Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 września 2025 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie: Przewodniczący: sędzia Agnieszka Leżańska

Protokolant: sekretarz sądowy Monika Daras

po rozpoznaniu w dniu 10 września 2025 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z wniosku A. Z. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o ustalenie kapitału początkowego

na skutek odwołania ubezpieczonej od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia (...), znak sprawy: (...) (...)

oddala odwołanie.

Sygnatura akt V U 461/25

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia (...) , znak (...) (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. ustalił, iż kapitał początkowy ubezpieczonej A. Z. na dzień 1 stycznia 1999 roku wynosi 23.481,15 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego przyjęto podstawę wymiaru w kwocie 376,03 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z faktycznego okresu ubezpieczenia. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 30,80%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 30,80% przez kwotę 1.220,89 zł. tj. kwotę bazową określoną w ustawie (30,80% x 1220,89 zł. = 376,03zł.). Organ rentowy wskazał, iż wzięto pod uwagę okresy składkowe w łącznej sumie: 2 lat, 1 miesiąca i 8 dni, tj. łącznie 25 miesięcy oraz okresy nieskładkowe, tj. okresy nauki w szkole wyższej, w sumie: 4 lat i 3 miesięcy, co po ograniczeniu do 1/3 okresów nieskładkowych przebytych do dnia zgłoszenia wniosku o emeryturę wyniosło: 3 lata i 3 miesiące, tj. 39 miesięcy.

W pouczeniu znajdującym się w powyższej decyzji organ rentowy wskazał, że w celu zaliczenia okresu niewykonania pracy spowodowanej koniecznością opieki nad mamą, ubezpieczona powinna dostarczyć dokumenty potwierdzające tę okoliczność, tj. orzeczenie stwierdzające niezdolność do samodzielnej egzystencji członka rodzina lub orzeczenie o znacznym stopniu o jego niepełnosprawności przyznane do 31 grudnia 1998 roku.

Odwołanie od w/w decyzji wniosła A. Z. wnosząc o jej zmianę, poprzez doliczenie do kapitału początkowego okresu od 1993 do 2007 roku, tj. okresu sprawowania opieki nad niezdolnym do samodzielnej egzystencji członkiem rodziny - matką M. B.. W uzasadnieniu ubezpieczona wskazała, że w latach 1994-1998 mama wnioskodawczyni nie była osobą samodzielną, jednak nie legitymowała się orzeczeniem o samodzielnej egzystencji. Do odwołania A. Z. dołączyła dokumentację medyczną swojej mamy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddaleni, wskazując że żadne z załączonych dokumentów do odwołania nie stanowi potwierdzenia niezdolności do samodzielnej egzystencji lub znacznego stopniu niepełnosprawności jej mamy, co skutkuje brakiem jest podstaw zaliczenia do wartości kapitału początkowego okresu niewykonywania pracy, spowodowanej koniecznością opieki nad mamą. ZUS jednocześnie wskazał, że emerytura ubezpieczonej nie została podwyższona do najniższej emerytury, bowiem wnioskodawczyni nie udowodniła łącznie okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 20 lat.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. Z. urodziła się w dniu(...) (okoliczność bezsporna).

Ubezpieczona w okresie od 1 października 1987 roku do 8 stycznia 1992 roku studiowała w Akademii (...) w Ł. (dowód: zaświadczenie o stanie odbytych studiów wyższych k.1-akt kapitału początkowego ZUS)

Wnioskodawczyni zatrudniona była:

-od 9 listopada 1984 roku do 30 listopada 1984 roku w (...) w C.;

-od 6 grudnia 1984 roku do 30 kwietnia 1985 roku w Zakładzie (...)w C.;

-26 lipca 1993 roku do 5 listopada 1993 roku w (...) Spółce z o.o. joint venture w Ł.. (dowód: świadectwo pracy k.2-3, świadectwo pracy k.4, świadectwo pracy k.6-akt kapitału początkowego ZUS).

Z uwagi na stan zdrowia swojej mamy, ubezpieczona zrezygnowała z pracy i pod koniec 1993 roku wróciła do C., aby opiekować się chorą matką-M. B..

