Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 czerwca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Agnieszka Leżańska

Protokolant: Monika Daras

po rozpoznaniu w dniu 11 czerwca 2025 r. w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku S. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o emeryturę górniczą

na skutek odwołania S. J.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia (...) r. sygn.: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż przyznaje ubezpieczonemu S. J. prawo do emerytury górniczej;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na rzecz ubezpieczonego sylwestra J. kwotę 360,00 ( trzysta sześćdziesiąt złotych) wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pienionego za czas od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

A. L.

Sygn. akt VU 768/24

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia (...) r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił S. J. prawa do emerytury górniczej. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że na dzień (...) wnioskodawca udowodnił ogółem: 18 lat, 5 miesięcy i 26 dni pracy górniczej, w tym 16 lat, 10 miesięcy i 8 dni pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Do pracy górniczej wykonywanej w wymiarze półtorakrotnym nie zaliczono okresu zatrudnienia od 1 grudnia 1990 r. do 30 listopada 1991 r. na stanowisku elektromontera koparki wielonaczyniowej, od 1 grudnia 1991 r. do 28 lutego 1992 r. na stanowisko elektromontera koparki wielonaczyniowej i zwałowarki, od 1 marca 1992 r. do 30 listopada 2004 r. na stanowisku automatyk, ponieważ stanowiska te nie figurują w załączniku nr 3 Rozporządzenia MPiPS z dnia 23 grudnia 1994 r. Nadto ZUS uchylił treść decyzji odmownej z dnia (...) r.

W dniu (...) S. J., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, złożył odwołanie od powyższej decyzji wnosząc o jej zmianę i uwzględnienie okresów zatrudnienia wnioskodawcy w (...) S.A. od 1 grudnia 1990 r. do 30 listopada 2004 r. z zastosowaniem przelicznika półtorakrotnego przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury i przelicznika 1,8 przy ustalaniu wysokości emerytury oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Skarżący podnosił, iż w spornym okresie wykonywał pracę górniczą, jako rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonując prace elektryczne przy obsłudze konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń tj. pracę wskazaną w Dziale III, pkt 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23 grudnia 1994 r. Nadto podnosił, że w okresie uznanym przez ZUS, jako okres pracy górniczej wykonywanej w wymiarze półtorakrotnym od 12 sierpnia 2019 r. do nadal, wnioskodawca wykonywał taką samą pracę jak w okresie spornym.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o jego oddalenie powielając argumentację wskazaną w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ustalił następujący stan faktyczny:

wnioskodawca S. J. urodzony w dniu (...), wystąpił w dniu
(...) do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury górniczej. Wnioskodawca był członkiem otwartego funduszu emerytalnego, ale wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa.

Organ rentowy decyzją z (...) r. odmówił ubezpieczonemu wnioskowanego świadczenia, z uwagi na brak wymaganego 25-letneigo okresu pracy górniczej.

Od powyższej decyzji ubezpieczony wniósł odwołanie, które następnie pismem z 10 września 2024 r., cofnął.

Pismem z 12 września 2024 r. S. J. wniósł o ponowne ustalenie świadczeń w trybie wznowieniowym powołując się na nowe dowody, dołączone zeznania świadków na piśmie D. Ł. i G. K..

Organ rentowy, po ponownym rozpoznaniu sprawy zaskarżoną decyzją z (...) r., uchylił treść decyzji z (...) r. i odmówił wnioskodawcy prawa do górniczej emerytury. Organ rentowy na podstawie przedłożonej dokumentacji uznał, że wnioskodawca udowodnił jedynie: 18 lat, 5 miesięcy i 26 dni pracy górniczej, w tym 16 lat, 10 miesięcy i 8 dni pracy górniczej określonej w art.50 c ust. 1, zamiast wymaganych 25 lat.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 2, decyzja ZUS z (...) r., odwołanie k. 29-34, cofnięcie odwołania k. 36, wniosek o ponowne ustalenie świadczeń k. 38-40 – akt emerytalnych ZUS)

S. J. zatrudniony został w (...) w B. (obecnie w (...) z siedzibą w R.) od dnia (...) w oddziale (...).

(dowód: umowa o pracę k.1 – akt osobowych)

