Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 sierpnia 2025 roku

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim

w składzie następującym: Przewodniczący: sędzia Agnieszka Leżańska

Protokolant: sekretarz sądowy: Monika Daras

po rozpoznaniu w dniu 6 sierpnia 2025 roku w Piotrkowie Tryb.

na rozprawie

sprawy z wniosku K. S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o przeliczenie kapitału początkowego oraz wysokość świadczenia

na skutek odwołania ubezpieczonego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział T. z dnia (...), znak: (...)oraz decyzji z dnia (...), (...)

1.  zmienia zaskarżone decyzje w ten sposób, iż zobowiązuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. do przeliczenia kapitału początkowego ubezpieczonego K. S. oraz ustalenia wysokości należnej mu emerytury przy uwzględnieniu okresów zatrudnienia w (...) w P. na podstawie umów zlecenia zawartych na okres: od dnia 1 grudnia 1995 roku do dnia 31 grudnia 1995 roku, od dnia 2 stycznia 1996 roku do dnia 31 stycznia 1996 roku, od dnia 1 lutego 1996 roku do dnia 29 lutego 1996 roku, od dnia 1 marca 1996 roku do dnia 31 marca 1996 roku oraz od dnia 1 kwietnia 1996 roku do dnia 30 kwietnia 1996 roku;

2.  oddala odwołanie w pozostałej części.

Sygnatura akt V U 392/25

UZASADNIENIE

w zakresie punktu 1 wyroku z dnia 8 sierpnia 2025 roku

Decyzją z dnia (...), znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w(...) odmówił K. S. ponownego ustalenia kapitału początkowego wskazując w uzasadnieniu decyzji, że ubezpieczony nie przedłożył nowych dokumentów mających wpływ na wysokość kapitału początkowego ustalonego decyzją z dnia (...)

Decyzją z dnia (...), znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił ubezpieczonemu prawa do przeliczenia emerytury wskazując, że wartość kapitału początkowego nie uległa zmianie, a tym samym nie ulega zmianie wysokość emerytury.

W złożonym w dniu (...)roku odwołaniu ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonych decyzji i przeliczenie kapitału początkowego oraz emerytury, poprzez zaliczenie mu do stażu pracy okresów zatrudnienia na podstawie umów zlecenia od dnia 27 listopada 1995 roku do dnia 30 kwietnia 1996 roku w Zakładzie (...)na stanowisku palacza kotłów c.o. w kotłowni.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o oddalenie odwołania od obu decyzji. W uzasadnieniu wskazał, że do stażu pracy ubezpieczonemu nie zaliczano okresów zatrudnienia na umowę zlecenia w latach 1995-1996, ponieważ nie zostały wystarczająco udowodnione, a organ rentowy nie może potwierdzić okresu ubezpieczenia w ZUS, ponieważ płatnik składek rozliczał się bezimiennie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

ubezpieczony K. S. urodził się (...) (okoliczność bezsporna).

W dniu (...)roku wnioskodawca złożył wniosek o ustalenie kapitału początkowego , dołączając do wniosku m.in. kopie legitymacji ubezpieczeniowej oraz kopie umów zlecenia .

Decyzją z dnia (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonał ustalenia kapitału początkowego K. S. na dzień 1 stycznia 1999 roku na kwotę 64.355,28 zł. Wyliczony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału wyniósł 70,20%. Organ rentowy uwzględnił do obliczenia kapitału okresy składkowe w wymiarze: 14 lat, 22 dni, tj. 168 miesięcy oraz nieskładkowe- 3 miesiące i 21 dni tj. 3 miesiące.

Do stażu pracy organ rentowy nie zaliczył ubezpieczonemu zatrudnienia na umowy zlecenia w latach 1995-1996, wskazując, że przedłożone przez ubezpieczonego dokumenty nie potwierdzają faktycznego okresu zatrudnienia (dowód: wniosek k.2, decyzja k.25-27, informacja k.29- akt kapitału początkowego ZUS).

Ubezpieczony złożył w dniu (...)wniosek o emeryturę (dowód: wniosek k. 1-3-akt ZUS).

