Portal Orzeczeń

UZASADNIENIE

Decyzjami z dnia 5 maja 2011 roku Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził, iż M. O. (1) nie spełnia warunków do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników jako „domownik” w okresach od 4 kwietnia 1993 roku do 14 kwietnia 1994 roku oraz od dnia 14 kwietnia 1994 roku do 31 marca 1997 roku, na podstawie art. 7 ust. 1, art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 r., Nr 50 poz. 291 ze zm.).

W uzasadnieniu swej decyzji organ rentowy podniósł, iż w sprawie występuje zbyt długi upływ czasu pomiędzy powstaniem uprawnienia a zgłoszeniem wniosku o objęcie M. O. (1). ubezpieczeniem społecznym rolników oraz świadomość po stronie odwołujących się w zakresie dokonania takiego zgłoszenia znacznie wcześniej, z uwagi na wielokrotne zgłaszanie przez rodzinę O. poszczególnych jej członków do przedmiotowego ubezpieczenia.

W odwołaniach od powyższej decyzji T. O. oraz S. O. wnieśli o objecie ubezpieczeniem społecznym rolników M. O. (1) jako domownika podnosząc, iż urodziła się w przedmiotowym gospodarstwie rolnym, zamieszkiwała w nim oraz pracowała od dziecka.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy połączył oba odwołania do wspólnego rozpoznania oraz wezwał do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanej M. O. (1)

Zainteresowana przyłączyła się do stanowiska odwołujących i wniosła o zmianę decyzji.

Wyrokiem z 27 lutego 2012 r. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim oddalił odwołania.

Na skutek apelacji T. O. oraz S. O. Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 14 lutego 2013r. uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. Sąd Apelacyjny zlecił przeprowadzenie postępowania dowodowego w kierunku ustalenia, czy zainteresowana spełnia przesłanki domownika z art. 6 ust 2 lit. b i c ustawy rolniczej, a w szczególności jak duże było gospodarstwo, ile osób w nim wówczas pracowało, gdzie wówczas zamieszkiwała, jakie prace wykonywała, w jakich porach dnia i roku, czy i gdzie uczęszczała w tym okresie do szkoły, czy podjęła zatrudnienie poza gospodarstwem rolnym w tym okresie, czy była związana z właścicielem tego gospodarstwa stosunkiem pracy.

Pełnomocnik T. O. na rozprawie w dniu 7 maja 2013r. wniósł o ustalenie, że zainteresowana podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników z racji pracy w gospodarstwie rolnym swojego ojca, a następnie brata położonym w M. w okresie od 4 kwietnia 1993r. do dnia 31 stycznia 1997r.

S. O. i M. O. (1) przyłączyli się do stanowiska pełnomocnika T. O..

Pełnomocnik KRUS wniósł o oddalenie odwołania z powodu zbyt późnego zgłoszenia zainteresowanej do ubezpieczenia w stosunku do powstania takiego uprawnienia i nie opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne oraz z uwagi na nieudowodnienie, że pracowała ona w gospodarstwie rolnym jako domownik.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. O. (1)urodziła się w dniu (...). Zainteresowana jest córką T. O.oraz siostrą S. O.(okoliczność bezsporna).

M. O. (1) od urodzenia cały czas, również w okresie od dnia 4 kwietnia 1993 roku do 31 marca 1997 roku nieprzerwanie zamieszkiwała w gospodarstwie rolnym położonym w M..

(dowód: zeznania świadka M. W. – k. 139-140 akt, zeznania świadka Z. B. – k. 140-141 akt, zeznania T. O. – k. 142- 143 akt, zaświadczenie z dnia 9 maja 2013r. – k. 150 akt, zeznania świadka I. W. – protokół rozprawy z dnia 18 czerwca 2013r. od minuty 5.48 do minuty 15.00, zeznania S. O. - protokół rozprawy z dnia 18 czerwca 2013r. od minuty 15.36 do minuty 30.40, zeznania M. O. (1) - protokół rozprawy z dnia 18 czerwca 2013r. od minuty 30.42 do minuty 44.05, potwierdzenie zameldowania z dnia 25 lutego 2011r. – k. 39 akt KRUS )

Gospodarstwo położone w M. miało powierzchnię 6,68 ha, początkowo stanowiło własność jej ojca T. O., a od dnia 14 kwietnia 1994 roku na mocy umowy darowizny jej brata S. O.. T. O. ponadto był właścicielem gospodarstwa rolnego położonego we wsi L. S. o łącznej powierzchni 2,71 ha. Nieruchomość tą przekazała umową darowizny w dniu 19 lutego 2004r. swojej córce M. O. (1).

