Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 lutego 2025 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Beata Łapińska

Protokolant: st. sekr. sądowy Karolina Rudecka

po rozpoznaniu w dniu 13 lutego 2025 r. w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku T. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

w przedmiocie wznowienia postępowania

na skutek odwołania T. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia (...) r. sygn.: (...)

1. oddala odwołanie,

2. zawarty w odwołaniu wniosek T. C. o przeliczenie emerytury przekazuje organowi rentowemu celem merytorycznego rozpoznania.

Sygnatura akt VU 936/24

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia (...) r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił T. C. wznowienia postępowania w sprawie wysokości emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r. nie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw i nie wszedł w życie, a zatem brak jest podstaw do wznowienia zakończonego postępowania.

W odwołaniu z dnia (...) r. ubezpieczony wniósł o ponowne obliczenie wysokości jego emerytury, powołując się na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024r. Nadto wskazała, że wnosi o przeliczenie należnej emerytury z pominięciem art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podtrzymał argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

T. C. urodzona w dniu (...), złożył w dniu (...) r. wniosek o przyznanie emerytury. Decyzją z dnia (...) organ rentowy przyznał wnioskodawcy w oparciu o art. 183 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych prawo do emerytury w obniżonym wieku w związku z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach od dnia (...) r. tj. od osiągniecia wieku emerytalnego.

(dowód: wniosek k.1, decyzja k. 22 - akt ZUS)

Decyzją z dnia (...) r. po rozpoznaniu wniosku ubezpieczonego z dnia (...) r. przyznał mu prawo do emerytury powszechnej. Podstawa obliczenia emerytury podlegała pomniejszeniu o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur.

(dowód: wniosek k.42, decyzja k.50 - akt ZUS)

Wyrokiem z 4 czerwca 2024 r. sygn. akt SK 140/20 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251) w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 r., jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok ten nie został opublikowany w Dzienniku Ustaw.

(okoliczność powszechnie znana)

W piśmie z dnia (...) r. skierowanym do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. T. C. wniósł o ponowne przeliczenie emerytury powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 roku.

(dowód: pismo k.67 - akt ZUS)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest bezzasadne i jako takie podlega oddaleniu, jednakże wniosek skarżącego zawarty w odwołaniu o ponowne przeliczenie wysokości emerytury winien zostać rozpoznany przez organ rentowy.

Na początku należy podkreślić, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, które inicjowane jest odwołaniem od decyzji organu rentowego, przedmiot i zakres rozpoznania sprawy oraz wyroku sądu wyznacza treść owej decyzji, a dopiero w drugiej kolejności zakres odwołania (art. 477 ⁹ i art. 477 ¹⁴ k.p.c.). Postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ma bowiem charakter postępowania kontrolnego, badającego poprawność i zasadność decyzji wydanej przez organ rentowy. A skoro tak, to w postępowaniu sądowym wykluczone jest rozstrzyganie o żądaniach, które nie były przedmiotem zaskarżonej decyzji, zgłaszanych w toku postępowania odwoławczego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 roku, II UK 275/11).

Organ rentowy przyjął, że T. C. w swoim piśmie z dnia (...) roku skierowanym do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. w istocie złożyła skargę o wznowienie postępowania w sprawie zakończonej decyzją z dnia (...) roku. w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r. sygn. akt SK 140/20. W związku z tym zaskarżoną decyzją odmówił wznowienia postępowania wskazując, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r. nie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw i nie wszedł w życie. Zaskarżona decyzja swoim zakresem obejmuje więc wyłącznie dopuszczalność wznowienia postępowania. Decyzja ta wyznacza jednocześnie zakres i przedmiot postępowania sądowego oraz wydanego w jego następstwie wyroku.

Przepis art. 190 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowi, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania

Stosownie do art. 124 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 z późniejszymi zmianami; dalej zwana jako ustawa) w postępowaniu w sprawach o świadczenia określone w tej ustawie stosuje się przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Za przepis, na podstawie którego może zatem dojść do wzruszenia decyzji organu rentowego, wydanej w oparciu o akt normatywny uznany orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego za niezgodny z Konstytucją, należy uznać art. 145a k.p.a.

