Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 lipca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie: Przewodniczący: sędzia Agnieszka Leżańska

po rozpoznaniu w dniu 15 lipca 2025 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku S. B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o wysokość świadczenia

na skutek odwołania ubezpieczonego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia (...), znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż przyznaje ubezpieczonemu S. B. prawo do ustalenia wysokości emerytury z pominięciem zastosowania art.25 ust. 1b Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 z późn. zm.) i wypłaty świadczenia wraz z wyrównaniem.

Agnieszka Leżańska

Sygnatura akt VU 378/25

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia (...) r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił S. B. ponownego ustalenia wysokości emerytury wskazując w uzasadnieniu, że wydanie wyroku przez Trybunał Konstytucyjny z 4 czerwca 2024 r. nie jest przesłanką stanowiącą podstawę do uchylenia lub zmiany decyzji, wskazaną w art. 114 ustawy emerytalnej.

W odwołaniu z dnia (...) (data nadania) ubezpieczony, powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r., wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i ponowne ustalenie wysokości należnej mu emerytury. Zaskarżonej decyzji zarzucił:

1.naruszenie art. 190 ust. 4 Konstytucji RP w zw. z art. 114 ust. 1 pkt 6) ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, poprzez błędną wykładnię i uznanie, iż wydanie wyroku przez Trybunał Konstytucyjny nie jest przesłanką do uchylenia lub zmiany decyzji emerytalnej, w sytuacji gdy w orzecznictwie uznaje się, iż wydanie przez Trybunał Konstytucyjny wyroku stwierdzającego niekonstytucyjność przepisu, który był podstawą ustalenia emerytury w zaniżonej wysokości, stanowi okoliczność mającą wpływ na prawo do świadczenia i uzasadnia działanie przedmiocie ponownego ustalenia wysokości emerytury z pominięciem takiego niekonstytucyjnego unormowania, a decyzja organu rentowego wydana na podstawie takiej normy prawnej jest obiektywnie błędna;

2.naruszenie art. 25 ust. lb ustawy emerytalnej w zw. z art. 67 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 2 Konstytucji RP poprzez zastosowanie art. 25 ust. lb ustawy emerytalnej, w sytuacji gdy Organ powinien pominąć ten przepis z uwagi na jego niekonstytucyjność.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

ubezpieczony S. B., urodzony (...), złożył w dniu (...) r. wniosek o emeryturę górniczą. Decyzją z dnia (...), znak (...), organ rentowy przyznał ubezpieczonemu emeryturę od (...) (dowód: wniosek k.7-11, decyzja ZUS k.71-akt ZUS I plik).

W dniu (...) r. S. B. złożył wniosek o emeryturę. Decyzją z dnia (...) r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu emeryturę od (...) r. Zakład wskazał, że podstawa obliczenia emerytury podlega pomniejszeniu o kwotę stanowiąca sumę kwot pobranych emerytur, w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie społeczne. (dowód: wniosek k.2-4, decyzja ZUS k.14-15- akt ZUS II plik)

Wyrokiem z 4 czerwca 2024 r., sygn. akt SK 140/20, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 25 ust.1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251) w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 r., jest niezgodny z art. 67 ust.1 w związku z art.2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok ten nie został opublikowany w Dzienniku Ustaw (okoliczność bezsporna).

W dniu (...) r., S. B., powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego, wniósł o ponowne obliczenie wysokości przyznanej mu emerytury z powszechnego wieku z pominięciem zastosowania art. 25 ust. 1 b ustawy oraz wniósł o przyznanie i wypłacanie wyrównania za okres 3 lat poprzedzających miesiąc złożenia niniejszego wniosku (dowód: wniosek k.17 - akt ZUS II plik)

W wyniku rozpatrzenia wniosku ZUS wydał zaskarżona decyzję . (dowód: decyzja ZUS k.18-akt ZUS II plik)

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i zważył, co następuje:

odwołanie jest zasadne i skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

Rozpoznanie niniejszej sprawy nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 ¹ § 1 k.p.c. , który przewiduje, że Sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, Sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przedmiotowej sprawie okoliczności faktyczne nie były sporne, a strony nie wniosły o przeprowadzenie rozprawy. W tych okolicznościach Sąd na podstawie przywołanego przepisu ocenił, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym.

Na wstępie podkreślić należy, iż w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, które inicjowane jest odwołaniem od decyzji organu rentowego, przedmiot i zakres rozpoznania sprawy oraz wyroku sądu, wyznacza treść owej decyzji, a dopiero w drugiej kolejności zakres odwołania (art. 477 ⁹ k.p.c. i art. 477 ¹⁴ k.p.c.). Postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ma bowiem charakter postępowania kontrolnego, badającego poprawność i zasadność decyzji wydanej przez organ rentowy. A skoro tak, to w postępowaniu sądowym wykluczone jest rozstrzyganie o żądaniach, które nie były przedmiotem zaskarżonej decyzji, zgłaszanych w toku postępowania odwoławczego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 roku, II UK 275/11).

W przedmiotowej sprawie odwołujący złożył wniosek o przeliczenie w trybie art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wysokości pobieranej emerytury w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r., sygn. akt SK 140/20, w którym Trybunał Konstytucyjny przyjął, że regulacja zawarta w art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118) z późn. zm., w stosunku do osób, które wniosek o przyznanie emerytury w wieku obniżonym złożyły do dnia ogłoszenia ustawy z dnia 11 maja 2012 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw tj. do dnia 6 czerwca 2012 roku, jest niezgodna z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w następstwie tegoż wniosku zaskarżoną decyzją odmówił ponownego ustalenia wysokości emerytury wskazując, że wydanie wyroku przez Trybunał Konstytucyjny nie jest przesłanką do uchylenia lub zmiany decyzji, wskazaną w art. 114 ustawy emerytalnej.