(dowód: akt notarialny – k. 5-7 odwrót akt KRUS, akt notarialny rep A nr (...)– k. 2-3 plik II akt KRUS)

W przedmiotowym gospodarstwie w latach 1994-1997 był jeden ciągnik, pług, kultywator, wiązałka. Był inwentarz żywy w postaci kilku krów, kilku jałówek, kilku macior, od 10 do 30 świń, 2 koni, kilku owiec, kur, kaczek, indykówi. Ziemia orna była obsadzana ziemniakami, burakami, siane było zboże.

W spornym okresie w przedmiotowym gospodarstwie wspólnie zamieszkiwali oprócz M. O. (1) jej rodzice T. i Z. małżonkowie O., rodzeństwo: B. O. (urodził się w (...)), S. O., M. O. (2) (urodził się w (...)), A. O. (urodził się w (...).), P. O. (urodził się w (...)) i babcia. Z tym, że B. O. w rodzinnym gospodarstwie przebywał jedynie w okresie świąt, ferii i wakacji oraz w niektóre weekendy. W tym czasie uczył się i mieszkał w Ł. (do czerwca 1993r. w technikum, a od października 1993r. do 1998r. studiował na Politechnice (...) w Ł. ). Rodzina prowadziła wspólne gospodarstwo domowe.

W gospodarstwie rolnym w okresie od dnia 4 kwietnia 1993 roku do 31 marca 1997 roku pracowali T. O., S. O. i M. O. (1). B. O. z uwagi na naukę w Ł. pomagał jedynie w pracy w gospodarstwie rolnym w okresie żniw. P. O. nie pracował w gospodarstwie, gdyż był wówczas kilkuletnim dzieckiem. M. O. (2) uczęszczał do szkoły podstawowej do 1994r. , a następnie szkoły średniej, nie pracował w gospodarstwie z uwagi na swój stan zdrowia (przeszedł operację usunięcia nerki w wieku 5 lat). A. O. do 1996r. uczęszczał do szkoły podstawowej, a następnie kontynuował naukę w szkole średniej. Z racji wieku ( 12-15 lat) jedynie pomagał przy pracach w gospodarstwie. Z. O. zajmowała się głównie prowadzeniem domu i opieką nad najmłodszym synem P..

M. O. (1)w okresie od dnia 1 września 1992r. do 15 czerwca 1996r. uczęszczała do Liceum Rolniczego w S., a następnie od 1 października 1996r. do końca grudnia 1996r. uczęszczała na studia w Wyższej Szkole (...)w P. w systemie zaocznym. M. O. (1)rozpoczęła pierwszą pracę zawodową dopiero z dniem 1 lutego 1997r.

S. jest oddalony od M. o ok. 12 km. M. O. (1) dojeżdżała do szkoły autobusem ok. 7 godziny rano, a wracała ze szkoły do domu po południu pomiędzy godziną 14 a 15, rzadko o 16.

M. O. (1) codziennie pracowała w rodzinnym gospodarstwie jak domownik. Za swoją pracę nie otrzymywała wynagrodzenia, nie była zatrudniona ani przez ojca ani przez brata. M. O. (1) zajmowała się cały czas dojeniem krów, karmieniem zwierząt, a w okresie wiosenno – jesiennym dodatkowo pieleniem warzyw, buraków, wyprowadzaniem krów na pastwisko i przyprowadzaniem ich do obory, pracowała przy żniwach, sianokosach i wykopkach. W okresie zimowym pracowała przy młóceniu zboża. Praca w gospodarstwie rolnym zajmowała jej, gdy uczęszczała do szkoły w S., codziennie od 4 do 5 godzin, a w okresie wakacji i ferii cały dzień od rana do wieczora. M. O. (1) uczyła się późnymi wieczorami.

Po skończeniu szkoły w S.w okresie od 16 czerwca 1996r. do 31 stycznia 1997r. M. O. (1)pracowała codziennie w gospodarstwie rolnym brata od rana do wieczora. Studia nie kolidowały jej z pracą w gospodarstwie, gdyż zajęcia odbywały się w P. T. co dwa tygodnie w soboty i niedziele.