Decyzją z dnia(...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia (...) tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego - z uwzględnieniem ich waloryzacji. Kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 495.933,80 zł, a średnie dalsze trwanie życia wyniosło 218,90 miesięcy. Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

Wysokość tak wyliczonego świadczenia wyniosła 2.265,57 zł. i uległa zwiększeniu z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników o kwotę 156,28 zł. Emerytura w ten sposób obliczona wyniosła 2.421,85 zł. Zakład zawiesił wypłatę świadczenia, z uwagi na zbieg prawa do więcej niż jednego świadczenia (dowód: decyzja ZUS, k.10-12-akt ZUS).

Decyzją z dnia (...)organ rentowy podjął wypłatę emerytury od (...), tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego (dowód: decyzja ZUS k.18odwrót-20-akt ZUS).

W dniu (...) ubezpieczony złożył wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalnego. Do wniosku dołączył umowy zlecenia z dnia 27 listopada 1995 roku, 1 grudnia 1995 roku, 2 stycznia 1996 roku, 1 lutego1996 roku, 1 marca 1996 roku, 1 kwietnia 1996 roku (dowód: wniosek k.21-22, umowy zlecenia k.23-28-akt ZUS).

Zaskarżoną decyzją z dnia (...), ZUS odmówił K. S. ponownego ustalenia kapitału początkowego wskazując, iż ubezpieczony nie przedłożył nowych dokumentów mających wpływ na wysokość kapitału początkowego ustalonego decyzją z dnia (...) (dowód: decyzja ZUS k.30-akt kapitału początkowego ZUS).

Zaskarżoną decyzją z dnia (...), organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do przeliczenia emerytury wskazując, że wartość kapitału początkowego nie uległa zmianie, a tym samym nie ulega zmianie wysokość emerytury (dowód: decyzja ZUS k.29-akt ZUS).

(...) w P. zajmowała się sprzedażą detaliczną bielizny oraz ubrań.

K. S. zatrudniony był w powyższej Spółdzielni na podstawie umowy o pracę w okresie od dnia 8 października 1979 roku do dnia 28 lutego 1994 roku na stanowisku palacza kotłowni. W kolejnych latach Spółdzielnia, z uwagi na postawienie jej w stan likwidacji, który zakończył się w 1994 roku, zatrudniała pracowników na podstawie umów zlecenia m.in. na stanowisku palacza lub pomocnika palacza na okres grzewczy.

K. S. zatrudniony był w na podstawie umów zlecenia również na stanowisku palacza c.o. w kotłowni w okresie od 27 listopada 1995 roku do 30 listopada 1995 roku, od 1 grudnia 1995 roku do 31 grudnia 1995 roku z wynagrodzeniem w kwocie 400 złotych brutto, od 2 stycznia 1996 roku do 31 stycznia 1996 roku z wynagrodzeniem 400 złotych brutto, od 1 lutego 1996 roku do 29 lutego 1996 roku z wynagrodzeniem 400 złotych brutto, od 1 marca 1996 roku do 31 marca 1996 roku z wynagrodzeniem 400 złotych brutto oraz od 1 kwietnia 1996 roku do 30 kwietnia 1996 roku. Z wynagrodzeniem 400 złotych brutto. Umowy zlecenia zawierane były na okres miesiąca za wyjątkiem pierwszej umowy zlecenia, którą zawarto na 3 dni. Do zadań ubezpieczonego należała obsługa pieca, skarżący wykonywał tożsame czynności z wykonywanymi na podstawie umowy o pracę. Na podstawie umów zlecenia ubezpieczony pracował w pełnym wymiarze czasu pracy. Za cały okres zatrudnienia ubezpieczony uzyskał wynagrodzenie w kwocie 2.053,30 złotych brutto. Umowy zlecenia posiadają załączone rachunki potwierdzające potrącenie z kwoty wynagrodzenia stosownych kwot podatku oraz składki na ubezpieczenie społeczne. Najniższe wynagrodzenie w grudniu 1995 roku wynosiło 305 złotych brutto, od stycznia 1996 roku 325 złotych brutto, od kwietnia 1996 roku 350 złotych brutto (okoliczność bezsporna).

