Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 listopada 2018 roku

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim,

Wydział V w składzie:

Przewodniczący: SSO Magdalena Marczyńska

Sędziowie: SSO Mariola Mastalerz

SSO Agnieszka Leżańska (spr.)

Protokolant: stażysta Bożena Sobczyk

po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa B. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o zasiłek chorobowy

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 9 marca 2018r. sygn. IV U 3/18

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na rzecz ubezpieczonej B. D. kwotę 120,00 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą.

SSO Mariola Mastalerz SSO Magdalena Marczyńska SSO Agnieszka Leżańska

Sygn. akt V Ua 17/18

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. decyzją z dnia 6 listopada 2017r., sygn. (...), zobowiązał B. D. do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego w łącznej kwocie 8.232,17 zł. za okresy: od dnia 14 lutego2014r. do dnia 17 lutego 2014r., od dnia 27 kwietnia 2016r. do dnia 15 lipca 2016r. i od dnia 12 września 2016r. do dnia 7 października 2016r.

Od decyzji tej odwołała się B. D., podnosząc w odwołaniu, że zgodnie z art.84 ust.3 usus nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych za okresy dłuższe niż ostatnie 3 lata, wobec tego ZUS nie może żądać zwrotu zasiłku za okres od 14 lutego 2014r. do 17 lutego 2014r. Nadto podniosła, że organ rentowy żąda zwrotu zasiłku za cały okres zwolnienia w sytuacji, gdy skarżąca w okresie od 27 kwietnia 2016r. do 15 lipca 2016r. wykonywała pracę tylko 2 dni, tj. w dniu 10 czerwca 2016r. i w dniu 29 czerwca 2016r. Mając na uwadze, iż ubezpieczona przebywała na zwolnieniu lekarskim w dniach: 13-30 kwietnia 2016r., 1-16 maja 2016r., 17 maja – 1 czerwca 2016r., 2-23 czerwca 2016r., 24 czerwca- 15 lipca 2016r., ZUS ewentualnie winien żądać zwrotu zasiłku za okresy 2 zwolnień, tj. 2-23 czerwca 2016r. i 24 czerwca -15 lipca 2016r. Nadto ubezpieczona podniosła, iż nie świadczyła pracy w okresie od 12 września 2016r. do 7 października 2016r., albowiem w tym okresie przebywała w (...) Centrum (...), gdzie została skierowana na rehabilitację leczniczą po urazie lewego kolana.

ZUS nie uznał odwołania i wniósł o jego oddalenie.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 9 marca 2018 roku, wydanym w sprawie sygn. akt
IV U 3/18, Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zwolnił B. D. od obowiązku zwrotu zasiłku chorobowego za okresy: od dnia 14 lutego 2014 roku do dnia 17 lutego 2014 roku, od dnia 27 kwietnia 2016 roku do dnia 15 lipca 2016 roku i od dnia 12 września 2016 roku do dnia 7 października 2016 roku oraz zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. na rzecz B. D. 180,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Rejonowego:

ubezpieczona jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę w (...) w P., nadto zawarła umowę zlecenia z (...) w R., gdzie zajmuje stanowisko (...). Wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia jest wypłacane skarżącej niezależnie o tego, czy wystąpi przypadek konieczności jej wizyty u pacjentki – matki po porodzie, czy też w danym okresie nie będzie na terenie obsługiwanym przez poradnie żadnego porodu. W okresach: od 3 stycznia 2014r. do 17 lutego 2014r. , od 13 kwietnia 2016r. do 15 lipca 2016r. i od 12 września 2016r. do 7 października 2016r. wnioskodawczyni przebywała na zwolnieniach lekarskich i otrzymała z tego tytułu wynagrodzenie za czas choroby i zasiłki chorobowe. W tym czasie otrzymywała także wynagrodzenie z poradni P. z tytułu umowy zlecenia. Zasiłek chorobowy wypłacał wnioskodawczyni (...) w P., jednakże ani pracodawca, ani ZUS nie wydawali i nie doręczali wnioskodawczyni decyzji przyznających prawo do zasiłku chorobowego.

Sąd Rejonowy uznał, że odwołanie wnioskodawczyni za zasadne.

