Portal Orzeczeń

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia (...) roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił B. K. (1) wznowienia postępowania w sprawie wysokości emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 roku nie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw i nie wszedł w życie, a zatem brak jest podstaw do wznowienia zakończonego postępowania.

W odwołaniu z dnia (...) roku ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez wznowienie postępowania w sprawie przyznanej jej renty rodzinnej po zmarłym mężu oraz o ponowne obliczenie wysokości jej świadczenia emerytalnego, powołując się na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 roku.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podtrzymał argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu (...) roku W. K. złożył wniosek o emeryturę. Decyzją z dnia (...) roku organ rentowy przyznał wnioskodawcy emeryturę od (...) roku.

(dowód: wniosek k.1-2, decyzja ZUS k.17-akt ZUS)

W dniu (...) roku W. K. złożył wniosek o emeryturę. Decyzją z dnia (...) roku organ rentowy przyznał wnioskodawcy emeryturę od (...) roku. Emerytura ustalona ww. decyzją została zawieszona, z uwagi, że była świadczeniem mniej korzystnym niż dotychczasowa emerytura.

(dowód: wniosek k.22, decyzja ZUS k.26-akt ZUS)

W dniu (...) roku B. K. (1) złożyła wniosek o rentę rodzinną po zmarłym w dniu (...) roku mężu W. K..

(dowód: wniosek k.1-5, odpis skrócony aktu zgonu k.6-akt ZUS)

Decyzją z dnia (...) roku organ rentowy przyznał wnioskodawczyni rentę rodzinną od (...) roku.

(dowód: decyzja ZUS k.8-akt ZUS)

Wyrokiem z 4 czerwca 2024 r. sygn. akt SK 140/20 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251) w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 r., jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok ten nie został opublikowany w Dzienniku Ustaw.

(okoliczność bezsporna)

W dniu (...) roku B. K. (1), powołując się na ww. wyrok Trybunału Konstytucyjnego, złożyła skargę o wznowienie postępowania, wnosząc o przeliczenie emerytury zmarłego męża.

(dowód: pismo k.14-akt ZUS)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

odwołanie jest bezzasadne i jako takie podlega oddaleniu, jednakże zawarty w odwołaniu wniosek skarżącej o przeliczenie emerytury winien zostać rozpoznany przez organ rentowy.

Rozpoznanie niniejszej sprawy nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 1481 § 1 k.p.c. który przewiduje, że Sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, Sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W rozpoznawanej sprawie strony nie wnosiły o rozpoznanie sprawy na rozprawie, a złożone dotychczas pisma procesowe i brak wniosków dowodowych, po pouczeniu o możliwości ich zgłaszania dawały podstawę do przyjęcia, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne.

Na początku należy podkreślić, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, które inicjowane jest odwołaniem od decyzji organu rentowego, przedmiot i zakres rozpoznania sprawy oraz wyroku sądu wyznacza treść owej decyzji, a dopiero w drugiej kolejności zakres odwołania (art. 477 ⁹ i art. 477 ¹⁴ k.p.c.). Postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ma bowiem charakter postępowania kontrolnego, badającego poprawność i zasadność decyzji wydanej przez organ rentowy. A skoro tak, to w postępowaniu sądowym wykluczone jest rozstrzyganie o żądaniach, które nie były przedmiotem zaskarżonej decyzji, zgłaszanych w toku postępowania odwoławczego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 roku, II UK 275/11).

W przedmiotowej sprawie odwołująca wniosła o wznowienie postępowania w sprawie przyznanej jej renty rodzinnej po zmarłym mężu oraz o ponowne obliczenie wysokości jej świadczenia emerytalnego w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r. sygn. akt SK 140/20. ZUS w następstwie tej skargi zaskarżoną decyzją odmówił wznowienia postępowania w sprawie o emeryturę wskazując, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r. nie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw i nie wszedł w życie, a zatem brak jest podstaw do wznowienia zakończonego postępowania. Zaskarżona decyzja swoim zakresem obejmuje wyłącznie dopuszczalność wznowienia postępowania. Decyzja ta wyznacza jednocześnie zakres i przedmiot postępowania sądowego oraz wydanego w jego następstwie wyroku.

