Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lipca 2025 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w

składzie: Przewodniczący: sędzia Agnieszka Leżańska

Protokolant: sekretarz sądowy Monika Daras

po rozpoznaniu w dniu 8 lipca 2025 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z wniosku Ł. O. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne

na skutek odwołania Ł. O. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. (...) roku, nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i ustala, że Ł. O., jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, ma prawo do deklarowania za okres od stycznia 2025 roku podstawy wymiaru składek z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej w wysokości określonej w art. 18c ust. 1-4 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych.

Sygnatura akt V U 391/25

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia (...) roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3, art.18 ust.8, art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2024 roku poz.497 ze zm.) stwierdził, że z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej miesięczna podstawa wymiaru składek Ł. O. na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe za styczeń 2025 rok wynoszą 5.203,80 zł. Organ rentowy wskazał, że Ł. O. nie jest uprawnionym do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w 2025 roku na zasadach określonych w art. 18c wskazanej ustawy. Zakład argumentował powyższe faktem, że Ł. O. w okresie od 1 stycznia 2020 roku do 31 stycznia 2020 roku korzystał z ulgi (...), natomiast w okresie od 1 lutego 2020 roku do 31 grudnia 2022 roku z ulgi „(...)”, zatem ustalał podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne na zasadach określonych w art. 18 c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez 36 miesięcy w okresie ostatnich 60 miesięcy. W konsekwencji, Ł. O. nie ma już prawa do zastosowania od 1 stycznia 2025 roku ulgi w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne w okresie 60 miesięcy kalendarzowych.

Ubezpieczony Ł. O. wniósł odwołanie od powyższej decyzji ZUS, zarzucając jej:

- naruszenie art. 18c ust. 1-4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 18c ust. 9 oraz art. 36 ust. 14 a ustawy systemowej, a także naruszenie art. 18 ust. 8 ustawy systemowej poprzez jego błędne zastosowanie polegające na wydaniu decyzji stwierdzającej, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe) przedsiębiorcy za rok kalendarzowy 2024 stanowi kwota nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego wynagrodzenia tj. kwota 4.694,40 zł, albowiem organ – pomimo, iż przedsiębiorca spełnił kryterium przychodowe, a także przekazał wymagane dokumenty ubezpieczeniowe ustawowym terminie - przyjął, że dla obliczenia ostatnich 60 miesięcy prowadzenia działalności uwzględnia się okres od stycznia 2020 roku do grudnia 2024 roku; co doprowadziło ZUS do błędnego wniosku, że przedsiębiorca zgłaszający się do korzystania z preferencji składkowej od 1 stycznia 2025 roku w ciągu ostatnich 60 miesięcy wykonywania działalności gospodarczej wykorzystał już 36 miesięcy MZ+, podczas gdy przy ocenie wystąpienia przesłanki negatywnej uniemożliwiającej przedsiębiorcy skorzystanie z prawa do preferencji składkowej w postaci upływu okresu 60 miesięcy kalendarzowych (w trakcie których można skorzystać z 36 miesięcy MZ+) uwzględnia się okres od lutego 2020 roku do stycznia 2025 roku, a co za tym idzie styczeń 2025 roku jest dla tego przedsiębiorcy 61 miesiącem wykonywania działalności, zatem w styczniu 2025 roku rozpoczął się kolejny 60-miesięczny cykl, w trakcie którego przedsiębiorca ma prawo do ustalenia postaw wymiaru składek w wysokości określonej w art. 18c ust. 1-4 ustawy systemowej (dalej: „preferencją składkową”, ,MZ+”, (...)), a jednocześnie przedsiębiorca spełnił wszystkie pozostałe kryteria ustawowe uprawniające do skorzystania z MZ+ od stycznia 2025 roku;

- naruszenie art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez wadliwą wykładnię polegającą na przyjęciu, że przy weryfikacji przesłanki negatywnej uniemożlwiającej przedsiębiorcy skorzystanie z preferencji składkowej na podstawie w art. 18c ust. 1-4 ustawy systemowej w postaci okresu 60 miesięcy kalendarzowych (w trakcie których można skorzystać z 36 miesięcy Małego (...)) uwzględnia się okres 60 miesięcy przed pierwszym miesiącem, od którego przedsiębiorca zgłosił się do MZ+, czyli okres od stycznia 2020 roku do grudnia 2024 roku, podczas gdy przy ocenie wystąpienie przesłanki negatywnej uniemożliwiającej przedsiębiorcy skorzystanie z prawa do preferencji składkowej w postaci okresu 60 miesięcy kalendarzowych (w trakcie których można skorzystać z 36 miesięcy MZ+) uwzględnia się okres 60 miesięcy łącznie z pierwszym miesiącem, od którego przedsiębiorca zgłosił się do preferencji składkowej, czyli jeżeli przedsiębiorca dokonał zgłoszenia do MZ+ za okres od stycznia 2025 roku, to przy ocenie, czy korzystał w ostatnich 60 miesiącach z 36 miesięcy MZ+ powinno się brać pod uwagę, czy miesiącu styczniu 2024 roku mamy do czynienia z ostatnim 60-tym miesiącem ograniczającym korzystanie z MZ+, czy też z pierwszym miesiącem po 60-miesięczym cyklu ograniczającym korzystanie z Małego (...).

