Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 lutego 2015 roku

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim,

Wydział V w składzie:

Przewodniczący: SSO Beata Łapińska (spr.)

Sędziowie: SSO Magdalena Marczyńska

SSR del. Marzena Foltyn-Banaszczyk

Protokolant: st.sekr.sądowy Marcelina Machera

po rozpoznaniu w dniu 5 lutego 2015 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z wniosku M. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do odszkodowania

na skutek apelacji wnioskodawczyni M. C. od wyroku Sądu Rejonowego

w Piotrkowie Tryb. IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 9 czerwca 2014r. sygn. IV U 97/14

uchyla zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego

i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu.

Sygn. akt V Ua 25/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10 lutego 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił wnioskodawczyni M. C. przyznania prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku śmiertelnego przy pracy podczas prowadzenia działalności pozarolniczej jakiemu uległ jej mąż J. C. w dniu 5 września 2013 roku.

Od powyższej decyzji wniosła odwołanie w dniu 18 marca 2014 roku M. C..

ZUS wnosił o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z dnia 9 czerwca 2014 roku, wydanym w sprawie IVU 97/14, Sąd Rejonowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Tryb. oddalił odwołanie.

Podstawę wyroku stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Rejonowego:

Mąż wnioskodawczyni J. C. prowadził działalność gospodarczą pod nazwą (...). Od stycznia 2013 roku na zlecenie firmy (...) przeprowadzał konsultacje w zakresie prowadzenia działalności i zarządzania będące częścią usług świadczonych przez firmę (...) dla firmy (...).

W dniu 5 września 2013 roku w okresie wykonywania ww. usług (...) przebywał na terenie Federacji Rosyjskiej. W tym też dniu był uczestnikiem wypadku drogowego w miejscowości S.. J. C. zmarł wskutek odniesionych obrażeń.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Motywując powyższe wskazał, że zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym określone są w ustawie z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013r. poz.1442). Art. 6 ust. 1 ww. ustawy stanowi, że: obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:

1)  pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów;

2)  osobami wykonującymi pracę nakładczą;

3)  członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, zwanymi dalej „członkami spółdzielni”;

4)  osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami”, oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4;

5)  osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

Art. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2013r. poz. 672) stanowi natomiast, że ustawa ta reguluje podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej na terytorium RP.

Obydwie powyższe regulacje określają więc, że stosuje się je do działalności wykonywanej na terytorium RP.

Sąd Rejonowy wskazał, że mąż wnioskodawczyni wykonywał działalność na terytorium RP, ale w tym konkretnym przypadku wykonywał działalność na terytorium Federacji Rosyjskiej. W orzecznictwie sądowym utrwalony jest pogląd, że fakt wykonywania działalności na terytoriach różnych krajów rodzi konieczność ubezpieczenia nie tylko w kraju zarejestrowanej działalności, ale również w kraju wykonywania tej działalności. Dopiero wejście RP do UE dało jako skutek objęcie ubezpieczeniem wszelkich zdarzeń, jakie miały miejsce na terenie krajów-członków UE.

Federacja Rosyjska nie jest członkiem UE, nie ma też umowy bilateralnej pomiędzy RP a Federacją, która normowałaby zasady ubezpieczeń i wzajemności w obydwóch krajach. A wobec powyższego zdaniem Sądu Rejonowego ubezpieczenie w polskiej instytucji ubezpieczeniowej nie obejmuje swym zasięgiem zdarzeń, jakie miały miejsce poza terytorium RP i UE.

Dlatego też nie było podstaw do przyznania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, jakiemu podlegał zmarły J. C. na terenie RP, z tytułu zdarzenia, jakie miało miejsce poza terytorium RP i UE.

Powyższy wyrok zaskarżyła w całości apelacją wnioskodawczyni. Skarżąca zarzuciła wyrokowi:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego:

- art. 6 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013r., poz. 1442 ze zm.) poprzez błędną interpretację i przyjęcie, że J. C. w dniu wypadku, tj. 5 września 2013 roku, nie był objęty ochroną ubezpieczeniową z tytułu wypadków przy pracy;

- art. 13 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.) poprzez niezastosowanie tego przepisu i nie przyznanie prawa do świadczeń z tytułu wypadku przy pracy.

2. błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu, że J. C. w dniu wypadku, na skutek którego poniósł śmieć, prowadził działalność gospodarczą na terenie Federacji Rosyjskiej.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jest uzasadniona i skutkować musi uchyleniem zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającej go decyzji organu rentowego i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu.

Nie przesądzając w żadnym razie trafności decyzji organu rentowego zarówno organ rentowy jak i Sąd Rejonowy stanęli na błędnym stanowisku , iż zdarzenie, jakim był wypadek komunikacyjny , w którym poniósł śmierć J. C. prowadzący działalność gospodarczą na terenie Rzeczpospolitej Polskiej nie może być w ogóle przedmiotem oceny prawnej w aspekcie przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.) tylko z tego powodu, iż doszło do niego na terenie Federacji Rosyjskiej.

Trudno zgodzić się z poglądem, iż osoba prowadząca działalność gospodarczą w Polsce objęta jest ubezpieczeniem wypadkowym tylko i wyłącznie wtedy, kiedy wystąpi on na terenie kraju. Żaden bowiem przepis nie konstruuje takiego zakazu, a tym bardziej nie wynika on z treści art. 3 cytowanej ustawy , a określającej definicję wypadku przy pracy ( tu przy prowadzeniu działalności gospodarczej).

