Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2021 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant: st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2021 r. w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku J. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do rekompensaty

na skutek odwołania J. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 7 października 2020 r. sygn.: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje wnioskodawcy J. B. prawo do rekompensaty;

Sygn. akt V U 890/20

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 października 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. przyznał wnioskodawcy J. B. prawo do emerytury bez rekompensaty z uwagi na nie udowodnienie na dzień 31 grudnia 2008 roku wymaganego 15- letniego stażu pracy w szczególnych warunkach. ZUS odmówił zaliczenia do pracy w warunkach szczególnych okresu od 13 października 1977 roku do 30 kwietnia 1992 roku z tytułu zatrudnienia w Spółdzielni (...) w R., ponieważ z dokumentów wynika, że pracował na stanowiskach: ustawiacz, ślusarz -smarownik maszyn i urządzeń oraz brygadzista obróbki plastycznej, a ze świadectwa pracy w warunkach szczególnych, że na stanowisku lutowacza, co uniemożliwia ustalenie rzeczywistego charakteru pracy.

W odwołaniu wnioskodawca wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych od 2 sierpnia 1973 roku do 25 października 1974 roku na stanowisku brakarza, od 13 października 1977 roku do 13 marca 1980 roku na stanowisku lutowacza oraz od 14 marca 1980 roku do 30 kwietnia 1992 roku na stanowisku ustawiacza maszyn i brygadzisty w wydziale (...). W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. ZUS podniósł, że do pracy w warunkach szczególnych zaliczył wnioskodawcy okres zatrudnienia od 2 sierpnia 1973 roku do 25 października 1974 roku ( 1 rok, 2 miesiące i 5 dni).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. B., urodzony w dniu (...), złożył w dniu 27 sierpnia 2020 roku wniosek o przyznanie prawa do emerytury z rekompensatą .

(dowód: wniosek o emeryturę k. 1-5 akt emerytalnych)

W okresie od dnia 13 października 1977 roku do 30 kwietnia 1992 roku wnioskodawca był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w Spółdzielni (...) w R. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku:

-

lutowacza podzespołów- od 13 października 1977 roku na Wydziale (...)

-

ustawiacza maszyn do obróbki plastycznej od 14 marca 1980 roku na Wydziale (...)

-

ustawiacza maszyn do obróbki plastycznej- brygadzista na Wydziale (...) od 1 stycznia 1981 roku

-

ustawiacza maszyn do obróbki plastycznej – brygadzista od 22 października 1981 roku na Wydziale (...)

-

brygadzisty obróbki plastycznej – od 1 marca 1989 roku do 30 kwietnia 1992 roku na Wydziale (...)

(dowód: świadectwo pracy z dnia 21 kwietnia 1992 roku - k. 5 akt emerytalnych, umowa o pracę z 13.10.1977 roku – k. 76 akt osobowych, angaż z 1.10.1978r., 1.05.1979r., 1.01.1980r., 14.03.1980 r.– k. 58 – 53 akt osobowych, angaż z 31.12.1980r. – k.51 akt osobowych, angaż z 23.10.1981– k. 38 akt osobowych angaż z 20.09.1982r. – k. 19 akt osobowych, angaż z 1.03.1983r., z 10.11.1983r. – k. 17 -15akt osobowych, angaż 11.12.1985r. – k. 27 akt osobowych, angaż z lat 89-92 – k. 13-9)

W dniu 11 lipca 1996 roku Spółdzielnia (...) w R. wystawiła J. B. świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, w którym zaświadczyła, że J. B. w okresie od 13 października 1977 roku do 13 marca 1980 roku i od 14 marca 1980 roku do 30 kwietnia 1992 roku, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę lutowacza –Wydział (...), ustawiacz-brgadzista – Wydział (...) i Metalowej wymienioną w dziale III/ XIV poz. 83/24 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik do uchwały Zarządu (...) Związku Spółdzielni (...) z dnia 20 lipca 1983 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w jednostkach organizacyjnych Spółdzielczości Inwalidów.

(świadectwo z 11 lipca 1996 roku– k. 8 akt emerytalnych)

Spółdzielnia (...) w R. zajmowała się produkcją podzespołów radiowych oraz produkcją łańcuchów, siatki, detali do kuchenek gazowych i detali do gaśnic samochodowych.

W okresie od 13 października 1977 roku do 13 marca 1980 roku wnioskodawca pracował na Wydziale (...) na oddziale (...) na stanowisku lutowacza. Do stałych obowiązków wnioskodawcy należało lutowanie metalowych podzespołów radiowych (kabli i płytek do magnetofonów).

