Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 maja 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Magdalena Marczyńska

Protokolant st. sekr. sądowy Alicja Jesion

po rozpoznaniu w dniu 26 kwietnia 2017 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku W. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość emerytury górniczej

na skutek odwołania W. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 12 grudnia 2016 r. sygn. (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt V U 367/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 grudnia 2016 roku, znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. przyznał W. P. prawo do emerytury od dnia 23 października 2016 roku, to jest od dnia osiągnięcia wieku wymaganego przez ustawodawcę. Do stażu pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym ZUS nie zaliczył okresów: od dnia 6 grudnia 1985 roku do dnia 5 maja 1986 roku, od dnia 17 maja 1988 roku do dnia 31 maja 1997 roku oraz od dnia 1 stycznia 1999 roku do dnia 16 listopada 2006 roku, ponieważ stanowisko górnika odwadniacza nie figuruje w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 1994 roku. Ponadto organ rentowy podał, że nie zaliczył do pracy górniczej i do pracy górniczej wykonywanej w wymiarze półtorakrotnym okresu od dnia 1 czerwca 1997 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku, ponieważ stanowisko robotnika do prac ciężkich nie widnieje w załączniku nr 2 i 3 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 roku, jak również okresu od dnia 17 listopada 2006 roku do nadal z tego względu, że wnioskodawca będąc zatrudnionym na stanowisku górnika kopalni odkrywkowej faktycznie wykonuje czynności górnika odwadniacza.

W odwołaniu z dnia 17 stycznia 2017 roku W. P. wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przeliczenie kwestionowanych przez organ rentowy okresów z zastosowaniem przelicznika 1,8. W uzasadnieniu wnioskodawca wskazał, że w całym okresie zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę bezpośrednio w przodku. Podał, że do zakresu jego obowiązków należały czynności związane z wymianą i obsługą pomp w wyrobisku, naprawą i konserwacją obiektów odwodnienia w wyrobisku oraz budową i przebudową rurociągów odprowadzających wody kopalniane w wyrobisku.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego w sprawach sygn. akt I UK 328/10 i sygn. akt I UK 70/11 ZUS podniósł, że prace związane z odwadnianiem złoża nie są „pracami przodkowymi”, ponieważ nie są wykonywane bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji, transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących, transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny w sprawie:

W. P., urodzony w dniu (...), wystąpił w dniu 4 października 2016 roku z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury. Do wniosku załączył:

- informację dotyczącą okresów składkowych i nieskładkowych,

- świadectwo wykonywania pracy górniczej z dnia 26 września 2016 roku, z którego wynika, że jest zatrudniony w (...) z siedzibą w R. od dnia 6 grudnia 1985 roku do chwili obecnej i w okresach od dnia 6 grudnia 1985 roku do dnia 5 maja 1986 roku oraz od dnia 17 maja 1988 roku do nadal stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonuje pracę górniczą na stanowisku górnika kopalni odkrywkowej wymienionym w Dziale III, poz. 1 załącznika nr 3 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 roku,

- protokół z posiedzenia Komisji weryfikacyjnej z dnia 2 kwietnia 2009 roku, z którego wynika, że w okresach od dnia 6 grudnia 1985 roku do dnia 5 maja 1986 roku, od dnia 17 maja 1988 roku do dnia 31 maja 1997 roku i od dnia 1 stycznia 1999 roku do dnia 16 listopada 2006 roku wnioskodawca był zatrudniony jako górnik odwadniacz złoża w oddziale (...), w okresie od dnia 6 maja 1986 roku do dnia 16 maja 1988 roku odbywał zasadniczą służbę wojskową, od dnia 1 czerwca 1997 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku świadczył obowiązki robotnika do prac ciężkich w oddziale (...), natomiast w okresie od dnia 17 listopada 2006 roku do dnia 14 stycznia 2007 roku górnika kopalni odkrywkowej również w oddziale (...); Komisja po przesłuchaniu świadków S. S. i R. S., którzy stwierdzili, że W. P. w okresie od dnia 6 grudnia 1985 roku do dnia 5 maja 1986 roku oraz od dnia 17 maja 1988 roku do dnia 14 stycznia 2007 roku i do nadal pracuje stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce bezpośrednio w przodku wykonując pracę górniczą górnika kopalni odkrywkowej określiła, że wnioskodawca w okresie od dnia 6 grudnia 1985 roku do dnia 5 maja 1986 roku stale przez 87 dniówek oraz od dnia 17 maja 1988 roku do dnia 14 stycznia 2007 roku stale przez (...) dniówek pracował jako górnik kopalni odkrywkowej, to jest na stanowisku wymienionym w dziale III pkt 1 załącznika nr 3 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 roku,

- załącznik do karty ewidencyjnej pracownika do ewidencjonowania przepracowanych okresów pracy górniczej zaliczanych w wymiarze półtorakrotnym,

- zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu,

- zaświadczenie o okresach nieskładkowych.