W czasie zatrudnienia na podstawie umów zlecenia w zakładzie, ubezpieczony nie był zatrudniony u innego pracodawcy oraz nie miał ustalonego prawa do renty (dowód: umowa o pracę k.18, legitymacja ubezpieczeniowa k.6-8-akt ZUS, umowy zlecenia, k.22, zeznania świadka J. N. nagranie od min.00:03:43 do min. 00:09:12, zeznania świadka M. Z. nagranie od min. 00:09:12 do min. 00:11:59, zeznania wnioskodawcy K. S. nagranie od min. 00:11:59 do min. 00:18:50-protokół z rozprawy z dnia (...), k.23-24-akt sprawy).

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i zważył, co następuje:

odwołanie jest uzasadnione w przeważającej części.

Stosownie do treści art. 114 ustęp 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2024 roku poz. 1631), dalej ustawy emerytalnej, prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. Podstawą ponownego ustalenia prawa do świadczeń lub ich wysokości mogą być tylko i wyłącznie nowe dowody, a zatem takie które nie były znane organowi rentowemu w poprzednim postępowaniu. Przymiot nowości nie dotyczy natomiast ujawnionych okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji. A zatem podstawą ponownego ustalenia prawa do świadczeń lub ich wysokości nie muszą być okoliczności, na które osoba ubiegająca się o świadczenia lub organ rentowy nie mogły powołać się w poprzednim postępowaniu, lecz takie, które powinny być znane przy dołożeniu minimum staranności, ale na skutek błędu lub przeoczenia nie zostały uwzględnione w poprzednim postępowaniu, a powodujące pominięcie ustalenia istnienia jednego z warunków uprawniających do świadczeń (tak. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 2010-05-26, II UK 354/09).

Zasady obliczania wysokości przysługującej ubezpieczonej emerytury określają przepisy art. 25-26 ustawy emerytalnej. W myśl art. 26 ustawy emerytalnej, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 ustawy. Z kolei z art. 25 ust. 1 ustawy wynika, że podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24 ustawy, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zaewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Kapitał początkowy, stanowiący jeden ze składników decydujących o wysokości emerytury, o której mowa w art. 26 ustawy emerytalnej, zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 tejże ustawy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ww. ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3) . Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Organ rentowy decyzją z dnia (...) (...)odmówił K. S. ponownego ustalenia kapitału początkowego. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że ubezpieczony nie przedłożył nowych dokumentów mających wpływ na wysokość kapitału początkowego ustalonego decyzją z dnia (...).

Kolejną decyzją z dnia (...), organ rentowy odmówił prawa do przeliczenia emerytury, wskazując, że wartość kapitału początkowego nie uległa zmianie, a tym samym nie ulegnie zmianie wysokość emerytury.

Wnioskodawca wnosił o zaliczenie do stażu pracy okresów zatrudnienia na umowy zlecenia w okresie od listopada 1995 roku do kwietnia 1996 roku. A zatem okres jego pracy będzie rozpatrywany z art. 6 ustęp 1 pkt 2 ustawy, zgodnie z którym, okresami składkowymi są między innymi okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości określonej w przepisach o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych oraz w przepisach wymienionych w art. 195 pkt 1-4 i 8, a zatem także w przepisach wymienionej w pkt 2 art. 195 - ustawy z dnia 19 grudnia 1975 roku o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia. Możliwość zaliczenia okresów z art. 6 ustęp1 pkt 2 ustawy jako składkowych uzależniona była od opłacenia składki na ubezpieczenia społeczne.