Od 14 marca 1980 roku do 30 kwietnia 1992 roku wnioskodawca pracował jako ustawiacz maszyn do obróbki plastycznej - brygadzista na wydziale (...) albo na wydziale (...). Praca na tych wydziałach była taka sama. Na wydziale (...) wnioskodawca obsługiwał maszyny służące do produkcji siatki i łańcuchów tj. prasy, która służyła do wyginania elementów z drutu i krępówki, która służyła do skręcania łańcuchów. Na wydziale (...) wnioskodawca obsługiwał maszyny służące do produkcji detali do kuchenek gazowych i gaśnic samochodowych tj. wiertarki, gwinciarki. Jego praca polegała na odpowiednim ustawieniu parametrów maszyny, zmianie wymienników, ustawieniu stopnia skręcenia łańcucha.

(dowód: zeznania świadka E. K. – protokół rozprawy z dnia 4 lutego 2021 roku od minuty 2: 56 do minuty 16:40, zeznania świadka K. K. - protokół rozprawy z dnia 4 lutego 2021 roku od minuty 16:43 do minuty 24:14, zeznania wnioskodawcy - protokół rozprawy z dnia 4 lutego 2021 roku od minuty 25: 10 do minuty 33:23)

Sąd Okręgowy dokonał oceny dowodów i zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (tj. (Dz.U. z 2017 r. poz. 664) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 15 lat.

Rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej (art. 2 pkt 5 ustawy).

Rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 21 ust. 2). Przy czym rozchodzi się tu wyłącznie o emeryturę wcześniejszą, a nie w powszechnym wieku emerytalnym.

Celem bowiem rekompensaty jest złagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach. Nie polega ona jednak na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, ale na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Przesłankami uprawniającymi do rekompensaty są:

1) utrata przez ubezpieczonego możliwości przejścia na emeryturę we wcześniejszym wieku emerytalnym w związku z wygaśnięciem po dniu 31 grudnia 2008 roku - w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, a przed dniem 1 stycznia 1969 roku - podstawy prawnej przewidującej takie uprawnienie;

2) niespełnienie przez ubezpieczonego warunków uprawniających go do emerytury pomostowej na zasadach wynikających z przepisów o emeryturach pomostowych;

3) legitymowanie się przez ubezpieczonego co najmniej 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z FUS;

4) nieuzyskanie przez ubezpieczonego prawa do emerytury według zasad przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.

Zgodnie z art. 23 ustawy emerytalnej rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Natomiast z art. 173 ustawy emerytalnej wynika, że kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r. Tym samym warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczonej według formuły zdefiniowanego świadczenia (zob. Marcin Zieleniecki, Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych).

Rekompensata zwiększa zatem wartość kapitału początkowego ubezpieczonego i tym samym daje możliwości odpowiedniego zwiększenia podstawy wymiaru emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

W przedmiotowej sprawie kwestią sporną między stronami było to, czy wnioskodawca posiada wymagany 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Prawidłowe rozumienie pojęcia pracy w szczególnych warunkach nie jest możliwe bez wnikliwej analizy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z zestawienia § 1 i 2 tegoż rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 2002/11/272).

Stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze okresy pracy w warunkach szczególnych, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

W przedmiotowej sprawie wnioskodawca legitymował się świadectwem wykonywania pracy w warunkach szczególnych za sporne okresy, ale zostało ono zakwestionowane przez organ rentowy. ZUS zarzucił, że pracodawca zaliczył wnioskodawcy cały sporny okres jako prace lutowacza, podczas gdy skarżący wykonywał nie tylko prace lutowacza, ale także ustawiacza maszyn, brygadzisty i ślusarza smarownika maszyn.

Ma rację organ rentowy, że wnioskodawca nie pracował jako lutowacz w całym spornym okresie. Potwierdza to świadek E. K. i sam wnioskodawca. Z dokumentów w postaci umowy o pracę i angaży wynika, że lutowaniem wnioskodawca zajmował się jedynie w początkowym okresie zatrudnienia w Spółdzielni (...) w R., a mianowicie od 13 października 1977 roku do 13 marca 1980 roku na Wydziale (...) na oddziale (...) na stanowisku lutowacza. Do stałych obowiązków wnioskodawcy należało lutowanie metalowych podzespołów radiowych (kabli i płytek do magnetofonów). Lutowanie płyt, blach i przewodów ołowianych oraz metali nieżelaznych ustawodawca zalicza do prac w warunkach szczególnych wymienionych pod poz.68 dział III w hutnictwie i przemyśle (...) wykazu A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku. Nie ulega zatem wątpliwości, że ten okres podlega zaliczeniu wnioskodawcy do prac w warunkach szczególnych.

Wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych także w dalszym okresie zatrudnienia w Spółdzielni (...) w R. od 14 marca 1980 roku do 30 kwietnia 1992 roku, wykonując prace ustawiacza maszyn do obróbki plastycznej na wydziale (...) oraz na wydziale (...). Wnioskodawca pracował przy obsłudze maszyn służących do produkcji siatki i łańcuchów tj. prasa, która służyła do wyginania elementów i krępówka, która służyła do skręcania łańcuchów oraz maszyn służących do produkcji detali do kuchenek gazowych i gaśnic samochodowych. Jego praca polegała na odpowiednim ustawieniu parametrów danej maszyny. Wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych także wówczas, gdy powierzono mu dodatkowo funkcję brygadzisty. Wnioskodawca był bowiem pracującym brygadzistą, co oznacza, że nie tylko odpowiadał za prace innych pracowników produkcyjnych, ale cały czas osobiście pracował przy obsłudze maszyn służących do produkcji wyrobów z drutu.

Mimo zatem, że pracodawca różnie nazywał zajmowane przez wnioskodawcę stanowiska: ustawiacz maszyn do obróbki plastycznej, ustawiacz maszyn do obróbki plastycznej – brygadzista, brygadzista obróbki plastycznej, to rodzaj wykonywanych przez wnioskodawce obowiązków był taki sam. A dla oceny, czy pracownik wykonywał pracę w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy.

Wnioskodawca nie zajmował natomiast stanowiska ślusarza-smarownika maszyn, jak to odnotowano w świadectwie pracy z 21 kwietnia 1992 roku. Powyższe wynika z analizy dokumentów znajdujących się w jego aktach osobowych. Pracodawca chciał wprawdzie przenieść wnioskodawcę na Wydział (...) (...) na takie stanowisko z dniem 13 października 1981 roku, co wynika z angażu z dnia 12 października 1981 roku – k. 41 akt osobowych, ale wnioskodawca odmówił przyjęcia tego angażu. Wobec odmowy przyjęcia angażu pracodawca w dniu 19 października 1981 roku wypowiedział nawet wnioskodawcy warunki pracy i płacy w ten sposób, że od dnia 1 grudnia 1981 roku zaproponował mu stanowisko ślusarza – samorowanika maszyn i urządzeń na Wydziale (...) (...). Nie mniej przedmiotowe wypowiedzenie zmieniające, nim weszło w życie, zostało przez pracodawcę anulowane, co odnotowano na dokumencie (k. 40 akt osobowych). Wobec powyższego wnioskdoawca cały czas pracował na stanowsiku ustawiacza maszyn, z tym że z dniem 22 października 1981 roku przeniesiono go z Wydziału (...) na Wydział (...).

Przesłuchani w sprawie świadkowie E. K. (który był przełożonym wnioskodawcy na Wydziale (...)) i K. K., który pracował jako ustawiacz maszyn na wydziale (...) z wnioskodawcą, potwierdzili, że wnioskodawca na wydziale (...) oraz wydziale (...) zajmował sie obsługą maszyn służacych do produkcji elementów z drutu. Na wydziale (...) były to głównie łańcuchy i siatka, a na wydziale (...) detale do produkcji kuchenek i gaśnic.

Praca polegająca na obsłudze automatów do produkcji wyrobów z drutu jest pracą wymienioną w wykazie A, dziale III, pod pozycją 69 załącznika rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Wnioskodawca obsługiwał takie automaty pracując jako ustawiacz maszyn, co pozwala zaliczyć mu sporny okres, w którym wykonywał wyżej wymienioną pracę tj.okres od od 14 marca 1980 roku do 30 kwietnia 1992 roku do pracy w warunkach szczególnych.

Spółdzielnię (...) w R., w której pracował wnioskodawca należy zaliczyć do gałęzi przemysłu metalowego, gdyż zajmowała się ona produkcją przedmiotów metalowych tj. łańcuchów, siatki, detali do kuchenek i gaśnic.

Po zaliczeniu wnioskodawcy do już uznanego przez ZUS szczególnego stażu pracy w wymiarze 1 roku, 2 miesięcy i 5 dni szczególnego stażu pracy spornego okresu od 13 października 1977 roku do 30 kwietnia 1992 , legitymuje się on ponad 15-letnim wymaganym okresem pracy w warunkach szczególnych. Tym samym wnioskodawca spełnił wszystkie przesłanki dla nabycia prawa do rekompensaty.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.