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w roku kalendarzowym 2025 powinna być ustalona na podstawie art. 18c ust. 1-4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie wywodząc, jak w zaskarżonej decyzji. Jednocześnie Zakład wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ł. O. prowadzi od 6 października 2008 roku pozarolniczą działalność gospodarczą, wpisaną do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Z tytułu prowadzenia powyższej działalności gospodarczej Ł. O. zgłoszony jest do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego (okoliczności bezsporne).

Ł. O. ustalał podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne od kwoty:

-od 6 października 2008 roku do 31 października 2010 roku- 30 % kwoty minimalnego wynagrodzenia (kod tytułu ubezpieczenia 05 70 00),

- od 1 listopada 2010 roku do 31 grudnia 2019 roku-60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego ( kod tytułu ubezpieczenia 05 10 00),

-od 1 stycznia 2020 roku do 31 stycznia 2020 roku - uzależnionej od przychodu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym (kod tytułu ubezpieczenia 05 90 00),

-od 1 lutego 2020 roku do 31 grudnia 2022 roku- uzależnionej od dochodu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym (kod tytułu ubezpieczenia 05 90 00),

-od 1 stycznia 2023 roku do 31 grudnia 2024 roku-60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (kod tytułu ubezpieczenia 05 10 00) (dowód: odpowiedź na odwołanie k.7verte- w aktach sprawy).

W dniu 31 stycznia 2025 roku Ł. O. zgłosił się do ubezpieczeń społecznych od 1 stycznia 2025 roku z kodem ubezpieczenia 05 90 00 (okoliczność bezsporna).

Pismem z dnia (...) roku organ rentowy poinformował ubezpieczonego o błędnym zgłoszeniu z kodem (...), wskazując na obowiązek zgłoszenia Ł. O. do ubezpieczeń społecznych z kodem (...) (dowód: pismo k.14-w aktach ZUS).

Pismem z dnia (...) roku ubezpieczony wystąpił do ZUS o wydanie pisemnej decyzji administracyjnej (dowód: pismo k.18- w aktach ZUS)

Pismem z dnia (...) roku organ rentowy poinformował pełnomocnika ubezpieczonego o wszczęciu postępowania w przedmiocie wydania decyzji w sprawie określenia wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne dla prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą Ł. O. (dowód: zawiadomienie o wszczęciu postępowania k.19-20-w aktach ZUS).

Następnie w dniu (...) roku ZUS wydał zaskarżoną decyzję.

(dowód: decyzja ZUS z (...) roku k.23-25- w aktach ZUS).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie jest zasadne i jako takie, zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2025 r. poz. 350), dalej jako ustawa, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

W myśl art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych. Z kolei na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Przepis art. 18 ust. 8 ustawy stanowi zaś, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5 i 5a, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.

Zgodnie z treścią art. 18c ust. 1 ustawy w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2019 roku do dnia 31 stycznia 2020 roku najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, których roczny przychód z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył trzydziestokrotności kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w grudniu poprzedniego roku, uzależniona jest od tego przychodu. Jednocześnie najniższa podstawa wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku (ust. 2).

Powyższa regulacja została wprowadzona ustawą z dnia 30 lipca 2018 roku o zmianie niektórych ustaw w celu obniżenia składek na ubezpieczenia społeczne osób fizycznych wykonujących działalność gospodarczą na mniejszą skalę (Dz.U. poz. 1577). Tym samym od stycznia 2019 roku wprowadzona została możliwość skorzystania z preferencji składkowej tzw. Mały ZUS. Co istotne, została ona zmodyfikowana ustawą z dnia 19 grudnia 2019 roku o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. poz. 2550). Zmodyfikowany Mały ZUS wszedł w życie 1 lutego 2020 roku i powszechnie nazywany jest Małym ZUS plus.

Stosownie do treści art. 18c ust. 1 ustawy w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lutego 2020 roku podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonego, o którym mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, którego roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120.000 złotych, uzależniona jest od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanego dalej „dochodem z pozarolniczej działalności gospodarczej”, uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym.

Jak wynika z art. 18 c ust. 2 ustawy podstawa wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku. Podstawę wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, ubezpieczony ustala na dany rok kalendarzowy, mnożąc przeciętny miesięczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym, obliczony zgodnie z ust. 4, przez współczynnik 0,5. Otrzymany wynik jest zaokrąglany do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza, lub w dół, jeśli jest niższa (ust. 3). W myśl ust. 4 ww. przepisu przeciętny miesięczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym jest obliczany według następującego wzoru: roczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym × 30 liczba dni kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym i jest zaokrąglany do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza, lub w dół, jeśli jest niższa.