(dowód: wniosek o emeryturę, k. 2-3, informacja dotycząca okresów składkowych i nieskładkowych, k. 6-7, świadectwo wykonywania pracy górniczej z dnia 26 września 2016 roku, k. 8, protokół z posiedzenia Komisji weryfikacyjnej z dnia 2 kwietnia 2009 roku, k. 9 – 10, załącznik do karty ewidencyjnej pracownika, k. 11, zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, k. 12 – 13, zaświadczenie o okresach nieskładkowych, k. 14 akt emerytalnych)

W piśmie z dnia 2 listopada 2016 roku organ rentowy zawiadomił wnioskodawcę, że termin rozpatrzenia uprawnień do emerytury górniczej ulega przesunięciu z powodu niekompletnej dokumentacji. Jednocześnie ZUS wezwał wnioskodawcę do doręczenia w terminie 21 dni zaświadczenia z zakładu pracy stwierdzającego, czy w okresie od dnia 6 grudnia 1985 roku do dnia 5 maja 1986 roku i od dnia 17 maja 1988 roku do nadal faktycznie był zatrudniony na stanowisku górnika kopalni odkrywkowej, jak wynika ze świadectwa wykonywania pracy górniczej, skoro w protokole z posiedzenia komisji weryfikacyjnej podano, że w okresach od 6 grudnia 1985 roku do dnia 5 maja 1986 roku, od dnia 17 maja 1988 roku do dnia 31 maja 1997 roku, od dnia 1 stycznia 1999 roku do dnia 16 listopada 2006 roku pracował jako górnik odwadniacz złoża, a w okresie od 1 czerwca 1997 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku zajmował stanowisko robotnika do prac ciężkich.

Organ rentowy podał, że jego zdaniem stanowisko górnika odwadniacza złoża nie jest pracą górniczą wykonywaną w wymiarze półtorakrotnym, ponieważ nie figuruje w załączniku nr 3 do rozporządzenia z dnia 23 grudnia 1994 roku, a stanowisko robotnika do prac ciężkich nie jest pracą górniczą ani pracą górniczą wykonywaną w wymiarze półtorakrotnym, ponieważ nie figuruje w załączniku nr 2 i 3 do ww. rozporządzenia.

ZUS zwrócił się także o udzielenie informacji, czy będąc zatrudnionym w okresie od dnia 17 listopada 2006 roku do dnia 14 stycznia 2007 roku na stanowisku górnika kopalni odkrywkowej wnioskodawca wykonywał te same obowiązki jak wtedy, gdy był zatrudniony na stanowisku górnika odwadniacza złóż

(dowód: pismo organu rentowego z dnia 2 listopada 2016 roku, k. 17 akt emerytalnych)

W odpowiedzi na pismo organu rentowego z dnia 2 listopada 2016 roku, pracodawca W. P. podtrzymał stanowisko przedstawione w wystawionym świadectwie wykonywania pracy górniczej. Nadto pracodawca wnioskodawcy załączył charakterystyki stanowisk pracy, z których wynika, że roszczący był zatrudniony w oddziale (...) (...) na stanowiskach:

- od dnia 6 grudnia 1985 roku do dnia 5 maja 1986 roku, od dnia 17 maja 1988 roku do dnia 31 maja 1997 roku oraz od dnia 1 stycznia 1999 roku do dnia 16 listopada 2006 roku – górnik odwadniacz złoża,

- od dnia 1 czerwca 1997 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku – robotnik do prac ciężkich,

- od dnia 17 listopada 2006 roku do dnia 14 stycznia 2007 roku – górnik kopalni odkrywkowej, wykonując prace o podobnym charakterze jak wcześniej, czyli przed rokiem 2006.

Pracodawca podał, że wnioskodawca w zakresie swoich obowiązków wykonywał następujące czynności:

- wymiana i obsługa pomp w pompowniach i stanowiskach pompowych w wyrobisku,

- transport rur i agregatów pompowych, prace załadunkowe i wyładunkowe,

- czyszczenie, konserwacja i naprawa obiektów (...) w wyrobisku, w tym: rowów ziemnych i betonowych, piaskowników, rząpi i innych, budowa, przebudowa, naprawa, likwidacja instalacji pompowych w wyrobisku, między innymi armatury, rurociągów odprowadzających wody kopalniane.

Powyższe prace wykonywane były na tym samym oddziale, przy udziale sprzętu technologicznego, takiego jak ciągnik, (...), dźwig oraz narzędzi pomocniczych w postaci zgrzewarek i wciągarek.