Od dnia 1 grudnia 1990 r. wnioskodawca przeniesiony został do pracy w oddziale (...) na stanowisko elektromontera koparek wielonaczyniowych. Od dnia 1 grudnia 1991 r. pracował na tym samym wydziale na stanowisku elektromontera koparek wielonaczyniowych i zwałowarek. Z dniem 1 marca 1992 r. pracodawca powierzył wnioskodawcy stanowisko automatyka na wydziale (...), na którym pracował do 30 listopada 2004 r. Od 2001 r. oddział wnioskodawcy nosił oznaczenie (...) (dowód: angaż k. 17, angaż k. 18, angaż k. 19, porozumienie zmieniające z 23 listopada 2004 r. k. 39, angaż k. 42 – akt osobowych, protokół posiedzenia komisji weryfikacyjnej k. 9 – akt emerytalnych ZUS )

Oddział (...) (...) zajmował się utrzymaniem ruchu koparek wielonaczyniowych urabiających węgiel i nadkład. Pracownicy oddziału zajmowali się rozdzielniami automatycznymi znajdującymi się na maszynach urabiających. W rozdzielniach znajdowały się przekaźniki, styczniki, zabezpieczenia, urządzenia przepięciowe. Praca odbywała się na maszynie w czasie jej ruchu. Skarżący wykonywał naprawy bieżące, a nie remonty planowe.

(dowód: zeznania świadka G. K. nagranie od minuty 11:25 do minuty 22:05, zeznania świadka D. Ł. nagranie od minuty 38:42 do minuty 42:14, zeznania świadka D. W. nagranie od minuty 01:01:54 do minuty 01:06:45 – protokołu rozprawy z dnia 11 marca 2025 r., zeznania S. J. nagranie od minuty 01:23 do minuty 14:41 – protokołu rozprawy z dnia 11 czerwca 2025 r.)

Wnioskodawca w spornym okresie pracował w brygadzie utrzymania ruchu P. B.. W okresie tym zmieniało się przyporządkowanie do jednostki organizacyjnej (oddziału), zmieniała się nazwa stanowiska pracy, ale niezmienny pozostawał charakter pracy i zakres czynności na obsługiwanych maszynach.

Do stałych obowiązków skarżącego należały prace związane z utrzymanie sprawności ruchowej urządzeń automatyki zabudowanych na koparkach wielonaczyniowych. Do grupy urządzeń będących w zakresie bezpośredniej obsługi należały: napędy przekształtnikowe (mechanizmy jazdy, obrotu, zwodzenia), urządzenia wspomagania ruchów koparek, urządzenia zabezpieczające, wykrywacze metali, urządzenia do pomiaru wydajności i kaloryczności, systemy zbierania i przesyłania danych. W zakresie sowich obowiązków wykonywał następujące czynności:

- oględziny i przeglądy urządzeń automatyki na koparkach wielonaczyniowych,

- prace montażowe i demontażowe urządzeń automatyki,

- prace kontrolno-pomiarowe w zakresie obsługiwanych urządzeń

- regulacje urządzeń i korekta nastaw progowych,

- lokalizowanie urządzeń i wymiana uszkodzonych urządzeń lub podzespołów,

- odpylanie i czyszczenie urządzeń automatyki,

- pomiary i wymiana uszkodzonych odcinków kabli i przewodów,

- pomiary, lokalizacja i rekonfiguracja połączeń systemu zdalnego nadzoru i sterowania obiektami (...) (dowód: charakterystyka stanowiska pracy wnioskodawcy z 25 czerwca 2024 r. k. 18 – akt emerytalnych ZUS, zeznania świadka G. K. nagranie od minuty 29:18 do minuty 38:42, zeznania świadka D. Ł. nagranie od minuty 47:00 do minuty 01:00:54, zeznania świadka D. W. nagranie od minuty 01:10:25 do minuty 01:24:57 – protokołu rozprawy z dnia 11 marca 2025 r., zeznania S. J. nagranie od minuty 14:53 do minuty 26:16 – protokołu rozprawy z dnia 11 czerwca 2025 r.)

Powołana przez pracodawcę wnioskodawcy Komisja Weryfikacyjna ustaliła, że S. J. w okresie od dnia 1 grudnia 1990 r. do 30 listopada 2004 r. (przez (...) dniówek) pracował, jako rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach wykonując prace elektryczne tj. na stanowisku wymienionym w dziale III pkt 7 załącznika nr 3 rozporządzenia (...) z 23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczych oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty. Komisja weryfikacyjna wskazała, że pracę taką wykonywał pomimo posiadania stanowiska automatyka.