(dowód: zeznania świadka M. W. – k. 139-140 akt, zeznania świadka Z. B. – k. 140-141 akt, zeznania T. O. – k. 142- 143 akt, zaświadczenie z dnia 9 maja 2013r. – k. 150 akt, zeznania świadka I. W. – protokół rozprawy z dnia 18 czerwca 2013r. od minuty 5.48 do minuty 15.00, zeznania S. O. - protokół rozprawy z dnia 18 czerwca 2013r. od minuty 15.36 do minuty 30.40, zeznania M. O. (1) - protokół rozprawy z dnia 18 czerwca 2013r. od minuty 30.42 do minuty 44.05, świadectwo dojrzałości – k.40 akt KRUS)

S. O. po objęciu gospodarstwa rolnego w dniu 29 czerwca 1994 roku zgłosił do ubezpieczenia społecznego rolników swojego ojca T. O. oraz matkę Z. O. poczynając od dnia 14 kwietnia 1994 roku. Nie zgłosił natomiast do ubezpieczenia M. O. (1). M. O. (1) została zgłoszona do ubezpieczenia społecznego rolników przez S. O. dopiero w dniu 7 marca 2011r. z datą wsteczną od dnia 4 kwietnia 1993 roku.

(dowód: zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego rolników – k. 4 oraz k. 30 akt KRUS)

W dniu 24 września 2004 roku S. O. przekazał gospodarstwo rolne połozone w M. o powierzchni 6,68 ha w drodze umowy darowizny M. O. (1).

(dowód: akt notarialny rep A nr (...) k. 405 plik II akt KRUS)

M. O. (1) cały czas prowadzi i mieszka w przekazanym jej gospodarstwie rolnym wraz z rodzicami oraz najmłodszym bratem P. O..

(dowód: zeznania M. O. (1) - protokół rozprawy z dnia 18 czerwca 2013r. od minuty 30.42 do minuty 44.05)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołania zasługują na uwzględnienie.

Organ rentowy odmówił objęcia M. O. (1) ubezpieczeniem społecznym rolników w okresie od 4 kwietnia 1993 roku do 14 kwietnia 1994 roku oraz od dnia 14 kwietnia 1994 roku do 31 marca 1997 roku argumentując, iż upłynął zbyt długi okres czasu pomiędzy powstaniem uprawnienia, a zgłoszeniem wniosku o objęcie M. O. (1). ubezpieczeniem społecznym rolników, świadomością po stronie odwołujących się w zakresie dokonania takiego zgłoszenia znacznie wcześniej oraz nie opłaceniem składek na ubezpieczenie społeczne i upływem terminu z uwagi na przedawnienie do żądania ich zapłaty.

Tymczasem okoliczność, że T. O. i S. O. nie zgłosili zainteresowanej do ubezpieczenia społecznego rolników od ukończenia przez nią 16 roku życia, czyli w okresie wskazanym w zaskarżonych decyzjach, nie ma żadnego znaczenia dla oceny zasadności żądania skarżących. Tak samo jak nie ma znaczenia upływ czasu pomiędzy powstaniem takich uprawnień a zgłoszeniem wniosku. Możliwość uwzględnienia okresu pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia nie zależy wreszcie od tego, czy rolnik u którego pracował domownik opłacał składkę na ubezpieczenie społeczne rolników.

O tym czy zainteresowana podlega ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy zgodnie z treścią art. 16 ust. 1 pkt. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz ubezpieczeniu wypadkowemu, macierzyńskiemu i chorobowemu na podstawie art. 7 ustęp 1 pkt 2 ustawy decyduje li tylko posiadanie statusu domownika rolnika, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny.

Domownikiem w rozumieniu art. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników jest osoba bliska rolnikowi, która: ukończyła 16 lat, pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie, stale pracuje tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.

Nie ulega wątpliwości, że zarówno T. O. jak i S. O. byli rolnikami w rozumieniu art. 6 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w spornych okresach czasu. Prowadzili bowiem osobiście i na własny rachunek działalność rolniczą ( w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej) w pozostającym w ich posiadaniu gospodarstwie rolnym położonym w M. o powierzchni 6,68 ha, w którym zamieszkiwali, a T. O. dodatkowo gospodarstwo rolne położone we wsi L. S. o łącznej powierzchni 2,71 ha. Rodzina O. posiadała zatem gospodarstwo o łącznej powierzchni 9,39 ha.