Merytoryczne odniesienie się do wydanej przez organ rentowy decyzji wymaga poczynienia kilku ogólnych uwag, dotyczących problematyki objętej tezą wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r., na który powołuje się skarżący, nadto istotnych okoliczności, dotyczących kwestii proceduralnych związanych z wydaniem przedmiotowego wyroku Trybunału, które zostały pominięte przez organ rentowy.

Co prawda, przedmiotowy wyrok Trybunału nie został opublikowany w Dzienniku Ustaw, nadto w przestrzeni publicznej funkcjonują zarzuty dotyczące kwestii ważności przedmiotowego orzeczenia, jednakże okoliczności te nie skutkują, w ocenie Sądu Okręgowego, wyłączeniem możliwości zastosowania tegoż wyroku, jako podstawy do przeliczenie świadczenia w oparciu o wynikającą z niego wykładnię przepisów.

Odnosząc się do zarzutu ważności powyższego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, z uwagi na wadliwy skład orzekający w sprawie wskazać należy, iż zgodnie z obowiązującą treścią art.190 ustęp 1 Konstytucji RP, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne, przy czym "moc wiążąca" rozumiana jest jako związanie orzeczeniem wszystkich podmiotów prawa, nie wyłączając obywateli (zob. Biul. (...) 1995, Nr 11, s. 333 oraz Biul. (...) 1996, Nr 24, s. 93–95). Przyznanie orzeczeniom Trybunału Konstytucyjnego mocy powszechnie obowiązującej powoduje, że nikt nie może w kwestii rozstrzygniętej przez Trybunał zająć stanowiska odmiennego, niż wyrażone w orzeczeniu (zob. uchwała NSA (7) z 7.12.2009 r., I OPS 9/09; wyrok NSA z: 23.9.2014 r., II FSK 2328/12, Legalis; 16.2.2010 r., I FSK 2075/08, Legalis; wyr. SN z 25.4.2007 r., IV CSK 34/07, Legalis; uchwala Sądu Najwyższego z dnia 23.1.2001 r., III ZP 30/00, uchwała NSA (7) z 7.12.2009 r., I OPS 9/09 Legalis; wyrok NSA z: 22.2.2008 r., II OSK 1004/06, Legalis; 17.6.2009 r., II OSK 1750/07, Legalis; 29.1.2015 r., II FSK 3046/12, Legalis). Moc powszechnie obowiązująca wiąże także Trybunał w ramach wykonywanych kompetencji, co oznacza, że ma on obowiązek uwzględniania faktu wydania orzeczenia i treści rozstrzygnięcia z urzędu. Praktyczną tego konsekwencją jest zakaz ponownego rozstrzygania sprawy już osądzonej (zob. więcej Nb 71; M. W., Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, s. 63 i n.).

Brzmienie komentowanego przepisu wskazuje jednoznacznie, że nawet jeżeli wystąpiłyby jakieś proceduralne uchybienia w postępowaniu przed Trybunałem, tak jak podnoszone jest to w stosunku do przedmiotowego wyroku z dnia 4 czerwca 2024 r.(wadliwy skład), to wartość, jaką jest stabilizacja systemu prawnego oraz przewidywalność przyszłych rozstrzygnięć organów państwa, musi wziąć górę nad zapewnieniem procedury sanacji potencjalnych wad, którymi mogło być dotknięte orzeczenie. Cecha ostateczności, którą komentowany przepis przyznaje orzeczeniom Trybunału Konstytucyjnego, jest w doktrynie najczęściej rozumiana – przez odwołanie się do konstrukcji prawa procesowego cywilnego – jako niezaskarżalność i niewzruszalność (zob. np. Z. Czeszejko-Sochacki, Sądownictwo konstytucyjne, s. 339–340; L. Garlicki, Artykuł 191, w: Garlicki, Konstytucja, t. 5, s. 4, uw. 4), bądź jako niepodważalność, niezaskarżalność i niewzruszalność (zob. M. Florczak-Wątor, Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, s. 53; K. Wojtyczek, Sądownictwo konstytucyjne, s. 197).

Podnieść należy, iż ustawodawca dostrzegając konieczność rozwiązania powyższych kwestii proceduralnych zawarł stosowne uregulowania w tym zakresie w art. 10 oraz art.11 Ustawy z dnia 13 września 2024 r. „ Przepisy wprowadzające ustawę o Trybunale Konstytucyjnym”, która ma na celu uporządkowanie sytuacji w Trybunale, podobnie zresztą, jak Ustawa z dnia 13 września 2024 r. o Trybunale Konstytucyjnym oraz projekt Ustawy z dnia 4 marca 2024 r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, których proces procedowania nadal nie został zakończony. Konkludując powyższe rozważania, w ocenie Sądu Okręgowego, dopiero wejście w życie wskazanych powyżej ustaw i zawartych w nich rozwiązań, umożliwi dokonanie proceduralnej weryfikacji wydanych przez Trybunał Konstytucyjny orzeczeń, w tym wyroku z dnia 4 czerwca 2024 r., zaś obecnie nie istnieją żadne przewidziane prawem instrumenty, umożliwiające podważenie wskazanego rozstrzygnięcia Trybunału, co oznacza, iż funkcjonuje on w sferze prawnej.