Przepis art. 190 ust. 4 Konstytucji stanowi, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.

Stosownie do art. 124 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 z późń. zm.) dalej ustawa w postępowaniu w sprawach o świadczenia określone w tej ustawie stosuje się przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Za przepis, na podstawie którego może zatem dojść do wzruszenia decyzji organu rentowego, wydanej w oparciu o akt normatywny uznany orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego za niezgodny z Konstytucją, należy uznać art. 145a k.p.a.

Zgodnie z art. 145a §1 k.p.a. można żądać wznowienia postępowania w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja. W sytuacji określonej w § 1 skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (art. 145 a § 2 k.p.a.).

Stosownie do treści art. 190 ustęp 3 Konstytucji RP orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia (w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony), jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny - dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów. Z powyższego wynika, że warunkiem koniecznym wznowienia postępowania jest publikacja wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Bez publikacji wyroku brak jest formalnej podstawy prawnej do jego zastosowania.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r. sygn. akt SK 140/20 nie został opublikowany w Dzienniku Ustaw, a więc nie wszedł w życie. Wymaga podkreślenia, że organ administracji publicznej (także ZUS) dopiero po urzędowym opublikowaniu orzeczenia TK, a więc po derogacji kwestionowanego przepisu (normy prawnej) z systemu prawa, nie powinien przepisu tego przyjmować za podstawę swojego rozstrzygnięcia. Natomiast przed jego uchyleniem, w następstwie promulgowania orzeczenia albo upływu terminu utraty mocy obowiązującej aktu prawnego (art. 190 ust. 3 in fine Konstytucji RP), dany organ nie może odmówić jego zastosowania. Taka możliwość – z uwagi na obalenie domniemania konstytucyjności danej regulacji prawnej – przysługuje wyłącznie sądowi powszechnemu lub administracyjnemu (art. 178 ust. 1 Konstytucji RP), ale nie organowi administracji publicznej ( zob. J. Chlebny w: System prawa administracyjnego procesowego. Tom I. Zagadnienia ogólne, pod red. G. Łaszycy i A. Matana, LEX/el. 2017, rozdz. 6.2.3 „ Skutki orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego”). Uznanie niepublikowanego wyroku za podstawę wznowienia postępowania naruszałoby zasady równości wyrażoną w art. 37 Konstytucji i praworządności – legalizmu wynikającą z art. 7 Konstytucji (tak Sąd Okręgowy w Świdnicy w wyroku z dnia 10 grudnia 2024 roku sygn. akt VII U 922/24).

Dlatego też, brak jest podstaw do wznowienia postępowania na podstawie powyższego wyroku Trybunału Konstytucyjnego w trybie art. 145a § 1 k.p.a. w zw. z art. 124 ustawy. Tym samym Sąd uznał, że decyzja organu rentowego była zgodna z prawem, a odwołanie wnioskodawczyni nie mogło zostać uwzględnione.

Mając powyższe na uwadze, Sąd w punkcie 1 wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie skarżącej.

Mając jednak na uwadze, iż ubezpieczona złożyła wniosek o przeliczenie emerytury, a organ rentowy potraktował wniosek wyłącznie jako wniosek o wznowienie postępowania, to złożony przez B. K. (2) wniosek o przeliczenie powinien być rozpoznany przez organ rentowy w trybie art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Stosownie do powołanego przepisu w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość. Przepis ten wprowadza instytucję swoistego wznowienia postępowania. Instytucja ta pozwala na ponowne ustalenie wysokości świadczenia z wykorzystaniem przesłanek wymienionych w tym przepisie, które są znacząco mniej rygorystyczne niż określone w kodeksie postępowania administracyjnego, a zwłaszcza w art. 145a k.p.a.

Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy w punkcie 2 wyroku zobowiązał organ rentowy do rozpoznania zawartego w odwołaniu wniosku B. K. (1) o przeliczenie mu emerytury celem merytorycznego rozpoznania.