Zgodnie z art. 145a §1 k.p.a. można żądać wznowienia postępowania w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja. W sytuacji określonej w § 1 skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (art. 145 a § 2 k.p.a.).

Stosownie do treści art. 190 ust. 2 i 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia go w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski”. Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny - dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r. w sprawie sygn. akt SK 140/20 nie został opublikowany w Dzienniku Ustaw a więc nie wszedł jeszcze w życie i w związku z tym nie rozpoczął się bieg miesięcznego terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania określony w art. 145a § 2 k.p.a..

Dlatego też, brak jest podstaw do wznowienia postępowania na podstawie powyższego wyroku Trybunału Konstytucyjnego w trybie art. 145a § 1 k.p.a. w zw. z art. 124 ustawy.

Z powyższych względów Sąd w punkcie 1 wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie skarżącego od decyzji odmawiającej wznowienia postępowania zakończonego decyzją z dnia (...) roku o emeryturze wnioskodawczyni.

Ponieważ skarżący T. C. w odwołaniu złożonym od zaskarżonej decyzji wnosił o ponowne przeliczenie wysokości świadczenia emerytalnego w oparciu o wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 roku a nie o wznowienie postępowania to wniosek ten powinien być rozpoznany przez organ rentowy w trybie art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Stosownie do powołanego przepisu w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość.

Przepis ten wprowadza instytucję swoistego wznowienia postępowania. Instytucja ta pozwala na ponowne ustalenie wysokości świadczenia z wykorzystaniem przesłanek wymienionych w tym przepisie, które są znacząco mniej rygorystyczne niż określone w kodeksie postępowania administracyjnego a zwłaszcza w art. 145a k.p.a. Judykatura traktuje przepis art. 114 ustęp 1 ustawy jako podstawę prawną dla weryfikacji i wzruszalności decyzji organów rentowych, w których zawarto ustalenia pozostające w obiektywnej sprzeczności z ukształtowanym ex lege stanem uprawnień emerytalno-rentowych zainteresowanych (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25 lutego 2008 r., I UK 249/07, OSNP 2009 nr 11-12, poz. 152; z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 247/09, z dnia 9 grudnia 2015 r., I UK 533/14 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2011 r., I BU 4/11). Uznaje się, że sprzeczność taka zachodzi zarówno w przypadku decyzji organu rentowego błędnie przyznających świadczenie (potwierdzających prawo do świadczenia), pomimo że prawo do niego nie powstało, jak i w przypadku decyzji błędnie odmawiających realizacji prawa do świadczenia, przysługującego ubezpieczonemu z mocy prawa oraz decyzji nieprawidłowo ustalających wysokość tego świadczenia. Niezgodność ta może powstać także na skutek popełnionych przez organ rentowy uchybień normom prawa materialnego. Eliminacja tych sprzeczności stanowi uzasadnienie dla ponowienia postępowania zakończonego ostateczną decyzją organu rentowego, której rozstrzygnięcie jest niezgodne z ukształtowaną ex lege sytuacją prawną ubezpieczonego. W ponawianym postępowaniu organ rentowy powinien dążyć do ustalenia, czy popełnione uchybienia (przede wszystkim w zakresie prawa materialnego, ale także procesowego) lub przedłożone dowody albo ujawnione fakty mają wpływ na zmianę dokonanych wcześniej ustaleń, od których zależy potwierdzenie uprawnienia ubezpieczonego do określonego świadczenia.

Ze względu na specyfikę spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, sposób sformułowania żądania przez skarżącego w odwołaniu, jako o przeliczenie należnej mu emerytury, należy rozpoznać wniosek odwołującego w trybie art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, jako szczególnej postaci wznowienia postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Ponieważ żądanie to zgłoszone zostało dopiero w odwołaniu, to Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. przekazał je do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T..

Dlatego też, Sąd Okręgowy w punkcie 2 sentencji zobowiązał organ rentowy do rozpoznania złożonego w odwołaniu wniosku T. C. o przeliczenie należnej mu emerytury w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 roku.