Skutku powyższego, w ocenie Sądu, nie niweczy fakt braku ogłoszenia wyroku Trybunału w Dzienniku Ustaw.

Potwierdzenie zasadności powyższej tezy znajdujemy dokonując analizy charakteru ogłoszenia orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, który pełni cztery zasadnicze funkcje: konstytutywną, komunikacyjną, prawnokształtującą i gwarancyjną.

Pierwsza związana jest z publicznym ogłoszeniem orzeczenia, będącym ostatnią czynnością konwencjonalną prawnie doniosłą dla bytu prawnego orzeczenia. Zgodnie bowiem z treścią art 114 ust.1 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym z dnia 30 listopada 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 2072) tj. z dnia 22 listopada 2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 2393) orzeczenia ogłasza się w odpowiednim dzienniku urzędowym na zasadach i w trybie określonych w Konstytucji oraz ustawie z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1461). Przepis art. 190 ust. 2 Konstytucji stanowi zaś, że orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

Odnosząc się do kwestii ogłoszenia wyroku Trybunału i jego skutków należy zwrócić uwagę na treść art. 190 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego są ostateczne i mają moc powszechnie obowiązującą. Oba te przymioty przysługują orzeczeniom Trybunału od momentu ich wydania, czyli w wypadku wyroków od chwili ich ogłoszenia na sali rozpraw. Już bowiem sam fakt ogłoszenia wyroku przez Trybunał Konstytucyjny, po przeprowadzeniu postępowania kontrolnego, nie jest pozbawiony prawnego znaczenia dla postępowań toczących się przed organami administracyjnymi lub sądami na tle przepisów dotkniętych niekonstytucyjnością. Z momentem publicznego ogłoszenia wyroku, następuje uchylenie domniemania konstytucyjności kontrolowanego przepisu, co ma wpływ na sposób jego dalszego stosowania. Powyższe stanowisko ukształtowało się na gruncie orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, który już w uzasadnieniu postanowienia z dnia 8 października 2007 r., sygn. P 45/07, wskazał, że: „ już samo ogłoszenie wyroku Trybunału na sali sądowej powoduje zniesienie domniemania konstytucyjności zakwestionowanych norm. To otwiera sądom drogę do samodzielnej oceny sytuacji w sprawach rozpoczętych a niezakończonych przed ogłoszeniem wyroku o niekonstytucyjności normy” (legalis). W wyroku z dnia 9 grudnia 2015 r., sygn. K 35/15, Trybunał Konstytucyjny uznał, że: „Jeżeli […] następstwem orzeczenia TK nie jest zmiana w prawie, a jedynie potwierdzenie domniemania konstytucyjności tego prawa, to skutek ten następuje już w momencie ogłoszenia orzeczenia TK na sali rozpraw, jego zaś późniejsza publikacja w stosownym organie promulgacyjnym służy jedynie upublicznieniu treści orzeczenia TK. Potwierdzenie domniemania konstytucyjności lub – w razie wyroku negatywnego – jego obalenie następuje w momencie zakończenia procedury kontroli konstytucyjności prawa, a zatem w momencie ogłoszenia na sali rozpraw wyniku tej kontroli w formie stosownego orzeczenia. Od tego momentu orzeczenie TK jest ostateczne i ma moc powszechnie obowiązującą (art. 190 ust. 1 Konstytucji). Trybunał powtórzył ten pogląd w wyroku z dnia 9 marca 2016 r., sygn. K 47/15, stwierdzając, że: „Zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji orzeczenia Trybunału są ostateczne i mają moc powszechnie obowiązującą. Oba te przymioty przynależą orzeczeniom Trybunału od momentu ich wydania, a to w przypadku wyroków Trybunału ma miejsce z chwilą ich ogłoszenia na sali rozpraw (por. np. powołany wyrok o sygn. K 2/07 i inne wskazane w nim orzeczenia). Wówczas następuje potwierdzenie lub obalenie domniemania konstytucyjności zakwestionowanej regulacji prawnej, które nie pozostaje bez wpływu na praktykę dalszego stosowania niekonstytucyjnych przepisów” (legalis) (zob. wyroki Trybunału Konstytucyjnego: z dnia 13 marca 2007 r., K 8/07; uzasadnienie postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 października 2007 r., P 45/07 oraz wyrok z dnia 6 kwietnia 2016 r., SK 67/13, z dnia 6 kwietnia 2016 r., P 2/14 legalis).

Pogląd, zgodnie z którym momentem obalenia domniemania konstytucyjności ustawy jest moment ustnego ogłoszenia orzeczenia o jej niekonstytucyjności przez przewodniczącego składu orzekającego Trybunału Konstytucyjnego na sali rozpraw jest także uznawany w doktrynie m.in. Przegląd konstytucyjny 2017 nr 2, s. 13-16; M. Florczak-Wątor, „O skutkach prawnych nieopublikowanego orzeczenia”, gdzie wskazano nadto, iż obalenie lub potwierdzenie tego domniemania jest finalnym celem kontroli konstytucyjności prawa, a sam proces kontroli konstytucyjności prawa kończy się właśnie w momencie ustnego ogłoszenia orzeczenia Trybunału. Późniejsze ogłoszenie tego orzeczenia w Dzienniku Ustaw, pozbawiające niekonstytucyjny przepis jego mocy obowiązującej, jest jedynie skutkiem kontroli konstytucyjności prawa i realizacją wymogu, o którym mowa w art. 190 ust. 2 Konstytucji. 6. Poczynione wyżej ustalenia (str. 15,16 publikacji).