(dowód: charakterystyki stanowisk pracy, k. 19-21 akt emerytalnych)

Zaskarżoną decyzją z dnia 12 grudnia 2006 roku organ rentowy przyznał wnioskodawcy emeryturę od dnia 23 października 2006 roku, to jest od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury ZUS wybrał wynagrodzenie, które stanowiło podstawę wymiaru składek z 10 lat kalendarzowych, to jest od stycznia 2006 roku do grudnia 2015 roku. Podstawa wymiaru obliczona została przez pomnożenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru – 214,19% przez 3 408,62 zł, to jest kwotę bazową i wyniosła 7 300,92 zł. Do ustalenia wysokości emerytury Zakład uwzględnił 34 lata i 9 miesięcy okresów składkowych oraz 3 miesiące okresów nieskładkowych. Okres pracy górniczej obliczono według przelicznika: 323 miesiące x 1,2 = 387,6 miesięcy. Wysokość świadczenia wyniosła 4 640,10 zł brutto.

(dowód: decyzja o przyznaniu emerytury z dnia 12 grudnia 2016 roku, k. 31 akt emerytalnych)

W okresie od dnia 6 grudnia 1985 roku do dnia 31 grudnia 2012 roku wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w oddziale odwadniania powierzchniowego na poziomach roboczych (...). W angażach przypisywano mu następujące stanowiska:

- od dnia 6 grudnia 1985 roku do dnia 5 maja 1986 roku, od dnia 17 maja 1988 roku do dnia 31 maja 1997 roku – górnik odwadniacz złoża,

- od dnia 1 czerwca 1997 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku – robotnik do prac ciężkich,

- od dnia 1 stycznia 1999 roku do dnia 16 listopada 2006 roku – ponownie górnik odwadniacz złoża,

- od dnia 17 listopada 2006 roku do dnia 31 grudnia 2012 roku – górnik kopalni odkrywkowej.

Z dniem 15 stycznia 2007 roku pracodawca ubezpieczonego zgłosił, że wnioskodawca zmienił wykonywanie pracy górniczej na stanowisku górnika kopalni odkrywkowej, wymienionym w załączniku nr 3 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 roku.

Z dniem 1 stycznia 2013 roku pracodawca wnioskodawcy powierzył mu stanowisko górnika kopalni odkrywkowej w oddziale (...). Stanowisko to wnioskodawca zajmuje do chwili obecnej.

(dowód: karta obiegowa zmiany, k. 4, umowa o pracę z dnia 6 grudnia 1985 roku, k. 5, angaż z dnia 1 grudnia 1985 roku, k. 6, karta obiegowa zmiany, k .13, umowa o pracę po wojsku, k. 14, angaże od dnia 12 lipca 1988 roku do dnia 10 stycznia 1990 roku, k. 15 -17, angaże od dnia 25 maja 1992 roku do dnia 22 listopada 1995 roku, k. 19 – 24, karta obiegowa zmiany z dnia 28 maja 1997 roku, k. bez nr, angaż z dnia 4 czerwca 1997 roku, k. 27, karta obiegowa zmiany, k. 29a, angaże od dnia 24 maja 1999 roku do dnia 14 stycznia 2000 roku, k. 31 – 33, angaż z dnia 13 listopada 2001 roku, k. 35, angaż z dnia 13 kwietnia 2006 roku, k. 44, wniosek o zmianę nazwy stanowiska pracy, k . 49, angaż z dnia 29 grudnia 2006 roku, k. 51, zgłoszenie zmiany wykonywania pracy górniczej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, k. 52, angaż z dnia 31 maja 2007 roku, k. 54, angaż z dnia 10 września 2007 roku, k. 56, angaże od dnia 14 marca 2008 roku do dnia 5 września 2008 roku, k. 60-61, angaż z dnia 4 sierpnia 2009 roku, k. 66, angaż z dnia 28 lipca 2010 roku, k. 70, angaż z dnia 10 sierpnia 2011 roku, k. 76, angaż z dnia 5 lipca 2012 roku, k. 80, angaż z dnia 31 grudnia 2012 roku, k. 84, angaż z dnia 2 sierpnia 2013 roku, k. 88, angaż z dnia 1 sierpnia 2014 roku, k. 92 akt osobowych wnioskodawcy)

W okresie od dnia 6 maja 1986 roku do dnia 22 kwietnia 1988 roku wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową. Natomiast w okresie od dnia 23 kwietnia 1988 roku do dnia 16 maja 1988 roku korzystał z urlopu bezpłatnego

(dowód: wyciąg z książeczki wojskowej, k. 25, zaświadczenie pracy z dnia 20 lutego 2003 roku, k. 26 akt emerytalnych, zawiadomienie o rozwiązaniu stosunku pracy, k. 7 akt osobowych wnioskodawcy)

W dniu 19 września 1997 roku wnioskodawca odbył przygotowanie zawodowe w zakresie podwyższenia kwalifikacji w specjalności obsługa pomp (...). Z kolei w dniu 10 grudnia 2008 roku uzyskał uprawnienia do łączenia rur (...) metodą spawania ekstruzyjnego i zgrzewania doczołowego.