Stanowi on bowiem, że za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

1)podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;

2)podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;

3)w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

2. Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

1)w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w ust. 1, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;

2)podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;

3)przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

3. Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas:

1)uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe;

2)wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;

3)pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenie;

3a)(uchylony);

4) ⁽¹⁾ odbywania szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący, pobierania stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych;

5)wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, pracy na rzecz tych spółdzielni;

6)wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;

7)współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;

8)wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;

Trudno też podzielić pogląd i organu rentowego i Sądu Rejonowego, iż teza ta znajduje potwierdzenie w innych przepisach, w tym ani w art. 6 ustęp 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych , który stanowi jedynie, iż obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu podlegają osoby fizyczne , które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej SA osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi, ani też w przepisie art. 12 ustęp 1 tejże ustawy, który stanowi, iż obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu.

Żadnym też argumentem nie jest brzmienie przepisu art. 1 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, która reguluje podejmowanie , wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Wywiedzenie z powołanych przepisów, iż ochrona ubezpieczeniowa obejmuje tylko ryzyko ubezpieczeniowe wynikające z ubezpieczenia wypadkowego , które zaistnieją tylko na terytorium naszego kraju jest nie tylko nielogiczne , ale także nie znajdujące żadnego oparcia w obowiązujących przepisach.

Gdyby przyjąć powyższą logikę rozumowania należałoby założyć, iż istnieje zakaz współpracy z podmiotami zagranicznymi w ramach działalności prowadzonej w kraju , czy też nakaz ubezpieczania się wypadkowego w każdym kraju do którego osoba prowadząca działalność gospodarczą w Polsce chciałaby się udać w związku z w własną działalnością prowadzoną i zarejestrowaną na terenie kraju. Za zupełnie dowolny należy też potraktować pogląd, iż każdorazowa współpraca z podmiotem zagranicznym w ramach działalności prowadzonej w Polsce wymagałaby zarejestrowania działalności za granicą, aby móc skorzystać z ochrony ubezpieczeniowej.

Warto w tym miejscu przywołać pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 17 grudnia 1996 , II UKN 30/96, który zapadł na tle podobnego stanu faktycznego w którym ten uznał, iż warunkiem uzyskania świadczenia z tytułu wypadku, który pozostawał w związku z działalnością gospodarczą, jest prowadzenie jej na terenie Polski. Nie ma natomiast znaczenia to, że wypadek nastąpił poza granicami kraju.

Jakkolwiek wyrok ten zapadł na tle dawnego stanu prawnego, to jednak w tym aspekcie zachowuje on pełną aktualność.

Sąd Najwyższy w powołanej sprawie podkreślił, iż art. 3 ust. 1 powołanej ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. takiego ograniczenia nie zawiera, a jedynie stwierdza, że świadczenia określone ustawą przysługują z tytułu wypadków powstałych w związku z zatrudnieniem na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Jedynym warunkiem jest , aby wypadek ten miał związek z wykonywaniem zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych.

Również w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2005 r. , III PK 101.04 , jakkolwiek dotyczącego innej kwestii dotyczącej ustawy wypadkowej ( chodziło o zakres podmiotowy stosowania przepisu art. 47 ustawy) ani organ rentowy ani Sąd wydający wyrok nie miały wątpliwości co do tego, iż ochrona ubezpieczeniowa obejmuje swym zakresem wypadki przy prowadzeniu działalności, bez względu na to, czy doszło do nich na terenie kraju czy poza jego granicami. Tu ZUS pomimo, iż do wypadku komunikacyjnego osoby prowadzącej działalność gospodarczą doszło na terenie Holandii uznał zdarzenie za wypadek przy prowadzeniu działalności gospodarczej i nie było wokół tego żadnych kontrowersji.

Zgodnie z treścią postanowienia Sądu Najwyższego - Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 2012-12-18, II UZ 58/12 - Sąd drugiej instancji może uchylić wyrok sądu pierwszej instancji i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu (art. 477[14a] KPC) tylko wówczas, gdy decyzja tego organu nie zawiera rozstrzygnięcia co do istoty sprawy.

Przenosząc powyższe na grunt analizowanej sprawy to poza sporem jest, iż zmarły J. C. prowadził działalność pozarolniczą pod nazwą (...) doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania zarejestrowaną na terenie kraju z i tego tytułu podlegał on obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu rentowemu i wypadkowemu.

Ani organ rentowy ani Sąd błędnie zakładając , iż ustawa wypadkowa ma zastosowanie wyłącznie do zdarzeń , które miały miejsce na terenie kraju nie zbadały w ogóle istoty sprawy.

Z lektury akt wynika, iż zmarły J. C. w okresie od 2 września 2013 r. do 5 września 2013 r. przebywał na terenie Rosji na zlecenie firmy (...).

Nie przesądzając więc trafności rozstrzygnięcia , rzeczą organu rentowego będzie zatem ustalić , czy pobyt jego w Rosji miał w ogóle związek z działalnością gospodarczą prowadzoną w kraju, czy też miał on miejsce np. w związku z wypoczynkiem czy sprawami prywatnymi, a w przypadku odpowiedzi korzystnej dla wnioskodawczyni oceni, czy do samego zdarzenia (wypadku komunikacyjnego ) doszło w związku z wykonywanie zwykłych czynności przy prowadzeniu pozarolniczej działalności , a zatem czy nosi on znamiona wypadku , o którym mowa w art. 3 ustawy wypadkowej , czy też zdarzenie to nie ma cech wypadku przy prowadzeniu działalności gospodarczej .

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy na podstawie art.477[14a] kpc orzekł jak w sentencji.