Reasumując powyższe rozważania wskazać należy, iż od chwili publicznego ogłoszenia orzeczenie nabiera waloru ostateczności i powszechnej mocy obowiązującej, następują ponadto inne skutki prawne przewidziane w przepisach prawa (np. obowiązek niezwłocznego ogłoszenia w organie publikacyjnym – art. 190 ust. 2 Konstytucji RP; rozpoczęcie biegu terminu do sporządzenia uzasadnienia – zob. A. Mączyński, Ogłaszanie orzeczeń, s. 184). Od tego momentu uczestnicy postępowania i wszystkie organy władzy publicznej są zobowiązani do uwzględnienia treści rozstrzygnięcia w zakresie i granicach własnych kompetencji (zob. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 marca 2007 r., sygn. K 8/07, legalis, wyrok TK z dnia 21.4.2016 r., K 2/14 oraz z dnia 6.4.2016 r., SK 67/13,legalis).

Funkcja prawnokształtująca i gwarancyjna orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego wiąże się natomiast z ogłoszeniem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w organie urzędowym, o którym mowa w art. 190 ust. 2. Zgodnie z art. 190 ust. 3 zd. 1 Konstytucji RP skutkiem ogłoszenia orzeczenia Trybunału jest jego "wejście w życie", które – jeśli Trybunał nie skorzysta z możliwości określenia innego terminu utraty mocy obowiązującej – następuje "z dniem ogłoszenia". Powyższe oznacza, iż do wywołania skutku w sferze obowiązywania prawa konieczne jest promulgowanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego w stosownym dzienniku urzędowym, przy czym co istotne, Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Powyższe oznacza, iż nie zawsze publikacja wyroku Trybunału w dzienniku urzędowym jest równoznaczna z utratą mocy obowiązywania danego przepisu, która może zostać odsunięta w czasie. Okoliczność ta nie stanowi jednak przesłanki warunkującej decyzję sądu powszechnego o zastosowaniu albo niezastosowaniu przy rozstrzyganiu sprawy przepisu uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niekonstytucyjny ( tak wyroki Trybunału Konstytucyjnego: z dnia 13 marca 2007 r., K 8/07, z dnia 21 kwietnia 2016 r., K 2/14, wyrok z dnia 9 marca 2016 r., sygn. K 47/15, legalis). Co istotne, wejście w życie orzeczenia w rozumieniu art. 190 ust. 3 zd. 1 Konstytucji RP jest zdarzeniem prawnym, które pozostaje irrelewantne dla bytu orzeczenia oraz jego mocy wiążącej dla uczestników postępowania w konkretnej sprawie. W stosunku do obywateli zaś, działa oczywiście zasada domniemania znajomości prawa ogłoszonego w organie urzędowym i gwarancyjna funkcja ogłoszenia w organie urzędowym (zob. wyr. TK z 9.12.2015 r., K 35/15, OTK-A 2015, Nr 11, poz. 186). Nie można wszak wymagać od obywatela znajomości prawa nieogłoszonego i rozciągania na jego niekorzyść zasady ignorantia iuris nocet (podobnie, w kontekście związania powszechnie obowiązującą wykładnią ustaw, D. Dudek, Funkcjonalne związki, s. 46). Oznacza to, że obywatel może skutecznie zasłaniać się wobec państwa oraz innych jednostek nieznajomością nieogłoszonego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Jeżeli jednak obowiązek ogłoszenia orzeczenia Trybunału nie został, wbrew dyspozycji art. 190 ust. 2 Konstytucji RP, zrealizowany "niezwłocznie", a co za tym idzie, utrzymuje się stan niezgodności norm prawnych, urzędowo stwierdzony przez powołany do tego organ władzy sądowniczej, to w razie sporu między obywatelem a państwem, co do treści obowiązującego prawa, obywatel może powoływać się na nieogłoszone, lecz wydane, korzystne dla niego i wiążące organy państwa orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, w celu obrony konstytucyjnych wolności lub praw. W uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 marca 2016 r., sygn. K 47/15, wskazano, iż: „ ogłoszenie orzeczenia Trybunału w dzienniku urzędowym jest czynnością o charakterze technicznym, która nie wpływa na byt prawny owego orzeczenia, choć determinuje niektóre jego skutki prawne. Znaczenie ogłoszenia orzeczenia Trybunału w Dzienniku Ustaw jest zatem inne, aniżeli znaczenie ogłoszenia ustawy, która dopiero z momentem owego ogłoszenia staje się prawem obowiązującym. Ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw kończy bowiem proces ustawodawczy. Natomiast ogłoszenie orzeczenia Trybunału w tym samym organie promulgacyjnym następuje już po zakończeniu procesu kontroli konstytucyjności prawa.” Trybunał Konstytucyjny wskazał nadto, iż „przepisy uznane mocą wyroku za niekonstytucyjne nie mogą być dalej stosowane, z uwagi na uchylenie domniemania ich konstytucyjności oraz brak odroczenia utraty ich mocy obowiązującej na mocy art. 190 ust. 3 Konstytucji. Dotyczy to również okresu pomiędzy ustnym ogłoszeniem orzeczenia Trybunału na sali rozpraw, a jego późniejszym ogłoszeniem w Dzienniku Ustaw (…). Ma to oczywiście znaczenie także dla sądów, jako organów stosujących prawo, które nie mogą pomijać wydanych orzeczeń Trybunału także przed formalną utratą mocy obowiązującej przez przepisy uznane za niekonstytucyjne” (tak uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 marca 2016 r., sygn. K 47/15,legalis, podobnie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2007 r., sygn. III PK 96/06, legalis).