Przeprowadzone zaś postępowanie dowodowe w postaci zeznań świadków (sąsiadów stron) oraz stron wykazało, że M. O. (1) po ukończeniu 16 roku życia pracowała w spornych okresach czasu zarówno w gospodarstwie rolnym ojca, jak i brata w charakterze domownika rolnika w rozumieniu art. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. M. O. (1) bowiem cały czas na stałe zamieszkiwała w przedmiotowym gospodarstwie jako domownik, nie będąc przez nich zatrudniona na podstawie umowy o pracę. M. O. (1) w tym okresie nigdzie nie pracowała, a zatem nie podlegała innemu ubezpieczeniu społecznemu. Cała rodzina O., a zatem rodzice, ich 6 dzieci oraz babcia prowadzili jedno, wspólne gospodarstwo domowe.

Praca M. O. (1)miała wymierne znaczenie dla gospodarstwa, dlatego należy uznać że była ona stałą pracą w gospodarstwie. M. O. (1)wykonywała wszystkie niezwykle istotne prace w gospodarstwie, a mianowicie doiła krowy, karmiła inwentarz żywy (krowy, konie, świnie, kury, kaczki, indyki, owce), wyprowadzała i przyprowadzała krowy z pastwiska, wystawiała bańki z mlekiem, pieliła warzywa, pracowała przy sianokosach, żniwach i młocce. Gospodarstwo rolne miało przeszło 9 ha, a oprócz wnioskodawczyni stale pracował w nim jedynie jej ojciec i brat S.. Matka zainteresowanej zajmowała się bowiem głównie prowadzeniem domu, gotowaniem, sprzątaniem i opieką nad kilkuletnim najmłodszym bratem wnioskodawczyni oraz babcią. Natomiast najstarszy brat B.studiował i zamieszkiwał w Ł., a pozostała trójka rodzeństwa była jeszcze dziećmi.

Biorąc pod uwagę powierzchnię gospodarstwa (łącznie przeszło 9 ha), niewielkie jego zmechanizowanie oraz fakt hodowli świń w spornym okresie, a także trzymanie innego inwentarza (owce, kury, kaczki, indyki) oraz ilość osób zamieszkujących (8) i pracujących w gospodarstwie, należy stwierdzić, że wymagało ono dużego nakładu pracy ze strony członków rodziny. Wielkość gospodarstwa, sposób jego prowadzenia, rodzaj zasiewów sprawiały, iż zainteresowana musiała wykonywać stałe obowiązki, tak jak jej ojciec i brat. Nie można w tej sytuacji przyjąć, że jej praca miała jedynie charakter doraźny czy marginalny. Wręcz przeciwnie praca M. O. (1) w gospodarstwie rolnym była znacząca dla jego prawidłowego funkcjonowania. Bez jej stałej pomocy w pracach gospodarskich ojciec i brat zainteresowanej nie podołaliby działalności rolniczej. Tym bardziej, że większość prac w gospodarstwie z uwagi na słabe jego zmechanizowanie była wykonywana ręcznie, co wymagało dużych nakładów pracy. Samo przygotowanie karmy, a następnie nakarmienie inwentarza żywego mając na względzie jego ilość i różnorodność wymagało poświęcenia przynajmniej kilku godzin. Z zeznań świadków wynika, że w okresie nauki w szkole praca w gospodarstwie rolnym zajmowała zainteresowanej co najmniej 4-5 godzin dziennie, a po skończeniu szkoły zainteresowana, aż do podjęcia pracy zawodowej w dniu 1 lutego 1997r., pracowała w podobnym wymiarze czasu pracy jak jej ojciec i brat, czyli cały dzień.