W 1998 roku wnioskodawczyni złożyła wniosek o stwierdzenie niezdolności do samodzielnej egzystencji swojej mamy. Orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS z dnia (...), M. B. została uznana za niezdolną do samodzielnej egzystencji od stycznia 1999 roku (dowód: orzeczenie lekarza orzecznika ZUS k.7-akt kapitału początkowego ZUS, zeznania wnioskodawczyni A. Z. nagranie od min.00:00:59 do min. 00:11:24-prtokołu z rozprawy z dnia 10 września 2025 roku, k.34-34odwrót-akt spawy).

W dniu (...) ubezpieczona złożyła wniosek o emeryturę (dowód: k. 1-3-akt ZUS).

W dniu (...)wnioskodawczyni złożyła wniosek o uwzględnienie do wartości kapitału początkowego okresu sprawowania opieki nad mamą M. B. (dowód wniosek k.8-akt ZUS).

Decyzją z dnia (...), ZUS ustalił A. Z. kapitał początkowy, który na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniósł 23.481,15 zł. (dowód: decyzja ZUS, k.17odwrót-18odwrót-akt kapitału początkowego)

Decyzją z dnia (...) organ rentowy przyznał ubezpieczonej emeryturę od (...), tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego, której wysokość wyniosła 812, 36 zł. (dowód: decyzja ZUS k.11 odwrót-13odwrót-akt ZUS).

Sąd Okręgowy zważył dokonał następującej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i zważył, co następuje:

w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego i poczynionych na jego podstawie ustaleń faktycznych odwołanie wnioskodawczyni nie jest zasadne i podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 173. Ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dalej ustawa, (Dz.U. z 2024r., poz.1631 ze zm.), dalej ustawa, dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy, tj. na dzień 1 stycznia 1999 roku (art. 173 ust. 3 ustawy).

Z treści art. 174. ust. 1. wynika, że kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2–12. 2. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1–3 i 6–12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Z treści art. 7 pkt 7 wynika, że okresami nieskładkowymi są okresy przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy niewykonywania pracy, w granicach do 6 lat, spowodowane koniecznością opieki nad innym niż dziecko członkiem rodziny zaliczonym do I grupy inwalidów lub uznanym za całkowicie niezdolnego do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo uznanym za osobę niepełnosprawną w stopniu znacznym, sprawowanej przez członka jego rodziny w wieku powyżej 16 lat, który w okresie sprawowania opieki nie osiągnął przychodu przekraczającego miesięcznie połowę najniższego wynagrodzenia;

Zgodnie z art. 175 ust. 4 ustawy ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego następuje w okolicznościach określonych w art. 114. W sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość (art. 114 ust 1 pkt. 1 ustawy).

Zatem warunkiem ponownego ustalenia prawa do świadczeń jest uzyskanie nowych dowodów lub ujawnienie okoliczności, które istniały przed wydaniem decyzji, a nie były znane organowi w chwili orzekania i mają wpływ na prawo do tych świadczeń lub ich wysokość /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 231/99 - OSNAPiUS 2000 nr 19 poz. 734; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2003 r. III UZP 5/03 - OSNAPiUS rok 2003, Nr 18, poz. 442/.

Ubezpieczona wnosiła o doliczenia do kapitału początkowego lat 1993-2007 z tytułu sprawowania osobistej opieki nad chorą matką. Mając jednak na uwadze, że wartość kapitału początkowego ustala się na dzień 1 stycznia 1999 roku, to wskazany przez ubezpieczoną okres sprawowania opieki nad członkiem rodziny wykraczający poza ten termin (do 2007 roku) nie mógł być uwzględniony przy obliczaniu kapitału początkowego wnioskodawczyni. Skoro tak, to w niniejszej sprawie spornym pozostawał okres od 1993 do 31 grudnia 1998 roku, natomiast istotną w tym zakresie kwestią była wykładnia art. 7 pkt 7 ustawy.