Powyższe rozważania prowadzą wprost do konstatacji, iż w sytuacji, gdy obowiązek ogłoszenia orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego nie został – wbrew dyspozycji art. 190 ust. 2 Konstytucji RP – zrealizowany "niezwłocznie", a co za tym idzie – utrzymuje się stan niezgodności norm prawnych, urzędowo stwierdzony przez powołany do tego organ władzy sądowniczej, to w razie sporu między obywatelem a państwem co do treści obowiązującego prawa, obywatel może powoływać się na nieogłoszone, lecz wydane i wiążące organy państwa orzeczenie Trybunału, w celu obrony konstytucyjnych wolności lub praw, tak jak ma to miejsce w przedmiotowej sprawie.

Konsekwencją powyższych rozważań jest możliwość uwzględnienia przez sąd rozpoznający niniejszą sprawę treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r., przy dokonaniu w granicach własnych kompetencji, samodzielnej oceny konstytucyjności przepisu stanowiącego podstawę roszczenia skarżącego, uznając skuteczne obalenie domniemania jego konstytucyjności przez Trybunał.

Na wstępie wskazać należy, iż w wyroku z dnia 4 czerwca 2024 r. Trybunał Konstytucyjny przyjął, że regulacja zawarta w art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118) z późn. zm., w stosunku do osób, które wniosek o przyznanie emerytury w wieku obniżonym złożyły do dnia ogłoszenia ustawy z dnia 11 maja 2012 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw tj. do dnia 6 czerwca 2012 roku, jest niezgodna z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji.

Przywołany w wyroku przepis stanowi zaś, że jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę częściową lub emeryturę na podstawie przepisów art. 46, 50, 50a, 50e lub 184, a także art. 88 lub art. 88a ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Przepis ten został wprowadzony do Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 r. na mocy ustawy zmieniającej z dnia 11 maja 2012 r., obwiązującej od dnia 1 stycznia 2013 r. Pierwotne, przejściowe pozostawienie uprawnień do wcześniejszych emerytur dla urodzonych po 1948 r., które miało na celu łagodzenie skutków reformy systemu emerytalnego, nie łączyło się więc z pomniejszeniem podstawy obliczenia emerytury powszechnej o wypłacone kwoty emerytury wcześniejszej, co oznacza, iż uprawniony do emerytury wcześniejszej, nie musiał liczyć się z takim pomniejszeniem. A wszak nic nie stało na przeszkodzie, by ustawodawca, mając na uwadze, iż ubezpieczony wypracowuje, co do zasady kapitałowo (składkowo), tylko jedną emeryturę, takowe transparentne rozwiązanie wprowadził już w pierwotnej treści ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych reformującej system emerytalny, unikając w ten sposób konieczności, po raz kolejny, pochylenia się nad powyższym problemem przez Trybunał Konstytucyjny oraz sądu powszechne.

Przypomnieć wszak należy, iż już wyroku z dnia 6 marca 2019 r., Trybunał Konstytucyjny w sprawie sygn. P 20/16 orzekł, że art. 25 ust. 1b w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...) r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy jest niezgodny z wynikającą z art. 2 Konstytucji zasadą zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Jakkolwiek powyższy wyrok Trybunału odnosi się wprost wyłącznie do kobiet urodzonych w (...) r., to wynikający z tego orzeczenia standard konstytucyjny w zakresie wykładni art. 2 Konstytucji RP w kontekście ingerencji prawodawcy w uzasadnione prawnie oczekiwania osób pobierających emerytury w wieku obniżonym, co do zasad kształtowania wysokości ich świadczeń po uzyskaniu prawa do emerytury w wieku powszechnym, ma zastosowanie także do mężczyzn, którzy nabyli abstrakcyjnie prawo do emerytury w wieku powszechnym dopiero po 2013 r., a w chwili przejścia na emeryturę w wieku obniżonym nie mogli spodziewać się tego, że decyzja ta spowoduje obniżenie świadczenia powszechnego (zob. wyroki z 6 maja 2021 r., III USKP 52/21 i z 18 stycznia 2022 r., III USKP 98/21, wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 14 sierpnia 2024 r., III USKP 113/23, legalis).

Powyższe stanowisko potwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 4 czerwca 2024 r., SK 140/20, na który powołuje się skarżący, urodzony w dniu (...), który złożył wniosek o przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury w dniu (...) r. i który uzyskał prawo do emerytury powszechnej od dnia (...) r., a więc znajdujący się w grupie ubezpieczonych, objętych dyspozycją powyższego orzeczenia.