(dowód: zaświadczenie o przygotowaniu zawodowym z dnia 28 września 1997 roku, k. 28, certyfikat z dnia 10 grudnia 2008 roku, k. 64 akt osobowych wnioskodawcy)

W okresie od dnia 6 grudnia 1985 roku do dnia 31 grudnia 2012 roku wnioskodawca wchodził w skład oddziału (...) dokonującego (...) na poziomach roboczych. Celem pracy oddziału było przygotowanie terenu pod wydobycie urobku. Pracowano w bezpośrednim sąsiedztwie koparek wielonaczyniowych, zwałowarek i taśmociągów przesuwnych.

Z wyłączeniem okresu zatrudnienia na stanowisku robotnika do prac ciężkich, to jest okresu od dnia 1 czerwca 1997 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku, wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał te same czynności w postaci: budowania i obsługiwania: przepompowni, rurociągów odprowadzających wodę oraz kolektorów stalowych, montowania pomp powierzchniowych, czyszczenia rowów ziemnych i betonowych, rząpi, a także osadników. W zakres obowiązków wnioskodawcy wchodziło też obcinanie studni, które służyły do osuszania terenu. Wykonywał również rowy odwadniające przy skarpach i świadczył czynności załadunkowe, na przykład ładował rury na przyczepę.

Niektóre prace wymagały zaangażowania sprzętu technologicznego w postaci ciągników, dźwigów, zwężarek, czy wciągarek. Wraz ze zautomatyzowaniem czynności odwadniających, pracownicy (...) włączali pompy powierzchniowe, a w razie takiej konieczności wymieniali je i remontowali. Pomagali im operatorzy koparek i ciągników.

Ubezpieczony pracował na obszarze całego układu (...), to jest w odległości nawet kilometra od miejsca wydobywania urobku. W razie potrzeby pracowników przewożono osinobusami lub ciągnikiem z przyczepą. Wnioskodawca wykonywał wyżej wymienione obowiązki w pełnym wymiarze czasu pracy, w systemie czterobrygadowym. Od dnia 1 stycznia 2013 roku wnioskodawca wchodzi w skład oddziału (...) i wykonuje te same czynności, które uległy dalszemu zautomatyzowaniu.

(dowód: zeznania świadka R. R., nagranie od minuty 5:32 do minuty 25:37, zeznania świadka T. Ś., nagranie od minuty 25:37 do minuty 36:09, częściowo zeznania wnioskodawcy, nagranie od minuty 36:51 do minuty 45:01, protokół z rozprawy z dnia 26 kwietnia 2017 roku, k. 12-13v akt sprawy)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie organ rentowy nie zaliczył wnioskodawcy do pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym okresów zatrudnienia od dnia 6 grudnia 1985 roku do dnia 5 maja 1986 roku oraz od dnia 17 maja 1988 roku do nadal. Podkreślenia wymaga, że okres od dnia od dnia 1 czerwca 1997 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku, to jest okres zajmowania przez wnioskodawcę stanowiska robotnika do prac ciężkich nie został przez ZUS w ogóle zaliczony do stażu pracy górniczej. Pozostałe natomiast okresy, w których to wnioskodawca zajmował stanowisko górnika odwadniacza złóż, a następnie górnika kopalni odkrywkowej ZUS zaliczył z zastosowaniem przelicznika 1,2. Z powyższym nie zgodził się wnioskodawca i w skonstruowanym odwołaniu od zaskarżonej decyzji wniósł o zaliczenie ww. okresów do stażu pracy w wymiarze półtorakrotnym z przelicznikiem 1,8, twierdząc, że wykonywane przez niego prace wymienione zostały w Dziale III poz. 1 załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.

Stosownie do treści art. 51 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur, o których mowa w art. 50 a lub 50 e, stosuje się następujące przeliczniki:

1)1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

2) 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50 d;

3) 1,4 za każdy rok pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, o której mowa w art. 50 c ust. 1 pkt 1-3 i 5-9, wykonywanej częściowo na powierzchni i częściowo pod ziemią;

4) 1,2 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50 c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego.

Z punktu widzenia żądania wnioskodawcy należało zatem ocenić, czy ubezpieczony wykonywał w okresach spornych pracę wymienioną w art. 50 d ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ewentualnie w art. 50 c ust. 1 pkt 4 ww. ustawy co do okresu zajmowania stanowiska robotnika budowlanego, to jest od dnia 1 czerwca 1997 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku. Przepis art. 50 d ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS stanowi, że przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom zatrudnionym pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym następujące okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego:

1) w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych;

2) w drużynach ratowniczych.

W myśl zaś art. 50 c ust. 1 pkt 4 powołanej ustawy za pracę górniczą uważa się zatrudnienie na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw gospodarki złożami kopalin.