Sąd Rejonowy wskazał, że w sprawie jest niesporne, że wnioskodawczyni jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę w (...) w P. i sporny zasiłek chorobowy wypłacał wnioskodawczyni (...) w P., jednakże ani pracodawca, ani ZUS, nie wydawali i nie doręczali wnioskodawczyni decyzji przyznających prawo do zasiłku chorobowego. Zasadą działania ZUS i pracodawców nie jest wydawanie decyzji o prawie do zasiłku chorobowego, a to oznacza, że pracownik – ubezpieczony, nie otrzymuje wraz z decyzja pouczenia o sytuacjach, w których uzyskuje prawo do tego zasiłku i o sytuacjach, kiedy to prawo do zasiłku traci.

W ocenie Sądu Rejonowego, jak słusznie wskazała B. D., ZUS żąda zwrotu zasiłku za miesiąc luty 2014 roku, zaś decyzja została wydana w dniu 6 listopada 2017r., a więc została wydana 3 lata i 9 miesięcy po okresie, za który zasiłek został wypłacony. Działać więc winna reguła z art. 84 ust. 3 usus. Jak podkreślił Sąd Rejonowy podstawową kwestia sporną w sprawie jest jednak to, czy zasiłek pobrany przez wnioskodawczynię jest świadczeniem nienależnym w rozumieniu ustawy systemowej i jako taki podlega zwrotowi.

Powołując treść art. 84 ust.2 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj.Dz. U. 2014.1146), który stanowi, że kwoty nienależnie pobranych świadczeń to świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania, Sąd Rejonowy podkreślił, że nienależne są te świadczenia, które zgodnie z przepisami ustawy zasiłkowej, czy emerytalnej nie przysługiwały ubezpieczonemu i o braku prawa do których był ubezpieczony pouczony. Odnosząc powyższe rozważania do przedmiotowej sprawy Sąd Rejonowy wskazał, że skoro wnioskodawczyni nie była pouczona o okolicznościach powodujących ustanie prawa do zasiłku chorobowego, uznać należy, iż nie są spełnione przesłanki świadczenia nienależnego wskazane w art.84 ust. 2 ustawy, co skutkuje uznaniem, iż organ rentowy nie ma podstaw do żądania od ubezpieczonej zwrotu zasiłku chorobowego.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Rejonowy na podstawie art.477 ¹⁴§2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i zwolnił wnioskodawczynię z obowiązku zwrotu zasiłku chorobowego

Jednocześnie Sąd Rejonowy uznał, że z uwagi na wynik procesu wnioskodawczyni ma prawo do zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Apelację od powyższego wyroku w całości wniósł organ rentowy zarzucając mu:

1) naruszenie prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy, a w szczególności art. 233 § 1 ustawy z dnia ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2018 r., poz. 155 - j.t.), poprzez błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz sprzeczność ustaleń z zebranym w sprawie materiałem dowodowym i przyjęcie, że w sprawie występują przesłanki do zwolnienia wnioskodawczym od obowiązku zwrotu zasiłku chorobowego za okresy od 14 lutego 2014 r. do 17 lutego 2014 r., od 27 kwietnia 2016 r. do 15 lipca 2016 r. i od 12 września 2016 r. do 7 października 2016 r., podczas gdy prawidłowa ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, iż wnioskodawczym pobrała w w/w okresach nienależnie zasiłek chorobowy i winna go zwrócić;

2) naruszenie prawa materialnego, tj.

- art. 17 ust. 1, art. 66 ust 2 i 68 ust. 1 ustawy z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2017 r., poz. 1368 j.t.) i art. 84 ust. 1, ust. 2 i ust. 3 ustawy z 13.10.1998r. o systemie ubezpiecz® (Dz.U. z 2017 r., poz. 1778 - j.t), poprzez przyjęcie, że w sprawie występują zwolnienia wnioskodawczym od obowiązku zwrotu zasiłku chorobowego za lutego 2014 r. do 17 lutego 2014 r., od 27 kwietnia 2016 r. do 15 lipca 20 września 2016 r. do 7 października 2016 r., podczas, gdy prawidłowa ocena sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, iż wnioskodawczy w/w okresach nienależnie zasiłek chorobowy, ponieważ w w/w okresach pracy świadczyła pracę zarobkową, a zatem winna zwrócić nienależnie chorobowy,

- art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z (...) o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie macierzyństwa, poprzez błędne ich zastosowanie i uznanie, że ubezpiecz obowiązana do dokonania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń.