Przepis art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych został wprowadzony mocą Ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz. 637), która została ogłoszona w dniu 6 czerwca 2012 r. i zgodnie z art. 22, weszła w życie z dniem 1 stycznia 2013 r. Półroczne vacatio legis pozwoliło uniknąć niekorzystnego sposobu obliczania pod­stawy wymiaru emerytury, tj. z uwzględnieniem art. 25 ust. 1b ustawy, jedynie tym osobom, które przed dniem 1 stycznia 2013 r. osiągnęły już wiek emerytalny, wymagany przez art. 24 ustawy, w brzmieniu obowiązującym przed tą datą i złożyły wniosek o wypłatę tego świadczenia. Do dnia wejścia w życie ustawy noweli­zującej osoby te bowiem nabyły już prawo do emerytury z nowego systemu (art. 100 ust. 1 ustawy). W okresie vacatio legis mogły również złożyć wniosek o ustalenie prawa do tej emerytury na podstawie przepisów dotychczasowych. W stosunku do tych osób przepis nie miał zastoso­wania - pokrzywdzone jego skutkami zostały jedynie osoby, które skorzystały z prawa do jednego ze świadczeń wymienionych enumeratywnie w art. 25 ust. 1b ustawy przed jego ogło­szeniem w Dzienniku Ustaw tj. przed dniem 6 czerwca 2012 r. i jednocześnie nie uzyskały prawa do emerytury na zasadach ogólnych przed dniem 1 stycznia 2013 r.

W ocenie Sądu, analiza powyższego uregulowania prowadzi do jednoznacznego wniosku, iż na skutek jego wprowadzenia w życie, doszło do złamania zasady zau­fania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Ubezpieczeni, którzy zdecydo­wali się na korzystanie z wcześniejszej emerytury, nie mieli bowiem w momencie podejmowania tej decyzji na podstawie obowiązującego wówczas stanu prawnego - świadomości co do skut­ków prawnych, jakie może ona wywoływać w sferze ich przyszłych uprawnień z tytułu eme­rytury powszechnej. W szczególności nie mogli przewidzieć, że przejście na emeryturę jesz­cze przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego będzie wiązało się z pomniejsze­niem zgromadzonego kapitału o pobrane świadczenia. Nie spodziewali się, że wypłacanie świadczeń emerytalnych wpłynie na sposób ustalania wysokości świadczenia w ramach eme­rytury powszechnej. Z takimi konsekwencjami mogły się liczyć osoby, które decydowały się na skorzystanie z prawa do wcześniejszej emerytury po ogłoszeniu ustawy nowelizującej. Dopiero od tego momentu osoby ubezpieczone mogły zapoznać się z nowymi regulacjami i podjąć świadomą decyzję, dysponując wiedzą co do jej ujemnych skutków w sferze wymia­ru przyszłego świadczenia emerytalnego po osiągnięciu przewidzianego w ustawie wieku. Należy mieć przy tym na uwadze, że zgodnie z art. 116 ust. 2 ustawy, cofnięcie wniosku o przyznanie świadczenia jest dopuszczalne tylko do czasu uprawomocnienia się decyzji o jego przyznaniu. Nie było zatem możliwości, aby osoby, które zostały „zaskoczone” wpro­wadzanymi zmianami w trakcie pobierania świadczenia, podjęły skuteczną interwencję w celu ochrony swoich interesów, wszak nie miały już możliwości zrzeczenia się prawa do wcześniejszej emerytury.

Mając na uwadze wszystkie zaprezentowane powyżej okoliczności stwierdzić należy, iż art. 25 ust. 1b ustawy w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed dniem 6 czerwca 2012 r., jest nie­zgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji.

Zaskarżona regulacja niewątpliwie doprowadziła do sytuacji, w której skarżący nie tylko został zaskoczony faktem pomniejszenia świadczenia emerytalnego o sumę kwot pobranych wcześniej emerytur, a także nie miał możliwości - podobnie jak każda osoba, która złożyła wniosek przed dniem 6 czerwca 2012 r. - przewidzieć konsekwencji, jakie na mocy nowo wprowadzonych przepisów wiązały się ze skorzystaniem z prawa do wcześniejszego świad­czenia. Tego rodzaju legislacja, w ocenie Sądu Okręgowego, w żaden sposób nie mieści się w ramach wyznaczonych przez art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji. Podkreślić przy tym należy, iż w przedmiotowym wypadku mamy do czynienie z przypadkiem tzw. „wtórnej niekonstytucyjności”, która ma miejsce, gdy po wejściu w życie orzeczenia Trybunału stwierdzającego niezgodność normy prawnej z Konstytucją, następuje zmiana normatywna stanu prawnego, który jest także niekonstytucyjny (zob. np. wyroki z: 25 lipca 2013 r., sygn. SK 61/12, OTK ZU nr 6/A/2013, poz. 84; 24 listopada 2015 r., sygn. K 18/14, OTK ZU nr 10/A/2015, poz. 165; 16 stycznia 2007 r., sygn. U 5/06, OTK ZU nr 1/A/2007, poz. 3). Taka właśnie sytuacja wystąpiła po wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny wyroku o sygn. P 20/16. Wykonując bowiem wyrok, ustawodawca doprowadził do zróżnicowania sytuacji prawnej osób uprawnionych i wyróżnienia osób urodzonych w (...) r. na tle pozostałych, którzy skorzystali z prawa do wcześniejszej emerytury, a następnie zostali zaskoczeni nieko­rzystną dla nich zmianą przepisów, której skutków niepodobna było już uniknąć. W literatu­rze również dostrzeżono, że powstała w następstwie wyroku o sygn. P 20/16 nowa podstawa obliczenia emerytury nie dotyczy wszystkich osób, np. kobiet urodzonych w latach 1949-­1952, czy po 1953 r. (zob. E. Dziubińska-Lechnio, E. Skowrońska, Emerytury i renty w praktyce, Warszawa 2019).