Należy zauważyć, że wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie zaliczane jest do pracy górniczej oraz wykonywanej w przodkach uwzględnianej w rozmiarze półtorakrotnym, powinno ustalić rozporządzenie wydane na podstawie delegacji ustawowej z art. 50 d ust. 3. Ponieważ rozporządzenie takie nie zostało wydane, obowiązuje nadal (z mocy art. 194 wskazanej ustawy) wykaz stanowisk zawarty w załączniku nr 2 i 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995 r. Nr 2, poz. 8), wydanego na podstawie upoważnienia zawartego w art. 5 ust. 5 i art. 6 ust. 3 nieobowiązującej ustawy z dnia 1 lutego 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (tekst jedn.: Dz. U. z 1995 r., Nr 30, poz. 154). Wykaz ten obowiązuje jednak jedynie w takim zakresie, w jakim jego przepisy nie są sprzeczne z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Rozporządzenie wykonawcze nie może bowiem przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień niż uczynił to ustawodawca. Tym samym, przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowić muszą zawsze punkt wyjścia do oceny zasadności roszczeń emerytalnych wnioskodawcy. Wnioskodawcy, który nie tylko uzyskał prawo do emerytury z ukończeniem 50 lat, a więc w wieku zasadniczo niższym od powszechnego, ale dodatkowo żądającego, by okresy sporne zaliczyć do wymiaru półtorakrotnego z przelicznikiem 1,8.

Należy w tym miejscu z całą mocą podkreślić, iż zgodnie z art. 50d ust. 1 pkt 1 ww. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej półtorakrotnemu przeliczeniu podlegają tylko okresy pracy górniczej wykonywanej "w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych".

Z ww. przepisów wynika, że nie każda praca górnicza, nawet wykonywana w obrębie przodków eksploatacyjnych na stanowiskach określonych w ww. rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, może być kwalifikowana jako zaliczana w wymiarze półtorakrotnym. W judykaturze podkreśla się bowiem konieczność odróżnienia „zwykłej” pracy górniczej górnika kopalni węgla brunatnego wykonywanej na stanowiskach określonych w załączniku nr 2 do ww. Rozporządzenia od kwalifikowanej pracy górniczej wykonywanej na stanowiskach wymienionych w załączniku nr 3 do ww. Rozporządzenia. Rodzaj zaś prac podlegających zaliczeniu w wymiarze półtorakrotnym zasadniczo został scharakteryzowany w przepisie art. 50d ust. 1. pkt 1 ustawy emerytalnej. Z treści załącznika nr 3 do ww. rozporządzenia z dnia 23 grudnia 1994 roku wynika bowiem, iż w wymiarze półtorakrotnym mogą być uznane tylko czynności wykonywane przez górnika, które zostały wskazane w tym załączniku i na wskazanych tam stanowiskach oraz jednocześnie tylko takie, które spełniają warunki przepisu art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy, tj. bezpośrednio są związane z robotami prowadzonymi w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz inne prace przodkowe, a zatem takie, które należy wiązać z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin. Chodzi wyłącznie o czynności stanowiące element ciągu technologicznego bezpośrednio związany z procesem wydobycia węgla. Wykaz stanowisk pracy, określony pomocniczo w załączniku nr 3 do rozporządzenia odnosi się zatem wyłącznie do wykonywanych zdań górnika, jeżeli spełniają one kryterium miejsca wykonywania pracy i jej charakteru określonego w przepisie art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy. Wykładnia przepisów załącznika nr 3 do ww. rozporządzenia dokonywana w oderwaniu od unormowania ustawowego prowadziłaby do sytuacji, w której każdą pracę górnika kopalni odkrywkowej wykonywaną na terenie wyrobiska należałoby uwzględniać w takim korzystnym wymiarze. Tymczasem przeczy temu jednoznacznie treść ww. przepisów. A contrario – jako prace wymienione w załączniku nr 3 do rozporządzenia mogą być uznane tylko takie czynności wykonywane przez górnika, które bezpośrednio związane są z robotami prowadzonymi w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach. Z kolei użyte pojęcie inne prace przodkowe należy wiązać z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2010 roku, I UK 236/09; z dnia 22 kwietnia 2011 roku, I UK 360/10; z dnia 16 czerwca 2011 roku, IUK 381/10; 4 kwietnia 2012 roku, I UK 440/11; z dnia 28 kwietnia 2010 roku, I UK 339/09; opubl LEX; z dnia 18 marca 2015 roku, I UK 280/14, Legalis i wskazane w nim orzecznictwo).

Dla oceny, czy ubezpieczony pracował na stanowisku uprawniającym do przeliczenia spornych okresów pracy w wymiarze półtorakrotnym, istotne znaczenie miał przede wszystkim rodzaj powierzonej mu pracy (rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych), tj. rodzaj wykonywanych czynności związanych z obsługą konkretnych wskazanych w przepisach urządzeń i maszyn oraz miejsce ich wykonywania.