Wskazując na powyższe organ rentowy wnosi o zmianę zaskarżonej i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i ponownego rozpoznania do Sądu i instancji.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik wnioskodawczyni wnosił o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującej kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego za II instancję według norm przypisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedstawione przez Sąd I instancji w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku ustalenia faktyczne są prawidłowe i znajdują oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym sprawy, a wysunięte na ich podstawie ostatecznie wnioski prawne są zgodne z obowiązującymi przepisami. Ustalenia te w całości aprobuje Sąd Okręgowy, przyjmując je za własne. Sąd I instancji wydał trafne rozstrzygnięcie, które znajduje uzasadnienie w całokształcie okoliczności faktycznych sprawy oraz w treści obowiązujących przepisów prawnych, a oceniając zebrane dowody nie przekroczył granic ich swobodnej oceny zgodnie z art. 233§1 k.p.c., jak zarzuca w apelacji skarżący. Granice swobodnej oceny dowodów może naruszać tylko dowolna ocena zebranego materiału dowodowego, brak wszechstronnej oceny wszystkich istotnych dowodów lub ich ocena sprzeczna z zasadami logicznego powiązania wniosków z ustalonym stanem faktycznym lub doświadczeniem życiowym (por wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2001r. II UKN 423/00), a z taką sytuacją nie mieliśmy do czynienia w niniejszej sprawie.