Mając na uwadze treść wszystkich zaskarżonych decyzji i odwołania wnioskodawcy kwestią sporną w niniejszej sprawie było, czy organ rentowy prawidłowo nie zaliczył do stażu pracy okresów zatrudnienia ubezpieczonego na podstawie umów zlecenia w latach 1995-1996 uznając, iż nie zostały one wystarczająco udowodnione, ponadto ZUS nie może potwierdzić okresu ubezpieczenia skarżącego w tym okresie, ponieważ płatnik składek rozliczał się bezimiennie.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, Sąd uznał, że wnioskodawca udowodnił, że w spornych okresach okresie, tj. od 27 listopada 1995 roku do 30 listopada 1995 roku, od 1 grudnia 1995 roku do 31 grudnia 1995 roku, od 2 stycznia 1996 roku do 31 stycznia 1996 roku, od 1 lutego 1996 roku do 29 lutego 1996 roku, od 1 marca 1996 roku do 31 marca 1996 roku oraz od 1 kwietnia 1996 roku do 30 kwietnia 1996 roku, zatrudniony był w Zakładzie (...) na stanowisku palacza kotłów c.o. w kotłowni na podstawie umów zlecenia i okresy te powinny zostać mu doliczone do stażu pracy. Co do możliwości doliczenia odwołującemu do stażu pracy okresów wykonywania pracy w oparciu o umowy zlecenia z dnia 27 listopada 1995 roku, z dnia 1 grudnia 1995 roku, z dnia 2 stycznia 1996 roku, z dnia 1 lutego1996 roku, z dnia 1 marca 1996 roku, z dnia 1 kwietnia 1996 roku, wskazać należy, że w tym okresie obowiązały przepisy wskazanej już wyżej ustawy z dnia 19 grudnia 1975 roku o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (t.j. Dz. U. z 1983 r. Nr 31, poz. 146 ze zm.). Zgodnie z art. 1 ustawy w brzmieniu ustawy z dnia 16.10.1991 r. (Dz.U. Nr 110, poz. 474), który wszedł w życie z dniem 29.11.1991 r. obowiązkowe ubezpieczenie społeczne określone ustawą, zwane dalej "ubezpieczeniem", obejmuje osoby wykonujące stale i odpłatnie pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, zawartej z jednostkami gospodarki uspołecznionej. 2. Umową agencyjną lub umową zlecenia w rozumieniu ustawy, zwaną dalej "umową", jest umowa, na podstawie której osoba ją zawierająca zobowiązuje się do wykonywania określonych czynności w imieniu jednostki gospodarki uspołecznionej lub na rzecz tej jednostki. 3.Pracę uważa się za wykonywaną stale, jeżeli trwa nieprzerwanie co najmniej 30 dni. Art. 1 ust. 3 został skreślony ustawą z dnia 18.11.1994 r. (Dz.U. Nr 133, poz. 686), która weszła w życie w dniu 22.02.1995 r., a art.1 otrzymał następujące brzmienie: „obowiązkowe ubezpieczenie społeczne określone ustawą, zwane dalej «ubezpieczeniem», obejmuje osoby wykonujące odpłatnie pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia zawartej na okres co najmniej 15 dni.

1a. Ubezpieczenie obejmuje również osoby wykonujące na rzecz jednego zleceniodawcy pracę na podstawie umów agencyjnych lub zlecenia krótszych niż 15 dni, jeżeli łączny okres, na który umowy zostały zawarte, wynosi co najmniej 15 dni. Obowiązek ubezpieczenia powstaje wówczas od pierwszego dnia tej umowy, z której wynika, że łączny okres wykonywania umów wyniesie co najmniej 15 dni. 1b. Przepisu ust. 1a nie stosuje się, jeżeli między ostatnim dniem ostatniej umowy a pierwszym dniem następnej upłynęło co najmniej 60 dni.

2. Umową agencyjną lub umową zlecenia w rozumieniu ustawy, zwaną dalej "umową", jest umowa, na podstawie której osoba ją zawierająca zobowiązuje się do wykonywania określonych czynności w imieniu jednostki gospodarki uspołecznionej lub na rzecz tej jednostki.” Zgodnie z art. 2 ust. 3 tejże ustawy ubezpieczenie nie obejmuje jednak osób, które zawarły umowę, jeżeli osoby te mają ustalone prawo do emerytury lub renty, chyba że zgłoszą wniosek o objęcie ubezpieczeniem. Zgodnie natomiast z art. 4 obowiązek ubezpieczenia powstaje z dniem oznaczonym w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania. Natomiast z treści art. 6 ust. 3 tejże ustawy w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 1990 roku, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi przeciętny dochód stanowiący podstawę wymiaru składek za okres, o którym mowa w ust. 4, ustalony i zwaloryzowany w sposób określony w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.