Odnosząc się do powyższego zagadnienia wskazać należy, iż by6la ona przedmiotem rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy, który w uchwale z 5 lipca 2011 roku (I UZP 3/11) rozstrzygnął zagadnienie prawne i stwierdził, że „przypadający przed dniem nabycia prawa do emerytury okres niewykonywania pracy, spowodowany koniecznością opieki nad innym niż dziecko członkiem rodziny, który nie legitymował się orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy oraz do samodzielnej egzystencji, nie stanowi okresu nieskładkowego w rozumieniu art. 7 pkt 7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych .W uzasadnieniu uchwały podkreślono między innymi, że uznanie osoby za całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji oraz zaliczenie do grupy inwalidzkiej następuje w trybie przepisów EmRentyFUSU, a uznanie za osobę niepełnosprawną w trybie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych oraz rozporządzeń wykonawczych do tych ustaw. A zatem inwalidztwo I grupy, całkowita niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji są stanami prawnymi. Ich zaistnienie musi więc zostać stwierdzone wcześniej orzeczeniem, w trybie wynikającym z przepisów. Z tego powodu ustawodawca nie musiał dodatkowo precyzować, że przesłanki te mają być stwierdzane wcześniej lub że chodzi o opiekę nad członkiem rodziny posiadającym orzeczenie (legitymującym się orzeczeniem). Wynika z tego, że konieczność opieki nad osobą posiadającą określone w przepisie art. 7 pkt 7 ustawy cechy wymaga, by cechy te zostały stwierdzone w trybie ustawowym przed okresem opieki”.

A zatem przypadający przed dniem nabycia prawa do emerytury okres niewykonywania pracy, spowodowany koniecznością opieki nad innym, niż dziecko członkiem rodziny, który nie legitymował się orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy oraz do samodzielnej egzystencji, nie stanowi okresu nieskładkowego w rozumieniu art. 7 pkt 7 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wynika to stąd, że ustawodawca w treści powołanego przepisu posłużył się w odniesieniu do członka rodziny, nad którym sprawowano opiekę, sformułowaniami „zaliczonym” oraz „uznanym”, wskazującymi jednoznacznie, że owe „zaliczenie” oraz „uznanie” musiało nastąpić w sposób formalny przez uprawnioną do tego instytucję, działającą w trybie ustawowym, a nadto w okresie poprzedzającym podjęcie sprawowania opieki. W przypadku braku takiego formalnego potwierdzenia mającego postać orzeczenia następcze dowodzenie istnienia okoliczności, które powinny być potwierdzone takim orzeczeniem, nie jest więc dopuszczalne, nawet przy uwzględnieniu regulacji art. 473 KPC (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2018 roku, sygn. akt II UK 123/17)

Dokonując wszechstronnej analizy zgromadzonego w sprawie materiału procesowego, Sąd doszedł do przekonania, że skarżąca nie spełniła przesłanki umożliwiającej ponowne przeliczenie kapitału początkowego. Spornym okresem (mając na uwadze treść art. art. 173 ust. 3 ustawy), o zaliczenie którego wnosiła ubezpieczona był bowiem okres sprawowania opieki nad chora matką od 1993 roku do 31 grudnia 1998 roku. Jednak w okresie objęcia opieki, matka wnioskodawczyni przez dniem 1 stycznia 1999 roku nie została orzeczeniem zaliczona do I grupy inwalidzkiej ani uznana za osobę całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji, ani za osobę niepełnosprawną w stopniu znacznym. Dopiero bowiem Orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS z dnia (...), M. B. została uznana za niezdolną do samodzielnej egzystencji od stycznia 1999 roku. Podkreślić przy tym należy, iż orzeczeń w tym zakresie nie zastępują zaświadczenia lekarskie o stanie zdrowia matki (które to ubezpieczona dołączyła do odwołania), bowiem lekarze leczący nie decydują o niezdolności do pracy, bądź niezdolności do samodzielnej egzystencji, orzekanie w tym zakresie należy do lekarzy orzeczników i komisji lekarskich na podstawie ustawy o emeryturach i rentach oraz ustawy z 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Skoro zatem warunkiem zaliczenia opieki, jako okresu nieskładkowego na podstawie art. 7 pkt 7 ustawy jest posiadanie (legitymowanie) się wskazanymi orzeczeniami przed rozpoczęciem opieki, to sporny okres (1993-1998) nie może wpływać na wzrost okresów powiększających staż emerytalny ubezpieczonej, bowiem opiekę tą ubezpieczona sprawowała jeszcze przed uznaniem M. B. za niezdolną do samodzielnej egzystencji. Nie spełniał się zatem warunek, pozwalający zaliczyć okres opieki od 1993 roku do 31 grudnia 1998 roku jako okres nieskładkowy.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w oparciu o treść art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie wnioskodawczyni, jako bezzasadne.

Agnieszka Leżańska