Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 maja 2025 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie: Przewodniczący: sędzia Agnieszka Leżańska

Protokolant: sekretarz sądowy Monika Daras

po rozpoznaniu w dniu 7 maja 2025 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z wniosku J. G. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do rekompensaty

na skutek odwołania ubezpieczonego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia (...), znak: (...)

oddala odwołanie.

Sygnatura akt V U 242/24

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia (...) roku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił J. G. przyznania prawa do emerytury pomostowej, ponieważ decyzją z dnia (...) roku wnioskodawcy zostało ustalone prawo do emerytury górniczej (...) w oparciu o przepisy ustawy z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a zatem zdaniem organu rentowego, brak jest podstaw do przyznania rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

W odwołaniu od powyższej decyzji wnioskodawca wniósł o jej zmianę przez przyznanie prawa do emerytury pomostowej wskazując, że nie pobierał emerytury górniczej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, argumentując jak w zaskarżonej decyzji.

Postanowieniem z dnia 13 sierpnia 2024 roku, Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim na podstawie art. 178 k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie.

Postanowieniem z dnia 24 lutego 2025 roku, Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim podjął zawieszone postępowanie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. G. urodził się w dniu (...) (okoliczność bezsporna).

W dniu (...) wnioskodawca złożył wniosek o emeryturę.

Decyzją z dnia (...) roku organ rentowy przyznał wnioskodawcy emeryturę górniczą od (...) roku tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę. Wypłata emerytury została zawieszona, z uwagi na kontynuację zatrudnienia. Odpis decyzji ze stosownymi poczernieniami został doręczony skarżącemu (dowód: wniosek k.2-3, decyzja ZUS k.27-28-w aktach ZUS).

W dniu (...) wnioskodawca złożył wniosek o wycofanie wniosku o emeryturę górniczą. Decyzją z dnia (...) Zakład odmówił wnioskodawcy prawa do wycofania wniosku o emeryturę górniczą, ponieważ wniosek ten został już złożony po uprawomocnieniu się decyzji z dnia (...) roku (dowód: wniosek k.56-57, decyzja ZUS k.58-w aktach ZUS)

Decyzjami z dnia (...) oraz (...) organ rentowy przeliczał wnioskodawcy emeryturę górniczą, przy czym wypłata emerytury podlegała zawieszeniu, z uwagi na kontynuację zatrudnienia. Wszystkie decyzje zostały doręczone wnioskodawcy ze stosownymi pouczeniami (dowód: decyzja ZUS k.52-53, decyzja ZUS k.62-63, decyzja ZUS k.69-70 decyzja ZUS k.76-77-w aktach ZUS)

Decyzją z dnia (...) organ rentowy, po rozpatrzeniu wniosku z (...), przyznał wnioskodawcy zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od (...), tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Wypłata emerytury podlegała zawieszeniu, z uwagi na kontynuację przez wnioskodawcę zatrudnienia (dowód: wniosek k.11-13, decyzja ZUS k.15-w aktach ZUS).

W dniu (...) wnioskodawca złożył wniosek o emeryturę z rekompensatą. Decyzją z dnia (...) roku organ rentowy odmówił ubezpieczonego prawa do emerytury pomostowej wskazując, że decyzja z dnia (...) została przyznana mu emerytura w związku z ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego (dowód: wniosek k.6-8, decyzja ZUS k.10-w aktach ZUS).

W dniu (...) roku ubezpieczony złożył wniosek o doliczenie składek i podjęcie wypłaty świadczenia. Decyzją z dnia (...) roku organ rentowy ponownie ustalił wysokość i podjął wypłatę emerytury J. G. od miesiąca, w którym nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy ( dowód: wniosek k.19, decyzja ZUS k.22-24-w aktach ZUS).

Decyzją z dnia (...) roku organ rentowy przeliczył wnioskodawcy emeryturę od (...) roku (dowód: decyzja ZUS k.29—30-w aktach ZUS).

W dniu (...) roku wnioskodawca złożył wniosek o przyznanie prawa do rekompensaty (dowód: wniosek k.33-w aktach ZUS).

W rozpoznawaniu powyższego wniosku organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję (dowód: decyzja ZUS k.34-w aktach ZUS).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (tj. Dz.U. z 2023 r., poz. 164 ) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 15 lat.

Przepis art. 23 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę. Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 23 ust. 2).

Zgodnie z ustawową definicją wyrażoną w art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Rekompensata nie przysługuje także osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 21 ust. 2). Przy czym rozchodzi się tu wyłącznie o emeryturę wcześniejszą, a nie w powszechnym wieku emerytalnym. Powyższe wskazuje na negatywną przesłankę uzyskania rekompensaty z art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych.