Odnosząc się do wskazanego przez ZUS braku potwierdzenia okresu ubezpieczenia, wynikającego z faktu, że płatnik składek rozliczał się bezimiennie, wskazać należy, że w myśl art. 5 ust. 4 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty dla płatników składek, zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenie emerytalne i rentowe, nie uwzględnia się okresu, za który nie zostały opłacone składki, mimo podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w tym okresie. Ta zasada znajduje również odpowiednie zastosowanie do ubezpieczonych zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenie społeczne za okres przypadający przed dniem wejścia w życie ustawy (ust. 5). Oznacza to, że zasada ta dotyczy płatników składek zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenie społeczne, nie dotyczy zaś osób, za które składki za okres przypadający przed dniem wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, czyli przed dniem 1 stycznia 1999 roku winien był uiścić ich płatnik.

Zasady uiszczania składek na ubezpieczenia społeczne w stosunku do osób świadczących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia regulowała przywołana ustawa z dnia 19 grudnia 1975 roku. Przepisy powołanej ustawy w spornym okresie znajdowały poprzez jej art. 38 ¹ zastosowanie do osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia na rzecz innych niż uspołecznione zakłady pracy i osób fizycznych.

Zgodnie z art. 25 ust. 1 cytowanej wyżej ustawy składkę, na ubezpieczenie opłacają w odpowiednich częściach jednostka gospodarki uspołecznionej, która zawarła umowę i ubezpieczony. Składkę na ubezpieczenie należało opłacać miesięcznie, za każdy miesiąc, w którym istniało ubezpieczenie (art. 26 ust. 1 ustawy). Sąd podziela przy tym stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 26 września 2006 roku sygn. akt II UK 29/06, że przepis art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (jednolity tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 65, poz. 333 ze zm.) określał zasady finansowania składki na ubezpieczenie społeczne osoby wykonującej umowę zlecenia, a nie płatnika tej składki.

Na podstawie delegacji z art. 7 i 28 ustawy o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia wydano rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykonania ustawy o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia z dnia 31 grudnia 1975 roku (Dz.U. Nr 46, poz. 250). Rozporządzenie to określało zasady obliczania podstawy wymiaru zasiłków, emerytur, rent i składek z tytułu ubezpieczenia społecznego osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, wysokość składki na to ubezpieczenie oraz wysokość części składki opłacanej przez jednostki gospodarki uspołecznionej i przez osoby objęte ubezpieczeniem, zasady, terminy i tryb opłacania składek oraz zasady pokrywania i rozliczania świadczeń pieniężnych wypłacanych przez jednostki gospodarki uspołecznionej w związku z tym ubezpieczeniem. Zgodnie z § 10 ustęp 1 rozporządzenia to jednostki gospodarki uspołecznionej obowiązane były do rozliczania co miesiąc składek na ubezpieczenie na podstawie deklaracji rozliczeniowej składanej we właściwym oddziale Zakładu. Składki na ubezpieczenie oraz deklarację rozliczeniową jednostka gospodarki uspołecznionej zobowiązana była przekazać do oddziału Zakładu w terminie do dnia 15 każdego miesiąca za miesiąc ubiegły. Przepisy te zostały uchylone z dniem 1 stycznia 1990 roku przez rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 roku w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 68, poz. 330 ze zm.).

Rozporządzenie to w § 25, stosowanym odpowiednio poprzez § 26a do składek na ubezpieczenie społeczne osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia na rzecz innych niż uspołecznione zakładów pracy i osób fizycznych, analogicznie jak w poprzednim rozporządzeniu z 1975roku, nakładało na jednostkę, która zawarła umowę, obowiązek rozliczania bez uprzedniego wezwania co miesiąc składek na ubezpieczenie osób wykonujących umowę (ust. 1) oraz przesyłania deklaracji rozliczeniowej i opłacania całości należnej składki na ubezpieczenie osób wykonujących umowę, po potrąceniu świadczeń finansowanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ust. 3), przy uwzględnieniu zasad i trybu opłacania składek oraz pokrywania i rozliczania świadczeń pieniężnych stosowanych do zakładów pracy (§ 14 ust. 4 i § 15-18 rozporządzenia).