Zgodnie natomiast z art. 18c ust. 9 ustawy systemowej ubezpieczony, o którym mowa w ust. 1, przekazuje informację o zastosowanych formach opodatkowania obowiązujących tego ubezpieczonego w poprzednim roku kalendarzowym, o rocznym przychodzie z pozarolniczej działalności gospodarczej i rocznym dochodzie z tej działalności uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym, w tym o przychodzie i dochodzie uzyskanych w okresie obowiązywania danej formy opodatkowania, oraz o podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustalonej na dany rok kalendarzowy w:

1. imiennym raporcie miesięcznym albo

2. w deklaracji rozliczeniowej - w przypadku, o którym mowa w art. 47 ust. 2 - składanych za styczeń danego roku kalendarzowego lub za pierwszy miesiąc rozpoczęcia lub wznowienia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w danym roku kalendarzowym.

W myśl art. 36 ust. 14a ustawy o zmianie w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu, o którym mowa w ust. 10, dotyczącej tytułu ubezpieczenia związanego ze sposobem obliczania podstawy wymiaru składek, o którym mowa w art. 18c ust. 1 ubezpieczony zawiadamia Zakład przez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zawierającego prawidłowe dane w terminie:

1) do końca stycznia danego roku kalendarzowego, jeżeli zmiana w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu następuje w styczniu tego roku, przy czym jeżeli termin ten jest krótszy niż 7 dni, ubezpieczony dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w terminie 7 dni od zaistnienia zmiany;

2) 7 dni od zaistnienia zmiany - w pozostałych przypadkach.

Wreszcie zgodnie z art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy przepisy tego artykułu nie mają zastosowania do osób, które ustalały podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Do powyższych limitów wlicza się, jako pełny miesiąc, każdy miesiąc kalendarzowy, w którym osoba odpowiednio ustalała podstawę składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem lub prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej jeden dzień kalendarzowy.

Przenosząc powyższe unormowania na grunt niniejszej sprawy podnieść należy, że zaistniały spór sprowadza się do ustalenia, czy Ł. O., który korzystał w okresie od 1 stycznia 2020 roku do 31 stycznia 2020 roku z ulgi (...), natomiast w okresie od 1 lutego 2020 roku do 31 grudnia 2022 roku z ulgi „(...)”, może ponownie skorzystać z (...) w 2025 roku. Tym samym w konsekwencji spór dotyczył wykładni art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy systemowej.

W ocenie Sądu, (...) nie miał w zamyśle prawodawcy być jednorazową preferencją składkową. Intencją prawodawcy było, ażeby przedsiębiorcy mogli korzystać z niego w cyklicznych, pięcioletnich okresach. Maksymalny okres korzystania z (...) wynosi 36 miesięcy w ciągu 60 miesięcy kalendarzowych.

Do takiego wniosku prowadzi również analiza uzasadnienia projektu ustawy wprowadzającej zmiany art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (strona 33). Wskazano w nim, że zmiana ma na celu doprecyzowanie przepisów odnoszących się do tzw. Małego (...) i umożliwienie realizacji pierwotnych intencji projektodawców tego rozwiązania. Zgodnie bowiem z założeniami Małego (...), po korzystaniu z obniżonych składek na ubezpieczenia społeczne przez 36 miesięcy, następuje okres swoistej „karencji” o długości 24 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej, w trakcie której przedsiębiorca jest oskładkowany zgodnie z zasadami ogólnymi, określonymi w art. 18 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zmieniany art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy, stanowiący przesłankę negatywną do korzystania z Małego (...), posługuje się pojęciem „ostatnich 60 miesięcy”. Tym samym, w przypadku gdy ustalenie prawa danego przedsiębiorcy do przedmiotowego rozwiązania następuje np. w styczniu 2025 roku, przy przyjęciu okresu od stycznia 2020 roku do grudnia 2024 roku (zakładając oczywiście, że wykorzystał on w ich trakcie pełnych 36 miesięcy ulgi) jako okresu referencyjnego, może powstać wątpliwość, czy przesłanka ta nie została spełniona. Przy takiej interpretacji, okres oczekiwania na ponowne skorzystanie z Małego (...) wydłużałby się de facto o rok. Skrócenie wspomnianego okresu referencyjnego o miesiąc (tj. do 59 miesięcy kalendarzowych), przy zachowaniu dotychczasowej konstrukcji językowej przepisu, eliminuje ten problem, umożliwiając zainteresowanym, o ile spełniają oni pozostałe warunki ustawowe, powrót do rozwiązania po 24 miesiącach oczekiwania.

Skoro Ł. O. korzystał z preferencji od 1 stycznia 2020 roku do 31 stycznia 2020 roku oraz od 1 lutego 2020 roku do 31 grudnia 2022, czyli w sumie 36 miesięcy, a w roku 2023 i 2024 opłacał składki w standardowych wysokościach, to w ciągu 60 miesięcy zakończył się ww. pięcioletni cykl. W związku z powyższym od stycznia 2025 roku rozpoczął się okres kolejnych 60 miesięcy w trakcie których - wobec spełnienia pozostałych kryteriów – jako przedsiębiorca ma prawo opłacać składki w wysokości wynikającej z art. 18c ust. 1-4 ustawy systemowej.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję ZUS, stosownie do treści art. 477 ¹⁴§ 2 k.p.c., o czym orzekł jak w sentencji wyroku.