W piśmie apelacyjnym strona skarżąca zarzuciła wyrokowi Sadu I instancji naruszenie prawa materialnego, naruszenie prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy, a w szczególności art. 233 § 1 ustawy z dnia ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2018 r., poz. 155 - j.t.), poprzez błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz sprzeczność ustaleń z zebranym w sprawie materiałem dowodowym i przyjęcie, że w sprawie występują przesłanki do zwolnienia wnioskodawczym od obowiązku zwrotu zasiłku chorobowego za okresy od 14 lutego 2014 r. do 17 lutego 2014 r., od 27 kwietnia 2016 r. do 15 lipca 2016 r. i od 12 września 2016 r. do 7 października 2016 r., podczas gdy prawidłowa ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, iż wnioskodawczym pobrała w w/w okresach nienależnie zasiłek chorobowy i winna go zwrócić. Odnosząc się do powyższego zarzutu wskazać trzeba, iż zgodnie z treścią art. 66 ust.2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zgodnie z którym jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności, o których mowa w art. 15-17 i art. 59 ust. 6 i 7, wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Podkreślić przy tym należy, iż powyższy przepis nie stanowi regulacji szczególnej w stosunku do art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.), w tym zwłaszcza nie stanowi przepisu szczególnego w stosunku do art. 84 ust. 2 i 6 tej ustawy. Ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych stosuje się do wszystkich ubezpieczeń społecznych, w tym m.in. do ubezpieczenia w razie choroby i macierzyństwa (art. 1 pkt 3 ustawy systemowej). Z art. 84 ust. 5 ustawy systemowej, zgodnie z którym przepisów ust. 2-4 i 8 nie stosuje się, jeżeli przepisy szczególne określające zasady przyznawania i wypłacania świadczeń stanowią inaczej, nie wynika, że art. 84 ust. 2 nie ma w ogóle zastosowania do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, w tym do zasiłków chorobowych. Kwestia zwrotu nienależnie pobranych zasiłków chorobowych nie może być rozważana w kategoriach „zasad przyznawania i wypłacania świadczeń”, o czym mowa w art. 84 ust. 5 ustawy systemowej. Żaden z przepisów ustawy zasiłkowej nie reguluje odmiennie niż art. 84 ust. 2 ustawy systemowej kwestii zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. Inaczej mówiąc, art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej nie reguluje odmiennie okoliczności przemawiających za uznaniem świadczenia za pobrane nienależnie niż czyni to art. 84 ust. 2 ustawy systemowej, zawiera definicję świadczenia nienależnego oraz zawiera przesłanki jego zwrotu (zob. też K. B., E. D.-Myszka: Obowiązek zwrotu nienależnie pobranego świadczenia z ubezpieczenia społecznego, Przegląd Sądowy, lipiec-sierpień 2015, s. 105-106, wyrok Sądu Najwyższego z 17 stycznia 2012 r., I UK 194/11, por. także wyroki z 2 grudnia 2009 r., I UK 174/09, z 3 grudnia 2013 r., I UK 212/13; z 19 lutego 2014 r., I UK 331/13, OSNP 2015 nr 6, poz. 83). Zgodnie z art. 84 ust. 2 ustawy systemowej za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się: 1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania; 2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia. W orzecznictwie Sądu Najwyższego dotyczącym problematyki zwrotu nienależnie pobranych świadczeń przyjmuje się, że organ rentowy może domagać się zwrotu nienależnie pobranego świadczenia tylko wówczas, gdy ubezpieczonemu można przypisać złą wolę. Obowiązek zwrotu obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze wiedząc, że mu się nie należy, co dotyczy zarówno osoby, która została pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń, jak też tej osoby, która uzyskała świadczenia na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów, albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd instytucji ubezpieczeniowej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2009 r., I UK 174/09, niepublikowany). Podstawowym warunkiem uznania, że wypłacone świadczenie podlega zwrotowi w myśl przepisu art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej jest, po pierwsze, brak prawa do świadczenia oraz, po drugie, świadomość tego osoby przyjmującej to świadczenie, płynąca ze stosownego pouczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2009 r., I UK 174/09, niepublikowany). Jak wynika z niekwestionowanych okoliczności faktycznych, ubezpieczona nie została pouczona przez pozwany organ rentowy o braku prawa do pobierania zasiłku chorobowego w przypadku podjęcia zatrudnienia u innego pracodawcy i zaistnienia okoliczności określonych w art. 4 oraz 13 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, nadto zasiłek chorobowy nie został wypłacony na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2017 r., II UK 699/15, niepublikowany, stwierdzono, ze „błąd” wiąże się zawsze z pierwotną wadliwością rozstrzygnięć organu rentowego lub odwoławczego, z etapem ustalania prawa do świadczeń, a jego istotną cechą konstrukcyjną, odróżniającą od innych uchybień organów rentowych lub odwoławczych, jest istnienie fałszywego wyobrażenia organu o stanie uprawnień wnioskodawcy, wywołanego na skutek świadomego zachowania osoby pobierającej świadczenie. Z przytoczonych w uzasadnieniu wyroku orzeczeń Sądu Najwyższego wynika, ze zakreśla się szeroko ramy zachowań kwalifikowanych jako świadome wprowadzenie w błąd organu rentowego lub odwoławczego. Zalicza się do nich bezpośrednie oświadczenie nieprawdy we wniosku o świadczenia, przemilczenie przez wnioskodawcę faktu mającego wpływ na prawo do świadczeń, złożenie wniosku w sytuacji oczywiście nieuzasadniającej powstania prawa do świadczenia oraz okoliczność domniemanego współdziałania wnioskodawcy z innymi podmiotami we wprowadzeniu w błąd organu rentowego, a wiec są to zachowania, których w żadnym razie nie można przypisać skarżącej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2011 r., II UK 194/10, niepublikowany, wyroki Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych m.in. z dnia 11 lipca 2017 roku sygn. IUK 302/16, z dnia 26 lipca 2017 r. I UK 287/16 oraz z dnia 2 sierpnia 2017 r., II UK 205/17). Na marginesie sprawy wskazać należy, iż organ rentowy wydając zaskarżoną decyzję całkowicie pominął fakt pobytu skarżącej na rehabilitacji leczniczej w P. w okresie od dnia 12.09.2016 roku do dnia 5.10.2016 roku pomimo, iż akta ubezpieczeniowe B. D. zawierają dokumenty, uzyskane w wyniku prowadzonego przez organ rentowy postepowania wyjaśniającego, potwierdzające powyższą okoliczność (dowód: informacja k- 25 akt ZUS).

Dlatego też, mając powyższe rozważania na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c orzekł, jak w punkcie 1 sentencji.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z § 9 ust. 2 w związku z § 10 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 z późn. zm.) w sprawie opłat za czynności radców prawnych.