otrzymywał stale w ww. okresie dodatku stykowego. Uprawnienie do uzyskiwania takiego dodatku nie jest bowiem równoznaczne z wykonywaniem pracy górniczej w przodku wydobywczym. Także niewykonywanie pracy w systemie stykowym nie może implikować uznania, że wnioskodawca nie świadczył obowiązków spełniających przesłanki sprecyzowane w przepisie art. 50d ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Uwzględnieniu nie może natomiast podlegać wniosek ubezpieczonego o przeliczenie z zastosowaniem przelicznika 1,8 okresu od dnia 1 lutego 1990 roku do dnia 16 listopada 2006 roku. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika bowiem, że w okresie od dnia 1 lutego 1990 roku do dnia 31 maja 2005 roku do głównych obowiązków wnioskodawcy należało wykonywanie rowów odwodnieniowych na poziomach roboczych, likwidowanie osuwisk ze skarp roboczych, czyszczenie kanałów odwadniających, zbiorników przepompowni oraz skarpowanie pod pochylnie robocze. Zgodnie zaś z ugruntowaną linią orzeczniczą, prace polegające na przygotowaniu terenu pod wydobycie węgla (niwelacja terenu, wykonywanie dróg dojazdowych, skarpowanie, odwadnianie terenu) nie zalicza się do prac wymienionych w art. 50d ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, gdyż nie mieszczą się w pojęciu prac przodkowych uprawniających do zastosowania przelicznika 1,8 (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2015 roku, sygn.. akt I UK 280/14). Taki zaś zakres obowiązków wnioskodawcy wynikał z jego charakterystyki stanowiska pracy, zeznań świadka W. K. oraz zeznań samego ubezpieczonego. W tym miejscu wskazać należy, że Sąd tylko częściowo uwzględnił zeznania P. P., który wywodził, że w okresie od dnia 1 lutego 1990 roku do dnia 16 listopada 2006 roku skarżący nie czyścił kanałów odwadniających i nie wykonywał skarpowania, podczas gdy realizowanie takich czynności potwierdził na rozprawie w dniu 26 września 2018 roku sam ubezpieczony. Nawet jednak P. P. wskazywał, że wnioskodawca wykonywał rowy odwodnieniowe, a już powyższe wyklucza uznanie, że skarżący realizował w okresie od dnia 1 lutego 1990 roku do dnia 16 listopada 2006 roku prace przodkowe stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zmiana stanowiska ubezpieczonego z dniem 1 czerwca 2005 roku nie spowodowała gruntownej zmiany zakresu jego obowiązków. Jak bowiem wskazał sam skarżący na rozprawie w dniu 26 września 2018 roku, nadal wykonywał prace odwodnieniowe, co miało miejsce do dnia 16 listopada 2006 roku.

Zaliczeniu do stażu pracy górniczej wnioskodawcy okresu od dnia 1 lutego 1990 roku do dnia 16 listopada 2006 roku sprzeciwia się także fakt realizowania przez niego czynności na terenie całej odkrywki. Mianowicie, jak wynika z zeznań ubezpieczonego i depozycji świadka W. K. rowy odwodnieniowe ciągnęły się nawet do odległości kilometra od frontu robót górniczych. Powyższe prowadzić musi do uznania, że w okresie od dnia 1 lutego 1990 roku do dnia 16 listopada 2006 roku ubezpieczony nie wykonywał czynności stale i w pełnym wymiarze czasu pracy bezpośrednio w przodku wydobywczym. Wykonywanie czynności przodkowych przez wnioskodawcę rozpoczęło się z dniem 17 listopada 2006 roku, gdy powierzono mu stanowisko operatora koparek jednonaczyniowych odkrywce w oddziale (...) i zmianie uległ jego zakres obowiązków. Od tej bowiem daty wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy współpracował z operatorem koparki wielonaczyniowej, bezpośrednio w przodku, przy eksploatacji i ładowaniu urobku.

Biorąc wszystkie powyższe względy pod uwagę Sąd Okręgowy w punkcie 1 sentencji wyroku na mocy art. 477 ¹⁴ §2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do ustalenia wysokości emerytury górniczej z zastosowaniem przelicznika 1,8 do okresu pracy górniczej od dnia 17 listopada 2006 roku do dnia 31 grudnia 2012 roku (punkt 1 sentencji wyroku). W pozostałym zakresie, czyli co do przeliczenia okresu od dnia 1 lutego 1990 roku do dnia 16 listopada 2006 roku Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c. oddalił odwołanie (punkt 2 sentencji wyroku). O kosztach postępowania, biorąc pod uwagę jego wynik, a więc częściowe tylko uwzględnienie żądań odwołującego, orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c., jak w punkcie 3 sentencji wyroku.