W pierwszej kolejności należy podnieść, iż kluczową kwestią jest pojęcie przodka. Przepisy nie definiują pojęcia przodka i prac przodkowych. Przyjęcie ogólnej tezy, że przodkiem w kopalni węgla brunatnego jest każde miejsce prowadzenia robót górniczych związanych z odwadnianiem, udostępnianiem i eksploatacją złoża kopaliny, jej transportem i transportem nadkładu, a nadto zwałowaniem nadkładu, a następnie rekultywacją wyrobisk i zwałowisk, (związane z pracą koparek, spycharek, ładowarek, zwałowarek) nie odpowiada pojęciu "pracy przodkowej", wynikającej z wykładni przepisów art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. (tak por. wyrok SA w Katowicach z dnia 16 kwietnia 2014 roku, IIIAUa 1121/13, LEX). W orzecznictwie Sądu Najwyższego kwestionuje się również zasadność rozszerzania samego pojęcia przodka wydobywczego, zauważając, że nie do zaakceptowania jest zapatrywanie, żeby miejsce przodka rozciągać na całą linię taśmociągów transportujących urobek, gdyż pojęcie przodka straciłoby swe znaczenie i tym sposobem nie można zaakceptować definicji "przodka", która wynika z opinii naukowo-technicznej i obejmuje wszystkie czynności związane z transportem kopaliny, realizowane w ramach ruchu zakładu górniczego (wyr. SN z 5 maja 2011 roku, I UK 395/10, Legalis).

Z powyższego wynika, iż pojęcie przodka musi być wykładane przez Sąd w sposób ścisły i ograniczać się wyłącznie do miejsca pracy koparek wielonaczyniowych, albo jej bezpośredniego sąsiedztwa, w którym wydobywa się urobek. Praca przodowa polega zaś na urabianiu i ładowaniu urobku lub nakładu, albo jest bezpośrednio związana z procesem urabiania urobku.

Jednocześnie w związku z ustawowym określeniem pojęcia pracy w przodkach należy stwierdzić, że dla zaliczenia pracy do stażu w wymiarze półtorakrotnym nie chodzi o jakąkolwiek pracę w przodku przy maszynach ładujących i transportujących, a wyłącznie o pracę, która polega na montażu, likwidacji i transporcie obudów maszyn ładujących i transportujących w przodkach. Pod określeniem "inne prace przodkowe" należy zaś rozumieć inne prace górnicze w przodku, jednakże rodzajowo nie mniej obciążające niż wymienione w powołanym przepisie ustawy art. 50d ust. 1 pkt 1. Stąd różnego rodzaju inne prace górnicze związane z eksploatacją, konserwacją i remontami urządzeń będących częścią składową układu technologicznego: koparka, taśmociąg, zwałowarka węgla nie mieszczą się w definicji pracy w przodkach z art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy. ( tak por. SA w Katowicach w wyroku z dnia 22 listopada 2012 roku, IIIAUa 437/12, LEX; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2015 roku, I UK 280/14, Legalis i wskazane w nim orzecznictwo). Co szczególnie istotne, w wyroku z dnia 18 marca 2015 roku w sprawie I UK 280/14 Sąd Najwyższy wskazał, że nie zalicza się do pracy górniczej w rozumieniu ww. przepisu - jako niemających bezpośredniego związku z urabianiem kopalin, ładowaniem urobku, montażem, likwidacją i transportem obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych - prac wykonywanych wyłącznie we wkopie, polegających np. na likwidacji kolektorów odprowadzających wodę na poziomach roboczych koparek wielonaczyniowych, wymianie agregatów pompowych w studniach głębinowych zlokalizowanych na poziomach roboczych koparek i dokonywaniu pomiarów metanu w studniach głębinowych, przygotowywaniu terenu pod wydobycie węgla, umacnianiu skarpy oraz odwadnianiu terenu czy odwadnianiu złoża.

Z powyższych rozważań wynika zatem, iż przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom w kopalni węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym czas pracy górniczej w przodku tylko wówczas, gdy spełnia łącznie wszystkie wskazane w powołanych przepisach przesłanki: co do miejsca wykonywania, co do rodzaju czynności, co do obsługi wskazanych w tym przepisie maszyn i urządzeń.

W pierwszej kolejności Sąd ustalił okoliczności towarzyszące wykonywaniu przez wnioskodawcę pracy na stanowiskach: górnika odwadniacza złóż i górnika kopalni odkrywkowej z wyłączeniem okresu zajmowania stanowiska robotnika do prac ciężkich. Z ustaleń dokonanych w niniejszej sprawie przez Sąd, w oparciu o zeznania wnioskodawcy i świadków, oraz na postawie dokumentów z akt osobowych i akt emerytalnych wynika, iż ubezpieczony w okresie od dnia 6 grudnia 1985 roku do dnia 31 grudnia 2012 roku, z wyłączeniem okresu odbywania służby wojskowej, pracował w oddziale (...), natomiast w okresie od dnia 1 stycznia 2013 roku do chwili obecnej w oddziale (...).

Prace wykonywane przez wnioskodawcę na oddziale (...) nie mieszczą się w pojęciu prac wskazanych pod poz. 1 działu III załącznika nr 3 w związku z art. 50d ust.1 pkt 1 ustawy. Ubezpieczony nie wykazał bowiem w toku postępowania, aby brygada, do której należał była brygadą stykową i aby wykonywał pracę w przodku bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych.