Reasumując powyższe rozważania stwierdzić należy, iż stwierdzenie niekonstytucyjności art. 25 ust. 1b ustawy dotyczy zarówno kobiet, jaki mężczyzn, które w momencie skorzystania z uprawnienia do częściowej emerytury lub jednej z emerytur wymienionych we wprowadzanym art. 25 ust. 1b, nie miały pełnego obrazu konsekwencji swojej decyzji tj. do osób, które skorzystały z prawa do wymienionych świadczeń przed 6 czerwca 2012 r., tj. przed dniem ogłoszenia ustawy wprowadzającej niekonstytucyjny przepis.

Stwierdzenie niekonstytucyjności przepisu może stanowić, w ocenie Sądu Okręgowego, podstawę do przeliczenia wysokości emerytury na podstawie art. 114 ustawy emerytalnej.

Na wstępie wskazać należy, iż mając na uwadze zawarty w art.190 ust.4 Konstytucji skutek sanacyjny, ustawodawca we wszystkich trzech najważniejszych procedurach uregulował możliwości wznowienia postępowania wskutek orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, przy czym w zakresie spraw cywilnych w kodeksie postępowania cywilnego reguluję tę kwestie art. 401 ¹ i 416 ¹ KPC, zaś w Kodeksie postępowania administracyjnego art. 145a i 146 KPA, mający odpowiednie zastosowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Nie oznacza to jednak, zdaniem Sądu Okręgowego, iż tylko w tych przypadkach możliwie jest wznowienia postępowania na skutek korzystnego dla strony wyroku Trybunału Konstytucyjnego, albowiem w poszczególnych postępowaniach mogą pojawiać się jeszcze inne regulacje, umożlwiające introdukcję orzeczenia Trybunału. Trzeba przy tym zaważyć, iż sam Trybunał na tle wykładni art. 190 ust. 4 Konstytucji wyraźnie podkreśla, że pojęcie "wznowienia postępowania", o którym mowa w art. 190 ust. 4 Konstytucji ma szersze znaczenie, niż pojęcie "wznowienia" w sensie technicznym, przewidziane w odpowiednich procedurach regulowanych w ustawach i obejmuje wszelkie instrumenty proceduralne, będące do dyspozycji stron, organów i sądów, wykorzystanie których umożliwia przywrócenie stanu konstytucyjności orzeczeń" (tak uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 marca 2004 r., sygn. SK 53/03, postanowienie z 14 kwietnia 2004 r., sygn. SK 32/01, uzasadnienie wyroku TK z dnia 6 marca 2019 r. P 20/16, legalis). Co prawda, wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie wszedł w życie, jednakże jak już wykazano we wcześniejszych rozważaniach, fakt jego wydania i ogłoszenia na sali rozpraw skutkuje obaleniem domniemania konstytucyjności wskazanego w nim przepisu.

Powyższa okoliczność powoduje, iż sądy powszechne, dążąc do urzeczywistnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego, powinny skorzystać z wszelkich dostępnych procedur, tym bardziej w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, takich jak przedmiotowa sprawa, w których ubezpieczeni swym zachowaniem w żadnej mierze nie przyczynili się do niekorzystnego dla nich ustalenia przesłanek nabycia emerytury i działając w zaufaniu do prawa, podjęli istotne decyzje życiowe w postaci rezygnacji z zatrudnienia, wpadając przy tym w „pułapkę prawną”, polegającą na niekorzystnej dla nich zmianie przepisów emerytalnych.

Szukając możliwości wzruszenia prawomocnych decyzji poza uregulowaniem zawartym w Kodeksie postępowania administracyjnego podkreślić należy, iż Sąd Najwyższy wielokrotnie w swoim orzecznictwie akcentował szczególną, w porównaniu do innych organów administracji rozpatrujących typowe sprawy administracyjne, funkcję organu rentowego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2014 r., I UK 375/13). Ta „szczególność” znajduje potwierdzenie w odmiennej procedurze odwoławczej (odwołanie od decyzji do sądu powszechnego) oraz zakresie kognicji i sposobie rozpoznawania spraw przez sądy ubezpieczeń społecznych. Nie bez znaczenia pozostaje także fakt deklaratywnego charakteru decyzji organu rentowego, co skutkuje uznaniem, iż przepisy odnoszące się do trwałości i wzruszalności decyzji organu rentowego nie mogą być interpretowane i stosowane w taki sposób, który prowadziłby do trwałego pozbawienia osób ubezpieczonych uprawnień przysługujących im ex lege. Realizacji powyższego założenia służy wprowadzona w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych konstrukcja quasi wznowienia, uregulowana obszernie w art. 114 dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2018.1270 t.j.), która co istotne, nie jest ograniczona żadnym terminem, w przeciwieństwie do instytucji wznowienia uregulowanej w Kodeksie postępowania administracyjnego. Zgodnie bowiem z treścią art. 145a KPA można żądać wznowienia postępowania w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Powyższe uregulowanie ma jednak zastosowanie w przypadku wyroku ogłoszonego, co w niniejszym przypadku nie ma miejsca. Ponadto przepis ten znacznie zawęża możliwość skorzystania przez ubezpieczonych z instytucji wznowienia postępowania, nie można zaś stracić z pola widzenia przepisu art.124 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym w postępowaniu w sprawach o świadczenia określone w ustawie stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że niniejsza ustawa stanowi inaczej. Prawidłowa interpretacja odesłania z art. 124 ustawy emerytalnej w istotnym w niniejszej sprawie zakresie oznacza, iż o ile w sprawach administracyjnych zasadą będzie zastosowania art. 145a do wznowienia postępowania na skutek orzeczenia Trybunału, to w sprawach ubezpieczeniowych zastosowanie tego przepisu następuje w zakresie, w jakim nie jest możliwym urzeczywistnienie orzeczenia Trybunału w oparciu o przepisy ustawy emerytalnej, a tym w szczególności w trybie art. 114 tejże ustawy, na co wskazuje cel wprowadzenia powyższej regulacji. Przepis art.114 ustawy o emeryturach i rentach traktuje się bowiem jako podstawę prawną dla weryfikacji i wzruszalności decyzji organów rentowych, w których zawarto ustalenia pozostające w obiektywnej sprzeczności z ukształtowanym ex lege stanem uprawnień emerytalno-rentowych zainteresowanych (tak uzasadnienie wyroku Sadu Najwyższego z dnia 17 sierpnia 2016 r., I UK 333/15, podobnie wyroki Sądu Najwyższego; z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 247/09, z 9 grudnia 2015 r., I UK 533/14 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z 20 września 2011 r., I BU 4/11, wyrok z dnia 29 listopada 2016 r., II UK 416/15, legalis). W ten sposób prawodawca umożliwia eliminację sprzeczności z prawem decyzji organu rentowego poza trybem odwołania od decyzji do sądu ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie bowiem z treścią powyższego przepisu prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość.