Fakt uczęszczania przez M. O. (1)do liceum rolniczego w S.w okresie od 4 kwietnia 1993 roku do 15 czerwca 1996r. nie przeciwstawia się stałemu charakterowi jej pracy w rodzinnym gospodarstwie rolnym Charakter pracy domownika w gospodarstwie rolnym w rozumieniu ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, nie może być utożsamiany z charakterem pracy rolnika w takim gospodarstwie. Domownik nie prowadzi zawodowej działalności rolniczej na własny rachunek, lecz wyłącznie pomaga rolnikowi w prowadzeniu takiej działalności, zatem nie musi on pracować w takim samym wymiarze godzinowym, jak rolnik, i może pozwolić sobie na jednoczesne kształcenie się. Na takie rozumienie charakteru pracy domownika wskazuje już sam fakt rozróżnienia przez ustawodawcę w art. 6 pkt 1 i 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników definicji rolnika i domownika. Gdyby zamiarem ustawodawcy było jednakowe traktowanie nakładu pracy domownika i rolnika oraz ich wkładu w rozwój gospodarstwa rolnego, to z pewnością nie wprowadzałby takiego rozróżnienia. Nie można zatem przyjmować, że skoro osoba, mająca status domownika, realnie pomagając rolnikowi w prowadzeniu gospodarstwa rolnego, jednocześnie pobiera naukę w szkole, to jej praca w tym gospodarstwie nie ma z tego powodu charakteru stałego.

W wyroku z dnia 29 lipca 2011 r. sygn. akt I OSK 321/11 Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, iż obecnie w orzecznictwie bardziej liberalnie podchodzi się do przesłanki "stałej pracy" i przyjmuje się, że nie należy utożsamiać jej z koniecznością nieustannego, przez cały czas, wykonywania prac w gospodarstwie rolnym. Wyjaśnienia pojęcia "wykonywania pracy w charakterze stałym w gospodarstwie rolnym" wielokrotnie podejmował się Sąd Najwyższy. W wyroku z 4 października 2006 r., sygn. akt II UK 42/2006 (publ. OSNP rok 2007, Nr 19-20, poz. 292) Sąd ten wskazał na potrzebę odstąpienia od rozumienia "stałości pracy w gospodarstwie rolnym" jako nieustannego, przez cały czas, ciągłego, wykonywania prac w gospodarstwie. Podkreślił, iż mając na względzie cel i funkcje omawianej ustawy, ustanowienie obowiązku ubezpieczenia społecznego domownika dotyczy osób niebędących posiadaczami gospodarstwa rolnego, a powiązanych z gospodarstwem rolnym tylko szczególnym stosunkiem, cechującym domownika. Nieodzowne jest zatem sięgnięcie do specjalnego znaczenia jego roli w społeczno-gospodarczych stosunkach wiejskich, której specyfikę uwypukla porównanie określenia domownika w art. 6 pkt 2 i definicji rolnika sformułowanej w art. 6 pkt 1 ustawy. Zestawienie tych przepisów pokazuje, że istota działań domownika, który nie prowadzi zawodowej działalności rolniczej na własny rachunek, sprowadza się do pomocy rolnikowi w prowadzeniu gospodarstwa, czyli do wykonywania prac wskazanych mu przez prowadzącego gospodarstwo, leżących w zakresie jego decyzji gospodarczych. Mając to na względzie, należy zaaprobować stanowisko, że wystarczające dla uznania pracy domownika w gospodarstwie rolnym za stałą jest wykonywanie w jej przebiegu wszystkich zabiegów agrotechnicznych związanych z prowadzoną produkcją w rozmiarze dyktowanym potrzebami i terminami tych prac oraz używaniem ułatwiającego te prace sprzętu (tak por . wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 marca 2012r. w sprawie II SA/Wa 2574/11, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 1998 r., sygn. akt II UKN 3/98).

Przekładając te rozważania na realia niniejszej sprawy należy uznać, że wykonywana przez M. O. (1) jako domownika praca w gospodarstwie rolnym jej ojca, a następnie brata, była dla nich realną pomocą i była wykonywana w takim rozmiarze, że zapewniała prawidłowe funkcjonowanie tegoż gospodarstwa, zgodnie z jego strukturą, także w okresie uczęszczania do szkoły w S., a zatem była pracą stałą.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ &2 k.p.c. zmienił zaskarżone decyzje i ustalił, że M. O. (1) podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników jako domownik od ukończenia 16 roku życia, czyli w okresie od dnia 4 kwietnia 1993r. do dnia 31 stycznia 1997r.

Ponieważ zainteresowana od dnia 1 lutego 1997r. podjęła pracę zawodową jako nauczyciel i z tego tytułu podlegała ubezpieczeniom społecznym, co wyklucza objęcie ją ubezpieczeniem społecznym rolników w okresie od 1 lutego 1997r. do 31 marca 1997r., w tym zakresie Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ &1 k.p.c. oddalił odwołanie.