(dowód: protokół z posiedzenia Komisji Weryfikacyjnej k.9-10 – akt emerytalnych ZUS)

W dniu (...) (...) z siedzibą w R. wystawiła wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy górniczej, w którym wskazała, że w okresie zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę górniczą:

- od dnia 1 grudnia 1990 r. do 30 listopada 2004 r. na stanowisku rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach wykonujący prace elektryczne wymienione w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku, załącznik nr 3, Dział III, pozycja 7.

(dowód: świadectwo wykonywania pracy górniczej z (...) k.6 – akt emerytalnych ZUS)

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny dowodów i zważył, co następuje :

odwołanie zasługuje na uwzględnienie i skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

Przesłanki nabycia prawa do emerytury górniczej określa ustawa z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1251) – dalej ustawa.

Zgodnie z art. 50 a ust 1 i 2 ustawy emerytura górnicza przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) ukończył 55 lat życia;

2) ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej
co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1;

3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek
o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Wiek emerytalny wymagany od pracowników: kobiet mających co najmniej
20 lat, a mężczyzn co najmniej 25 lat pracy górniczej i równorzędnej, w tym
co najmniej 15 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, wynosi 50 lat.

Zgodnie z art. 50 b w/w ustawy przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej uwzględnia się okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą, będące okresami składkowymi lub nieskładkowymi w rozumieniu ustawy, z tym że okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą uwzględnia się, jeżeli praca
ta wykonywana była co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy.

Jak stanowi art. 50 c ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, za pracę górniczą uważa się zatrudnienie na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki.

Natomiast zgodnie z art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom zatrudnionym pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego w przodkach bezpośrednio przy urabianiu, ładowaniu i zwałowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących, transportujących i zwałujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych.

W myśl art. 50d ust 1a ustawy przez przodek rozumie się obszar wyrobiska górniczego, w którym są wykonywane prace bezpośrednio związane z wydobywaniem kopaliny lub drążeniem tego wyrobiska, w tym ścianę, a w odkrywkach również obszar związany bezpośrednio z urabianiem kopaliny, nadkładu lub skał otaczających oraz ze zwałowaniem, w tym formowaniem korpusu zwału, a także strefę przyprzodkową stanowiącą obszar bezpośrednio przyległy do przodka, ustalony w kopalni na podstawie organizacyjno-technicznych metod wykonywania robót górniczych, w której są wykonywane prace związane z odstawą urobku oraz utrzymaniem wyrobiska.

Wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie zaliczane jest do pracy górniczej oraz wykonywanej w przodkach uwzględnianej w rozmiarze półtorakrotnym, powinno ustalić rozporządzenie wydane na podstawie delegacji ustawowej z art. 50d ust. 3 ustawy. Ponieważ rozporządzenie takie nie zostało wydane, obowiązuje nadal (z mocy art. 194 wskazanej ustawy) wykaz stanowisk zawarty w załączniku nr 2 i 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995 roku Nr 2, poz. 8), wydanego na podstawie upoważnienia zawartego w art. 5 ust. 5 i art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 1 lutego 1983 roku o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (tekst jedn.: Dz. U. z 1995 roku, Nr 30, poz. 154). Wykaz ten obowiązuje jednak jedynie w takim zakresie, w jakim jego przepisy nie są sprzeczne z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Rozporządzenie wykonawcze nie może bowiem przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień niż uczynił to ustawodawca. Tym samym, przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowić muszą zawsze punkt wyjścia do oceny zasadności roszczeń emerytalnych wnioskodawcy.

Pełnomocnik wnioskodawcy wnosił o zaliczenie do pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym okresu od dnia 1 grudnia 1990 r. do 30 listopada 2004 r., a zatem okresu wykazanego w świadectwie pracy górniczej. W świadectwie tym pracodawca stwierdził, że wnioskodawca wykonywał pracę górniczą w spornym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach wykonujący prace elektryczne wymienione w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku, załącznik nr 3, Dział III, pozycja 7. Organ rentowy zakwestionował powyższe świadectwo i nie zliczył do pracy górniczej okresu wskazanego w tym świadectwie w wymiarze półtorakrotnym.