1a. (utracił moc)

2. Jeżeli prawo do świadczeń lub ich wysokość ustalono orzeczeniem organu odwoławczego, organ rentowy na podstawie dowodów lub okoliczności, o których mowa w ust. 1:

1) wydaje we własnym zakresie decyzję przyznającą prawo do świadczeń lub podwyższającą ich wysokość;

2) występuje do organu odwoławczego z wnioskiem o wznowienie postępowania przed tym organem, gdy z przedłożonych dowodów lub ujawnionych okoliczności wynika, że prawo do świadczeń nie istnieje lub że świadczenia przysługują w niższej wysokości; z wnioskiem tym organ rentowy może wystąpić w każdym czasie;

3) wstrzymuje wypłatę świadczeń w całości lub części, jeżeli emeryt lub rencista korzystał ze świadczeń na podstawie nieprawdziwych dokumentów lub zeznań albo w innych wypadkach złej woli.

Odnosząc się do przesłanek ponownego ustalenia prawa do świadczeń na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej uznać należy, iż niewątpliwie stwierdzenie niekonstytucyjności przepisu jest okolicznością nową w rozumieniu powyższej regulacji (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 29 października 2020 r., sygn. III UZP 4/20, wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 3 czerwca 2020 r. III AUa 27/20, legalis). Wszak brzmienie powyższego przepisu nie stwarza podstaw do ograniczenia znaczenia występującego w nim zwrotu „okoliczności” wyłącznie do „okoliczności faktycznych”. W odniesieniu do tego pojęcia w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwaliło się stanowisko, zgodnie z którym użyty w art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej zwrot „okoliczności” występuje w dwóch znaczeniach: 1) w znaczeniu okoliczności faktycznych oraz 2) w znaczeniu okoliczności sprawy, ustalonych następczo w kolejnym postępowaniu wyjaśniającym prowadzonym przez organ rentowy w sprawie. Pojęcie „okoliczności” ma więc szeroki zakres znaczeniowy, obejmujący ogół wymagań formalnych i materialnoprawnych związanych z ustalaniem decyzją rentową prawa do świadczeń emerytalno-rentowych (zob. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2018 r., III UK 153/17, z dnia 17 sierpnia 2016 r., I UK 333/15, z dnia 29 listopada 2016 r., II UK 416/15). Rozwijając powyższe rozumienie pojęcia „okoliczności” - w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2016 r., III UZP 4/16 (OSNP 2017 nr 12, poz. 167) przyjęto, że okolicznością uzasadniającą wszczęcie postępowania w sprawie ponownego ustalenia prawa do świadczenia na podstawie art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej nie jest samo wydanie orzeczenia przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, lecz stwierdzone w tym orzeczeniu naruszenie zasady proporcjonalności przy ingerencji w prawo własności ubezpieczonego. Z kolei w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2019 r., I UK 420/17 (OSNP 2019 nr 12, poz. 145) przyjęto, że nową – w rozumieniu istotnym dla stosowania art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej - okolicznością istniejącą przed wydaniem decyzji, która uzasadnia rozpoznanie wniosku o ponowne ustalenia prawa do świadczenia, o którym negatywnie rozstrzygnięto we wcześniejszej decyzji lub wyroku sądowym, jest wskazanie innej, niż uwzględniona uprzednio podstawy prawnej tego świadczenia.

Konkludując powyższe rozważania, Sąd Okręgowy stoi więc na stanowisku, iż stwierdzenie przez sąd powszechny niekonstytucyjności przepisu na skutek obalenia domniemania jego konstytucyjności w wyroku Trybunału Konstytucyjnego, może stanowić okoliczność uzasadniającą rozpoznanie wniosku ubezpieczonego o przeliczenie emerytury w oparciu o art. 114 ustawy emerytalnej.

Ze względu na specyfikę spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, należało więc rozpoznać wniosek odwołującego w trybie art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, jako podstawy prawnej wzruszenia przez organ rentowy na korzyść ubezpieczonego prawomocnej decyzji ustalającej wysokość świadczenia.

Dlatego Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.