Zgromadzony materiał dowodowy nie daje podstaw do uznania, że czynności wykonywane przez ubezpieczonego były świadczone wyłącznie w przodku. Zarówno z dokumentacji pracowniczej, jak i zeznań świadków wynika bowiem, że wnioskodawca wykonywał swoją pracę na terenie całej odkrywki. Z zeznań świadków w przedmiotowej sprawie, będących bliskimi współpracownikami skarżącego jasno wynikało, że wnioskodawca nie wykonywał swych obowiązków jedynie w ograniczonym obszarze przodka. Wszak R. R. podnosił, że ubezpieczony wykonywał czynności odwadniające na terenie całej odkrywki, natomiast T. Ś. wyraźnie wskazał, że prace były wykonywane nawet w odległości jednego kilometra od miejsca pracy koparki.

Analiza całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego, w postaci zeznań świadków oraz zalegających w aktach osobowych wnioskodawcy i aktach emerytalnych dokumentów wygenerowanych przez pracodawcę ubezpieczonego, dała Sądowi asumpt do uznania, że brygada, w skład której wchodził skarżący realizowała swe zadania jeszcze przed rozpoczęciem procesu wydobycia urobku. Dodać należy, że o ile samo odwodnienie odbywało się także pod kołami koparek wielonaczyniowych na różnych poziomach, o tyle wymiana i obsługa pomp w pompowniach, przebudowa instalacji pompowych, nadzorowanie i ucinanie kolumn studni i piezometrów oraz budowa i zgrzewanie rurociągów nie odbywało się na terenie przodka. Wszak specyfika pracy w kopalni węgla brunatnego wymaga dokonywania odwodnień na terenie całego wyrobiska i nie można uznać, że skarżący świadczył swe czynności wyłącznie w ograniczonym obszarze przodka górniczego, a więc miejsca wydobycia urobku. Nie ma wątpliwości, że studnie odwodnieniowe, w których znajdowały się pompy, rozmieszczone były na terenie całej odkrywki. Woda musiała być cały czas wypompowywana z terenu kopalni. Powyższe potwierdziły zeznania świadków w przedmiotowej sprawie, którzy wykonywali te same obowiązki, co wnioskodawca. Okolicznością niesporną w przedmiotowym postępowaniu, bo podnoszoną zarówno przez organ rentowy, jak i samego ubezpieczonego było zaś to, że zakres czynności wykonywanych przez skarżącego nie uległ zmianie z dniem 1 stycznia 2013 roku, a zatem z dniem przeszeregowania wnioskodawcy do oddziału (...).

Z powyższych ustaleń Sądu wynikało jednoznacznie, iż praca wnioskodawcy w wyżej wymienionych okresach nie spełniała wymogów zaliczenia jej w wymiarze półtorakrotnym, albowiem wnioskodawca nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy bezpośrednio w przodku. Odwodnienie terenu, na którym miała pracować koparka wielonaczyniowa, musiało przy tym nastąpić zanim koparka przybyła na dany teren i zanim rozpoczęła pracę. Nie ulega wątpliwości, że odwodnienie odbywało się cały czas, gdyż woda zbierała się w różnych miejscach, na różnych poziomach, także podczas pracy koparki, pod kołami koparki na jej przedpolu.

Zaznaczyć w tym miejscu także trzeba, że wnioskodawca nie wykonywał prac polegających na obsłudze, konserwacji, przeglądach, naprawach, montażu, transporcie koparek i zwałowarek, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących czy transportujących. Nie pracował przy urabianiu i ładowaniu urobku. A zatem nie wykonywał prac określonych w art. 50 d ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Ponadto jak wyżej wskazano, w związku z ustawowym określeniem pojęcia pracy w przodkach nie chodzi o jakąkolwiek pracę przy maszynach urabiających, ładujących i transportujących tylko o pracę, która polega na montażu, likwidacji i transporcie obudów maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach, a pod określeniem "inne prace przodkowe" należy rozumieć inne prace górnicze w przodku, rodzajowo nie mniej obciążające niż wymienione w powołanym przepisie ustawy. Muszą to być zatem zarówno prace na wskazanych maszynach podstawowych, jak również muszą to być prace związane bezpośrednio z procesem urabiania i ładowania urobku. Takich prac na koparkach czy zwałowarkach wnioskodawca z całą pewnością nie wykonywał.

Odnosząc powyższe uwagi do okoliczności rozpoznawanej sprawy należało zatem uznać, że praca ubezpieczonego polegająca faktycznie na wykonywaniu obowiązków górnika odwadniacza złóż, która niesłusznie została uznane przez pracodawcę za zatrudnienie na stanowisku górnika kopalni odkrywkowej, nie była pracą przodkową w omówionym wyżej rozumieniu.