Z przepisów tych zatem wynika, że to nie osoba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej lub zlecenia był płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu tej umowy, lecz osoba, na rzecz której umowa zlecenia lub umowa agencyjna była wykonywana. Przepis art. 25 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia stanowił natomiast podstawę źródła finansowania tej składki w odpowiednich częściach ze środków zawierającego umowę i ubezpieczonego, w odróżnieniu od finansowania składki na ubezpieczenie społeczne pracowników, która zgodnie z art. 33 ustawy o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych pochodziła w całości z własnych środków zakładu pracy.

Zatem okoliczność, czy za wnioskodawcę faktycznie były opłacane składki, czy nie jest bez znaczenia w niniejszej sprawy. Istotnym jest kwestia samego zatrudnienia, bowiem przypomnieć w tym miejscu należy, że ZUS w uzasadnieniu decyzji wskazał, że do stażu pracy nie zaliczono ubezpieczonemu okresów zatrudnienia na umowę zlecenia w latach 1995-1996, ponieważ nie zostały wystarczająco udowodnione.

W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w ww. rozporządzeniu dotyczą bowiem wyłącznie postępowania przed organem rentowym. Nie mają więc zastosowania w postępowaniu sądowym, opartym na zasadzie swobodnej oceny dowodów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2006 roku, sygn. akt I UK 179/06, LEX nr 342283

Fakt wykonywania pracy przez ubezpieczonego na podstawie umów zlecenia z dnia 27 listopada 1995 roku, 1 grudnia 1995 roku, 2 stycznia 1996 roku, 1 lutego1996 roku, 1 marca 1996 roku, 1 kwietnia 1996 roku zlecenia w okresie kolejno od 27 listopada 1995 roku do 30 listopada 1995 roku, od 1 grudnia 1995 roku do 31 grudnia 1995 roku, od 2 stycznia 1996 roku do 31 stycznia 1996 roku, od 1 lutego 1996 roku do 29 lutego 1996 roku, od 1 marca 1996 roku do 31 marca 1996 roku oraz od 1 kwietnia 1996 roku do 30 kwietnia 1996 roku potwierdziła dokumentacja pracownicza, tj. załączone do akt sprawy oryginały umów zlecenia, a także osobowe źródła dowodowe w postaci powołanych w sprawie świadków. Dokonując ustaleń faktycznych, Sąd uznał zeznania wnioskodawcy oraz świadków: M. Z. oraz J. N. za wiarygodne w zakresie w jakim miały istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy tj. co do faktu samego zatrudnienia ubezpieczonego w (...), co do polityki zakładu w zakresie zatrudniania pracowników na podstawie umów zlecenia oraz okresów pracy wnioskodawcy. Dochodząc do powyższej konkluzji Sąd miał na względnie, że wskazane zeznania są spójne, a przede na ich podstawie można, w sposób nie budzący wątpliwości, wywieść okoliczności, które skutkują stwierdzeniem zasadności wniesionego odwołania. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że K. S. zatrudniony był w zakładzie na podstawie umowy o pracę w okresie od 8 października 1979 roku do 28 lutego 1994 roku na stanowisku palacza kotłowni, co wynika dokumentacji w postaci umowy o pracę znajdującej się w aktach ZUS. Zarówno świadkowie, jak i wnioskodawca wskazali, że w późniejszym czasie zakład był w likwidacji i wprowadzono system zatrudniania pracowników na podstawie umowy zlecenia. Ponadto świadkowie, jak i ubezpieczony potwierdzili, że do obowiązków ubezpieczonego należała obsługa pieca, tj. wykonywanie tożsamych czynności z wykonywanymi poprzednio na podstawie umowy o pracę.