Skarżący domagając się uwzględnienia spornego okresu z zastosowaniem przelicznika półtorakrotnego przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej winien zatem wykazać, że na zajmowanym stanowisku wykonywał prace wymienione w art. 50 d ustęp 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, a zatem takie, które należy wiązać z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego polegającym na urobku, ładowaniu i zwałowaniu urobku Dotyczy to wyłącznie czynności stanowiących element ciągu technologicznego bezpośrednio związany z procesem wydobycia węgla. Wykaz stanowisk pracy, określony pomocniczo w załączniku nr 3 do rozporządzenia odnosi się zatem wyłącznie do wykonywanych zadań górnika, jeżeli spełniają one kryterium miejsca wykonywania pracy i jej charakteru określonego w przepisie art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy.

Pracodawca w świadectwie wykonywania pracy górniczej zaznaczył, że w spornych okresach skarżący pracował na stanowisku wymienionym w załączniku nr 3 dziale III pod poz. 7 tj. rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach wykonujący prace elektryczne. W świadectwie wykonywania pracy górniczej pracodawca nie wskazał jednak na czym polegały prace wykonywane przez skarżącego.

Charakter pracy wnioskodawcy w spornym okresie, Sąd ustalił na podstawie zgromadzonej w sprawie dokumentacji pracowniczej, w tym charakterystyki pracy, angaży oraz spójnych i wiarygodnych zeznań świadków. Sąd uznał zeznania świadków G. K., D. Ł. i D. W. za wiarygodne, albowiem pracowali oni na tych samych stanowiskach co wnioskodawca w tym samym oddziale, a zeznawali oni w sposób logiczny, przekonujący, spontaniczny. Sąd uwzględnił również zeznania samego wnioskodawcy, albowiem nie były sprzeczne z zeznaniami świadków. Z ww. materiału dowodowego bezsprzecznie wynika, że praca skarżącego w spornych okresach polegała na bezpośredniej obsłudze i utrzymaniu zdolności ruchowej urządzeń elektrycznych i automatyki zabudowanych na maszynach podstawowych.

Z ustaleń Sądu, poczynionych w oparciu o wiarygodne zeznania świadków i wnioskodawcy wynika, że wnioskodawca był zatrudniony w oddziale (...) (...). Oddział ten mimo zmiany jego oznaczenia zajmował się utrzymaniem ruchu koparek wielonaczyniowych urabiających węgiel i nadkład. Pracownicy oddziału zajmowali się rozdzielniami automatycznymi znajdującymi się na maszynach urabiających. W rozdzielniach znajdowały się przekaźniki, styczniki, zabezpieczenia, urządzenia przepięciowe. Praca odbywała się na maszynie w czasie jej ruchu. Ubezpieczony wykonywał naprawy bieżące, a nie remonty planowe. Wnioskodawca w oddziale tym, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, zajmując stanowiska elektromontera koparek wielonaczyniowych, elektromontera koparek wielonaczyniowych i zwałowarek, automatyka wykonywał czynności polegające na oględzinach i przeglądach urządzeń automatyki na koparkach wielonaczyniowych, wykonywaniu prac montażowych i demontażowych urządzeń automatyki, wykonywaniu prac kontrolno-pomiarowych w zakresie obsługiwanych urządzeń, regulacji urządzeń i korekcie nastaw progowych, lokalizowaniu urządzeń i wymianie uszkodzonych urządzeń lub podzespołów, odpylaniu i czyszczeniu urządzeń automatyki, pomiarze i wymianie uszkodzonych odcinków kabli i przewodów, pomiarze lokalizacji i rekonfiguracji połączeń systemu zdalnego nadzoru i sterowania obiektami (...). Wszystkie czynności te wykonywał na koparkach wielonaczyniowych tj. maszynach podstawowych, będących w przodku.

Takie prace wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w całym spornym okresie. Pomimo bowiem zmiany nazwy zajmowanego stanowiska charakter jego pracy nie ulega zmianie. Umożliwia to zaliczenie spornego okresu w wymiarze półtorakrotnym do emerytury.

Biorąc wszystkie powyższe względy pod uwagę, Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ §2 zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury górniczej.

O kosztach postępowania, Sąd orzekł jak w punkcie 2 wyroku, na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1935), zasądzając je od przegrywającego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz S. J..

O odsetkach od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu, Sąd orzekł zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c.