Trzeba bowiem wskazać, że o uznaniu pracy za pracę górniczą w rozumieniu omawianych przepisów nie decyduje treść wystawionych przez pracodawcę dokumentów, w tym zaświadczenia, świadectwa, czy protokoły komisji weryfikacyjnych, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika. Dokonana przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy górniczej kwalifikacja zajmowanego przez pracownika stanowiska, jak i kwalifikacja tego stanowiska na podstawie protokołu komisji weryfikacyjnej nie przesądza o zaliczeniu zatrudnienia na tymże stanowisku do pracy górniczej, w tym pracy kwalifikowanej w wymiarze półtorakrotnym. O uznaniu pracy za pracę górniczą w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach nie decyduje bowiem treść tych dokumentów, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1998 r., II UKN 570/97, OSNAPiUS 1999 Nr 6, poz. 213; z dnia 22 marca 2001 r., II UKN 263/00, OSNAPiUS 2002 Nr 22, poz. 553; z dnia 2 czerwca 2010 r., I UK 25/10, LEX nr 621137).

W konsekwencji, ani rozporządzenie wykonawcze do ustawy, ani tym bardziej wewnętrzne zarządzenia pracodawcy nie mogą przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień, niż uczynił to ustawodawca. Przepisy ustawy o emeryturach i rentach stanowią pozycję wyjściową do oceny zasadności roszczeń emerytalnych wnioskodawcy. Obecnie prezentowany jest pogląd, że konkretną pracę w kopalni należy zaliczyć ściśle według jej charakteru, miejsca wykonywania oraz nie pomijając miejsca w przepisach jakie nadał jej ustawodawca (por. uzasadnienie SA w Katowicach z dnia 11 lutego 2014 roku, III AUa 134/13,LEX).

Również okoliczność, iż praca wnioskodawcy była niezbędna dla procesu technologicznego nie zmienia oceny charakteru tej pracy. Na przykład przewóz pracowników na miejsce pracy w przodku, dowód narzędzi również jest niezbędny dla prowadzenia prac w przodku. Nie można jednakże w świetle poczynionych rozważań, analizy przepisów prawa oraz materiału dowodowego zebranego w sprawie uznać, iż wszelkie prace wykonywane na terenie odkrywki czy nawet na terenie przodka uzasadniają zaliczenie okresów ich wykonania w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej. Ustawodawca określił w sposób ścisły przesłanki zaliczenia danych prac w wymiarze półtorakrotnym oznacza to, że prace które nie spełniają tych warunków nie można zaliczyć w takim wymiarze. Skoro bowiem wnioskodawca nie wykazał, że wykonywał stale pracę w przodku i skoro charakter pracy ubezpieczonego nie miał bezpośredniego związku z urabianiem i ładowaniem urobku, nie polegał na montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach i nie był pracą elektryczną na zwałowarce czy koparce wielonaczyniowej przy obsłudze, konserwacji, montażu czy demontażu koparki czy zwałowarki, to nie znajduje uzasadnienia odwołanie wnioskodawcy od decyzji organu rentowego.

Odnosząc się natomiast do okresu zatrudnienia wnioskodawcy na stanowisku robotnika do prac ciężkich od dnia 1 czerwca 1997 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku, Sąd uznał, że organ rentowy słusznie nie zaliczył ww. okresu nie tylko do stażu pracy górniczej z zastosowaniem przelicznika 1,8, ale i do stażu pracy górniczej w ogóle. Sąd nie dał w tym zakresie wiary zeznaniom wnioskodawcy, jakoby w okresie zajmowania stanowiska robotnika do prac ciężkich wykonywał te same czynności, co w okresie zatrudnienia na stanowisku górnika odwadniacza złóż. Sąd pragnie zwrócić uwagę na brzmienie art. 232 k.p.c, zgodnie z którym strony winny wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Tymczasem wnioskodawca nie zgłosił w toku postępowania żadnych wniosków dowodowych, które mogłyby powodować dla niego korzystny skutek procesowy w omawianym w tym miejscu zakresie. Przesłuchani w sprawie świadkowie nie wskazali z jakich przyczyn pracodawca powierzył wnioskodawcy inne stanowisko. Tymczasem w dokumentacji pracowniczej wyraźnie wyodrębniono okres od dnia 1 czerwca 1997 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku i podano stanowisko niewskazane w załącznikach nr 2 i 3 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 roku. Zeznania samego ubezpieczonego w charakterze strony zasługują na wiarę w zakresie, w jakim korespondują z treścią dokumentów dotyczących spornego okresu zatrudnienia, chyba, że dokumenty te budzą zasadnicze wątpliwości co do ich wiarygodności, co nie ma miejsca w przedmiotowej sprawie. Osobowe źródła dowodowe, mają charakter subsydiarny, pomagający w wypełnieniu ewentualnych luk w dokumentacji i nie są wystarczającym dowodem do zakwestionowania, faktów wynikających z prawidłowo prowadzonej, kompletnej dokumentacji pracowniczej.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴§ 1 k.p.c., orzekł, jak w sentencji wyroku.