W wyroku z dnia 16 maja 2018 r., w sprawie III UK 88/17, Sąd Najwyższy wyjaśnił, że gramatyczna wykładnia ustawowej definicji rekompensaty jednoznacznie wskazuje, że świadczenie to dotyczy takich ubezpieczonych, którzy nie mogą nabyć prawa do emerytury pomostowej i którzy równocześnie utracili możliwość nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, to znaczy takich ubezpieczonych, którzy nie spełnili łącznie wyżej określonych warunków przewidzianych w art. 32, art. 46 lub art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Potwierdzeniem tej tezy jest wykładnia art. 2 pkt 5 dokonywana z uwzględnieniem reguł funkcjonalnych (celowościowych). Celem tego przepisu jest bowiem przyznanie odszkodowania za rzeczywistą utratę określonych uprawnień, co oznacza, że musi on dotyczyć tylko tych ubezpieczonych, którzy ze względu na niespełnienie choćby jednego ustawowego warunku (wieku, ogólnego stażu emerytalnego) nie mogli skorzystać z dotychczasowych regulacji i nabyć prawa do emerytury w wieku niższym niż powszechny wiek emerytalny, a także nie mogą skorzystać z regulacji nowych, przewidzianych ustawą o emeryturach pomostowych. Uwzględniając powyższe rozważania przyjmuje się, że rekompensata nie przysługuje osobie, która ex lege nabyła prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, chociażby nie złożyła wniosku o takie świadczenie i nie uzyskała prawa do niego potwierdzonego decyzją ZUS. Należy przy tym podkreślić, że w ubezpieczeniach społecznych regułą jest kształtowanie sfery prawnej ubezpieczonego z mocy prawa.

J. G. wnioskiem z dnia (...) wystąpił o przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury. Decyzją z dnia (...) roku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym od (...) roku z tytułu pracy w szczególnych warunkach, jednakże z uwagi na kontynuowanie zatrudniania, emerytura została zawieszona. Co istotne, odpis decyzji został skutecznie doręczony skarżącemu, co oznacza, iż utracił on możliwość ubiegania się o rekompensatę. Powyższe wynika wprost z brzmienia art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych. Treść powyższego przepisu jest jasna i nie powinna wzbudzać jakichkolwiek wątpliwości interpretacyjnych. Natomiast orzecznictwo zarówno sądów powszechnych, jak i Sądu Najwyższego w powyższej materii jest już ugruntowane. Jak wynika bowiem w sposób jednoznaczny z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2021 roku, wydanego w sprawie o sygn. akt I USKP 13/21 - rekompensata jest odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Jeśli więc ubezpieczony ma taką możliwość (legitymując wymaganym stażem pracy - ogólnym i w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na dzień wejścia w życie ustawy emerytalnej), lecz z niej nie korzysta - po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, rekompensata mu nie przysługuje. Podobne stanowisko zostało wyrażone przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 25 lutego 2020 roku wydanym w sprawie o sygn. akt II UK 82/19, czy w postanowieniu z dnia 5 maja 2021 roku, w sprawie o sygn. akt II USK 112/21.

Już nawet z uwagi na wykładnię celowościową, wypada wyjaśnić, że celem rekompensaty, o której mowa w art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych jest przyznanie odszkodowania za rzeczywistą utratę określonych uprawnień. Powyższe natomiast w sposób oczywisty oznacza, że możliwość przyznania rekompensaty zarezerwowana jest tylko tych ubezpieczonych, którzy ze względu na niespełnienie choćby jednego ustawowego warunku (wieku, ogólnego stażu emerytalnego) nie mogli skorzystać z dotychczasowych regulacji i nabyć prawa do emerytury w wieku niższym niż powszechny wiek emerytalny (mimo piętnastoletniego okresu pracy w warunkach szczególnych), a także nie mogą skorzystać z regulacji nowych, przewidzianych ustawą o emeryturach pomostowych.

W konsekwencji powyższych rozważań, przesłanką negatywną przyznania prawa do rekompensaty J. G. jest fakt nabycia przez niego prawa do emerytury wcześniejszej. Okoliczność natomiast, że ubezpieczony z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia, z powyższego uprawnienia nie skorzystał, pozostaje bez jakiegokolwiek znaczenia w przedmiotowej sprawie. Powyższe wynikało wyłącznie z woli ubezpieczonego i nie może obecnie stanowić podstawy do przyznania mu obecnie świadczenia o charakterze „odszkodowawczym”, jakim niewątpliwie jest rekompensata. Ubezpieczony zrezygnował z pobierania świadczenia w postaci emerytury wcześniejszej, którą zawieszono z uwagi na fakt, iż kontynuował zatrudnienie. Jednak prawo to nabył, przez co nie ma możliwości skutecznie dochodzić rekompensaty, która przysługiwałaby mu wyłącznie wtedy, gdyby uprawnienia takiego uprzednio nie nabył.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie, jako bezzasadne.