Zeznania świadków korespondują z twierdzeniami skarżącego, co do faktu zatrudnienia ubezpieczonego w zakładzie na podstawie umów zlecenia w spornym okresie oraz zakresu obowiązków. Ponadto znajdują potwierdzenie w dokumentacji pracowniczej w postaci przedstawionych przez ubezpieczonego umów zlecenia. W umowach tych wskazano daty ich zawarcia, okresy na jakie umowy zostały zawierane, a także wskazane zostało wynagrodzenie. Wskazać należy, że umowy zostały zawierane na okres jednego miesiąca, z wyjątkiem jednej umowy, która została zawarta na 3 dni (umowa z dnia (...)). Zatem większość zawartych umów została zawarta na okres co najmniej 15 dni, tak jak wymagał tego art. 1 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umów agencyjnej lub umowy zlecenia.

Co jednocześnie istotne z punktu widzenia przytoczonych wyżej przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, tj. art. 2 ust. 3 tejże ustawy, w czasie zatrudnienia na podstawie umów zlecenia w zakładzie, ubezpieczony nie był zatrudniony u innego pracodawcy oraz nie miał ustalonego prawa do renty. Okoliczności tych organ rentowy nie podważał, gdyż kwestionował jedynie brak dowodów wskazujących na zatrudnienie oraz fakt braku informacji o opłacaniu składek za sporne okresy.

Reasumując stwierdzić należy, iż skarżący udowodnił fakt zatrudnienia na podstawie umów zlecenia w okresie od 27 listopada 1995 roku do 30 listopada 1995 roku, od 1 grudnia 1995 roku do 31 grudnia 1995 roku, od 2 stycznia 1996 roku do 31 stycznia 1996 roku, od 1 lutego 1996 roku do 29 lutego 1996 roku, od 1 marca 1996 roku do 31 marca 1996 roku oraz od 1 kwietnia 1996 roku do 30 kwietnia 1996 roku, mając jednocześnie na uwadze, że skarżący nie był płatnikiem składek z tytułu umowy zlecenia, to nie mogą go obciążać negatywne konsekwencje braku potwierdzenia opłacania składek z art. 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Z tych względów Sąd uznał, że wnioskodawca spełnił wszystkie przesłanki uprawniające go do zaliczenia spornego okresu ubezpieczenia do kapitału początkowego, a tym samym do przeliczenia emerytury, z wyjątkiem możliwości doliczenia do stażu pracy umowy z dnia 27 listopada 1995 roku, z uwagi na zbyt krótki okres jej trwania. Podkreślić należy, iż ubezpieczony uzyskiwał miesięczne wynagrodzenie w związku z zatrudnieniem na podstawie powyższych umów w kwocie 400 złotych brutto miesięcznie, za wyjątkiem umowy za listopad 1995 roku, kiedy wypłacono mu wynagrodzenie w kwocie 53,30 złotych brutto, za cały okres zatrudnienia ubezpieczony uzyskał więc wynagrodzenie w kwocie 2.053,30 złotych brutto. Najniższe zaś wynagrodzenie w grudniu 1995 roku wynosiło 305 złotych brutto, od stycznia 1996 roku 325 złotych brutto, od kwietnia 1996 roku 350 złotych brutto, co oznacza, iż ubezpieczony uzyskiwał wynagrodzenie powyżej najniższego wynagrodzenia obowiązującego w gospodarce. Co istotne, umowy zlecenia posiadają załączone rachunki potwierdzające potrącenie z kwoty wynagrodzenia stosownych kwot podatku oraz składki na ubezpieczenie społeczne.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 § 2 k.p.c., w punkcie 1 wyroku, zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. do przeliczenia kapitału początkowego ubezpieczonego K. S. oraz ustalenia wysokości należnej mu emerytury przy uwzględnieniu okresów zatrudnienia w (...) w P. na podstawie umów zlecenia zawartych na okres: od dnia 1 grudnia 1995 roku do dnia 31 grudnia 1995 roku, od dnia 2 stycznia 1996 roku do dnia 31 stycznia 1996 roku, od dnia 1 lutego 1996 roku do dnia 29 lutego 1996 roku, od dnia 1 marca 1996 roku do dnia 31 marca 1996 roku oraz od dnia 1 kwietnia 1996 roku do dnia 30 kwietnia 1996 roku.